Wykreślenie podatnika z rejestru VAT

Obowiązująca obecnie w przepisach ustawy o VAT procedura w zakresie wykreślania podmiotów z rejestru VAT ma służyć, zdaniem Ministerstwa Finansów, przede wszystkim ochronie uczciwych podmiotów uczestniczących w obrocie gospodarczym. Jednak podatnicy, którzy bez zawiadamiania ich o tym fakcie zostali wykreśleni z tego rejestru, uważają, że wykreślenie to powinno poprzedzać wydanie decyzji informującej ich o tym fakcie, która powoduje zapewnienie im udziału w postępowaniu podatkowym.

Przyczyny wykreślania podatników z rejestru

Jak wskazano w art. 96 ust. 9 ustawy o VAT naczelnik urzędu skarbowego wykreśla z urzędu podatnika z rejestru jako podatnika VAT bez konieczności zawiadamiania o tym podatnika, jeżeli:

1) podatnik nie istnieje lub

2) mimo podjętych udokumentowanych prób nie ma możliwości skontaktowania się z podatnikiem albo jego pełnomocnikiem, lub

3) dane podane w zgłoszeniu rejestracyjnym okażą się niezgodne z prawdą, lub

4) podatnik albo jego pełnomocnik nie stawia się na wezwania naczelnika urzędu skarbowego, naczelnika urzędu celno-skarbowego, dyrektora izby administracji skarbowej lub Szefa KAS, lub

5) posiadane informacje wskazują na prowadzenie przez podatnika działań z zamiarem wykorzystania działalności banków w rozumieniu art. 119zg pkt 1 Ordynacji podatkowej (Dz. U. z 2019 r. poz. 900) lub SKOK do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi w rozumieniu art. 119zg pkt 9 Ordynacji podatkowej, lub

6) wobec tego podatnika sąd orzekł, na podstawie odrębnych przepisów, zakaz prowadzenia działalności gospodarczej.

Obecnie trwa spór, czy organ podatkowy przy wykreśleniu podatnika z rejestru podatników VAT powinien wydać w tej sprawie decyzję.

Stanowisko Ministerstwa

Jeden z posłów RP w interpelacji nr 26152 wskazał, że organy podatkowe wykreślają podatników z rejestrów VAT bez zawiadamiania ich o tym fakcie. Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów, udzielając odpowiedzi w dniu 12 października 2018 r., wyjaśnił, że powody wykreśleń są ściśle określone przepisami art. 96 ust. 9 oraz ust. 9a ustawy o VAT, zatem wszystkie wykreślenia zostały dokonane zgodnie z przepisami. Jest to procedura o charakterze szczególnym, stosowana w przypadkach, gdy urząd skarbowy nie posiada wystarczających informacji o prowadzonej działalności, rozliczeniu podatku i braku kontaktu z podatnikiem. Przyczyny, których wystąpienie uruchamia z urzędu konieczność wykreślenia podatnika z rejestru, dotyczą przypadków zagrażających nie tylko podstawowym funkcjom rejestru podatników VAT, ale przede wszystkim innym podatnikom. W przypadku natomiast wykreśleń podmiotów dokonywanych na podstawie art. 96 ust. 9a ustawy o VAT, gdzie brak jest wyraźnego zastrzeżenia o niezawiadomieniu podatnika o wykreśleniu z rejestru, przyjęto działania polegające na zawiadamianiu podmiotów o ich wykreśleniu z rejestru VAT, by umożliwić w poszczególnych przypadkach szybkie przywrócenie takiego podmiotu do rejestru VAT, bądź ponowną rejestrację, ale także, by umożliwić złożenie skargi do sądu.

Stanowisko sądów administracyjnych

WSA w Szczecinie w wyroku z dnia 6 grudnia 2018 r., sygn. akt I SA/Sz 579/18 (orzeczenie prawomocne) stwierdził, że niezbędne jest rozstrzygnięcie kwestii dotyczącej wykreślenia podatnika z rejestru, w formie decyzji, bowiem należy zagwarantować podatnikowi możliwość kwestionowania takiego rozstrzygnięcia.

W sprawie, którą zajmował się Sąd, naczelnik urzędu skarbowego zawiadomił podatnika (spółkę z o.o.), że dokonano jego wykreślenia z rejestru podatników VAT i VAT UE, w związku z ustaleniami kontroli podatkowej, potwierdzającymi, że dane podane w zgłoszeniu rejestracyjnym okazały się niezgodne z prawdą.

