Podatek dochodowy przy korzystaniu przez twórców z praw autorskich

Z ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych wynika, że przedmiotem prawa autorskiego jest utwór, czyli każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Korzystanie przez twórców z majątkowych praw autorskich i rozporządzanie nimi rodzi obowiązki w zakresie podatku dochodowego. O tym, jakie one będą, decyduje sposób wykonywania działalności twórczej.

Ustalenie źródła przychodów

W świetle przepisów ustawy o pdof (Dz. U. z 2021 r. poz. 1128 ze zm.) przychody osiągane przez twórców mogą być opodatkowane w sposób zróżnicowany, zależny od okoliczności, w jakich dochodzi do powstania utworu.

W pierwszym rzędzie tego rodzaju profity mogą być zakwalifikowane do źródła przychodów, jakim są prawa majątkowe. Zgodnie z art. 18 ustawy o pdof za przychód z praw majątkowych uważa się w szczególności przychody z praw autorskich i praw pokrewnych w rozumieniu odrębnych przepisów, praw do projektów wynalazczych, praw do topografii układów scalonych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych, w tym również z odpłatnego zbycia tych praw. Przepis ten znajduje zastosowanie w sytuacji, gdy osiągnięty przychód pozostaje w bezpośrednim związku z korzystaniem przez twórcę z przysługujących mu praw autorskich albo rozporządzaniem nimi. Przykładem może być sprzedaż obrazu przez artystę-malarza lub udzielenie licencji przez kompozytora na wykorzystanie utworu muzycznego jego autorstwa. Przychody z praw majątkowych opodatkowane są według skali podatkowej.

Jeśli nabywcą obrazu lub licencji do utworu muzycznego jest podmiot prowadzący działalność gospodarczą, to on stanie się płatnikiem zaliczki na pdof. Natomiast, gdy będzie to osoba prywatna, twórca nie ma obowiązku samodzielnego wpłacenia zaliczki na podatek - rozliczenie następuje dopiero w zeznaniu rocznym.

Jeżeli twórca wykonuje swoje dzieło na zamówienie (co zazwyczaj poparte jest umową o dzieło), to finansowy efekt jego wysiłków trzeba zakwalifikować jako przychód z działalności wykonywanej osobiście. W myśl art. 13 pkt 2 ustawy o pdof, do tej kategorii należą również m.in. przychody z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej. Gdy zamawiający utwór jest przedsiębiorcą, to on staje się płatnikiem zaliczki na pdof od należności wypłacanych twórcy albo podatku zryczałtowanego, gdy kwota należności określona w umowie nie przekracza 200 zł. Wykonanie utworu na zamówienie osoby prywatnej wiąże się z koniecznością samodzielnego opłacenia zaliczki przez twórcę (art. 44 ust. 1a pkt 3 ustawy o pdof).

Działalność twórcza bardzo często wykonywana jest także w ramach stosunku pracy. Jak stanowi art. 12 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1062 ze zm.), jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. Wynagrodzenie pracownika związane z przejściem autorskich praw majątkowych na pracodawcę rozliczane jest jako przychód ze stosunku pracy.

Dla Prenumeratorów GOFIN
	Ujednolicone przepisy ustaw podatkowych  dostępne w serwisie www.przepisy.gofin.pl

Koszty przysługujące twórcy

Z tytułu korzystania przez twórców z praw autorskich i artystów wykonawców z praw pokrewnych lub rozporządzania przez nich tymi prawami, koszty uzyskania przychodów określa się w wysokości 50% uzyskanego przychodu - obliczane są one od przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki ZUS (art. 22 ust. 9 pkt 3 ustawy o pdof). Przywilej zastosowania 50% kosztów przysługuje wyłącznie twórcom i artystom wykonawcom zajmującym się działalnością wymienioną w treści art. 22 ust. 9b ustawy o pdof. Roczne 50% koszty nie powinny przekroczyć kwoty 120.000 zł. Podatnik może jednak udowodnić poniesienie wyższych kosztów niż 50% przychodu, a nawet wyższych niż 120.000 zł. Wówczas, zgodnie z art. 22 ust. 10 i ust. 10a ustawy o pdof, przyjmuje się koszty w wysokości faktycznie poniesionej. Środkami dowodowymi będą w tym przypadku przede wszystkim dokumenty, w tym faktury i rachunki. Podwyższone koszty uzyskania przychodów mogą być stosowane przez twórców, którzy osiągają przychody z praw majątkowych, działalności wykonywanej osobiście, umowy o pracę.

Twórcza działalność gospodarcza

Osobnego omówienia wymaga działalność twórcza wykonywana w ramach firmy. Jak wynika z art. 5a pkt 6 ustawy o pdof, działalnością gospodarczą jest m.in. wytwórcza działalność zarobkowa, prowadzona we własnym imieniu, bez względu na rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły.

Jeżeli twórca działa w ten właśnie sposób (i jednocześnie nie występują przesłanki negatywne, wymienione w art. 5b ust. 1 ustawy o pdof), uzyskane przez niego przychody z korzystania z praw autorskich powinny być opodatkowane w ramach działalności gospodarczej. W praktyce podatnicy mają trudność w odróżnieniu aktywności gospodarczej od działalności wykonywanej osobiście.

Niestety, wykonywanie działalności twórczej w ramach firmy wiąże się z brakiem możliwości zastosowania 50% kosztów uzyskania przychodów. Zgodnie bowiem z art. 22 ust. 12 ustawy o pdof, do przychodów z działalności gospodarczej nie mają zastosowania koszty określone m.in. z tytułu korzystania przez twórców z praw autorskich i rozporządzania przez nich tymi prawami. Również fiskus stoi konsekwentnie na stanowisku, że kwalifikacja przychodów uzyskiwanych przez podatników z tytułu świadczenia usług objętych prawami autorskimi do działalności gospodarczej eliminuje możliwość stosowania 50% kosztów uzyskania (por. interpretacje indywidualne Dyrektora KIS z dnia 6 lipca 2020 r., nr 0115-KDIT1.4011.378.2020.1.MK oraz z dnia 22 lutego 2022 r., nr 0113-KDIPT2-3.4011.1050.2021.2.NM).