Natomiast, zdaniem WSA, jeżeli podstawą wykreślenia spółki z rejestru były takie ustalenia faktyczne, to powinny być one zakomunikowane spółce w odpowiedniej formie, z możliwością ich podważania w procedurze przewidzianej prawem. Wymogi takie spełnia więc jedynie forma decyzji, gdyż to z uzasadnienia decyzji strona powinna się dowiedzieć o podstawach faktycznych i prawnych rozstrzygnięcia (wykreślenia) a nie dopiero z odpowiedzi na skargę na czynność materialno-techniczną. Decyzja powinna być też doręczona i zawierać pouczenie o przysługującym środku zaskarżenia.

Jak podkreślił WSA, w stanie prawnym obowiązującym do końca 2016 r., wskazanymi w art. 96 ust. 9 ustawy o VAT przesłankami wykreślenia z urzędu podatnika z rejestru podatników VAT były sytuacje, gdy w wyniku podjętych czynności sprawdzających okazało się, że podatnik nie istnieje lub mimo podjętych udokumentowanych prób nie ma możliwości skontaktowania się z nim albo jego pełnomocnikiem. Uzasadnione zatem mogło być stanowisko, że procedura wykreślenia z urzędu podatnika z rejestru VAT na podstawie art. 96 ust. 9 ma charakter wyjątkowy i może być zastosowana wyłącznie, gdy z oczywistych względów udział podatnika lub jego pełnomocnika jest niemożliwy w postępowaniu dotyczącym jego wykreślenia z rejestru VAT. Zdaniem Sądu, w rozpoznawanej sprawie taka sytuacja nie miała jednak miejsca, dlatego nie jest do przyjęcia pogląd, że wykreślenie spółki stanowi czynność materialno-techniczną, która nie wymaga rozstrzygnięcia w formie decyzji.

Przy czym WSA w Gdańsku w wyroku z dnia 28 listopada 2018 r., sygn. akt I SA/Gd 207/18 (orzeczenie nieprawomocne) uznał, że skoro wykreślenie podatnika z rejestru podatników VAT na podstawie art. 96 ust. 9 pkt 4 ustawy o VAT nie jest dokonywane w formie decyzji lub postanowienia, to prawidłowo uczynił naczelnik urzędu skarbowego, informując podatnika o wykreśleniu z rejestru w formie zawiadomienia. W omawianej sprawie naczelnik urzędu wykreślił podatnika z rejestru podatników VAT i VAT UE. Czynności tej naczelnik dokonał na podstawie art. 96 ust. 9 pkt 4 ustawy o VAT, z którego wynika, że wykreśla się z urzędu podatnika z rejestru VAT bez konieczności zawiadomienia go o tym, jeżeli podatnik albo jego pełnomocnik nie stawia się na wezwania organu podatkowego. WSA za nietrafny uznał zarzut podatnika naruszenia art. 207 § 1 i 2 O.p. wobec niewydania w sprawie decyzji o wykreśleniu z rejestru podatników VAT. Sąd stwierdził, że wykreślenie z rejestru podatników VAT wymaga wydania decyzji organu podatkowego i doręczenia w przypadku wykreślenia podatnika z rejestru na podstawie art. 96 ust. 8 ustawy o VAT, gdyż organ z urzędu rozstrzyga o prawach i obowiązkach podatnika (o statusie podatnika VAT) i należy zagwarantować podatnikowi możliwość kwestionowania tego rozstrzygnięcia. Natomiast zgodnie z wolą ustawodawcy, wyrażoną w art. 96 ust. 9 ustawy o VAT, organ podatkowy nie informuje podatnika o wykreśleniu z rejestru, gdyż jego udział w postępowaniu prowadzonym przez organ nie jest przez ten przepis wymagany.

Analizując powyższe orzeczenia, trzeba uznać, że w zależności od tego, w wyniku jakiej procedury organ stwierdzi zaistnienie przesłanek uzasadniających wykreślenie podatnika z rejestru VAT, należałoby spodziewać się odpowiednich działań organu podatkowego, umożliwiających podatnikowi podjęcie ewentualnego trybu odwoławczego w przypadku niesłusznego jego zdaniem wykreślenia z rejestru.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 11.03.2004 r. o VAT (Dz. U. z 2018 r. poz. 2174 ze zm.)