Reguły rządzące preferencyjnym rozliczeniem w rocznym PIT

Osoby fizyczne, z uzyskanych przez siebie w roku podatkowym dochodów podlegających opodatkowaniu według skali podatkowej, zasadniczo rozliczają się z fiskusem składając indywidualne zeznania roczne PIT-37 lub PIT-36, co jest uzależnione od źródła uzyskiwanych dochodów. Jednak niektórzy podatnicy pdof mają możliwość dokonania tego rozliczenia korzystając z preferencyjnego sposobu opodatkowania. Taką opcję ustawodawca przewidział dla spełniających ustawowe kryteria małżonków oraz po raz ostatni w PIT za 2021 r. dla osób samotnie wychowujących dzieci.

Wspólne zeznanie małżonków

• Rozliczenie rezydentów

Dla rozliczenia dochodów małżonków w jednym zeznaniu podatkowym niezbędne jest spełnienie kilku ustawowych warunków. Generalnie powinni oni podlegać nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. Jednak w odniesieniu do zeznań za 2021 r. zliberalizowany został warunek pozostawania zarówno w związku małżeńskim, jak i we wspólności ustawowej przez cały rok podatkowy. Prawo do złożenia wniosku o wspólne opodatkowanie dochodów w rocznym PIT począwszy od zeznań za 2021 r. przysługuje bowiem małżonkom w rozliczeniu za rok, w którym zawarli związek małżeński. Tacy małżonkowie mogą się rozliczyć wspólnie, pod warunkiem że małżeństwo i wspólność majątkowa istniała do ostatniego dnia roku podatkowego (przykład 1).

Jeszcze w zeznaniach za 2020 r. kolejnym kryterium warunkującym wspólne rozliczenie małżonków było nieprowadzenie działalności gospodarczej opodatkowanej podatkiem liniowym, nie mogły do nich mieć również zastosowania przepisy ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym - z wyjątkiem określonym w art. 6 ust. 9 ustawy o pdof (Dz. U. z 2021 r. poz. 1128 ze zm.), dotyczącym przychodów z prywatnego najmu - ustawy o podatku tonażowym albo ustawy o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych.

W odniesieniu do rocznych zeznań za 2021 r. również ten warunek został złagodzony. Prawa do wspólnego opodatkowania dochodów małżonków w PIT za 2021 r. nie odbiera już bezwzględnie forma opodatkowania stosowana do przychodów osiąganych przez nich z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. W rozliczeniu za 2021 r. z preferencji tej mogą bowiem skorzystać osoby, do których mają zastosowanie przepisy art. 30c ustawy pdof, czyli opłacający w prowadzeniu działalności podatek liniowy oraz będący tzw. ryczałtowcami w zakresie opodatkowania przychodów innych niż z tytułu tzw. najmu prywatnego. Nie dotyczy to jednak wszystkich małżonków opodatkowanych we wskazany sposób. Możliwość tę ustawodawca zarezerwował dla przypadków, w których małżonkowie tacy (obydwoje lub jedno z nich) złożą z działalności gospodarczej tzw. zerowy PIT-36L lub PIT-28, co oznacza, że przez cały rok podatkowy nie osiągnęli przychodów ani nie ponieśli kosztów uzyskania przychodów, o których mowa w przepisach regulujących te formy opodatkowania oraz nie są również obowiązani lub nie korzystają z uprawnienia na podstawie tych przepisów do zwiększania lub pomniejszenia podstawy opodatkowania albo przychodów ani nie są obowiązani albo nie korzystają z uprawnienia na podstawie tych przepisów do dokonywania innych doliczeń lub odliczeń. Jedynie w takich okolicznościach będą mogli się rozliczyć z dochodów opodatkowanych według skali podatkowej wspólnie z małżonkiem - co jest warunkiem wynikającym z art. 6 ust. 8 ustawy o pdof.

Małżonkowie, którzy spełnią wszystkie opisane wyżej kryteria, mają prawo do opodatkowania łącznie sumy swoich dochodów. W tym celu powinni złożyć wniosek w tej kwestii we wspólnym zeznaniu poprzez zaznaczenie kwadratu w odpowiednim polu formularza PIT-36 lub PIT-37. Jeśli to zrobią, to podatek określa się na imię ich obojga w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy ich łącznych dochodów. Ten sposób opodatkowania ma zastosowanie również w sytuacji, gdy jeden z małżonków w roku podatkowym nie uzyskał dochodów opodatkowanych według skali podatkowej lub osiągnął je w wysokości niepowodującej obowiązku uiszczenia podatku.

• Rozliczenie dla nierezydentów

Zaprezentowane zasady w zakresie wspólnego rozliczenia mają także zastosowanie do małżonków, których miejsce zamieszkania dla celów podatkowych znajduje się w innym niż Polska państwie członkowskim UE lub w innym państwie należącym do EOG albo w Konfederacji Szwajcarskiej (art. 6 ust. 3a ustawy o pdof). Uprawnienie to przysługuje również małżonkom, z których jeden podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce, a drugi ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Polska państwie członkowskim UE lub w innym państwie należącym do EOG albo w Konfederacji Szwajcarskiej.

Wymienieni małżonkowie mogą dokonać wspólnego rozliczenia pod warunkiem, że osiągnęli podlegające opodatkowaniu na terytorium Polski przychody i to łącznie w wysokości co najmniej 75% całkowitego przychodu osiągniętego przez oboje w danym roku podatkowym oraz udokumentowali certyfikatem rezydencji miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.

Analizowane uregulowanie ma przy tym zastosowanie pod warunkiem istnienia podstawy prawnej wynikającej z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Polska, do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, w którym osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych. Na żądanie organów podatkowych podatnicy uzyskujący analizowane dochody zobowiązani są także do udokumentowania wysokości całkowitych przychodów osiągniętych w danym roku podatkowym poprzez przedstawienie zaświadczenia wydanego przez właściwy organ podatkowy innego niż Polska państwa członkowskiego UE lub innego państwa należącego do EOG albo Konfederacji Szwajcarskiej, w którym osoby te mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych. Dopuszcza się także udokumentowanie ich innym dokumentem potwierdzającym wysokość całkowitych przychodów osiągniętych w tym okresie.

• Zeznanie wdowca

Z art. 6a ust. 1 ustawy o pdof wynika, że na takich samych zasadach jak małżonkowie mogą się w zeznaniu rocznym rozliczyć również niektóre wdowy i niektórzy wdowcy. Wniosek o łączne opodatkowanie dochodów małżonków, między którymi istniała w roku podatkowym wspólność majątkowa, może być także złożony przez podatnika, który pozostawał w związku małżeńskim w roku podatkowym, a jego małżonek zmarł w trakcie roku podatkowego albo zmarł po upływie roku podatkowego przed złożeniem zeznania podatkowego za ten rok. Wniosek ten powinien zostać zawarty, podobnie jak w przypadku typowego małżeńskiego rozliczenia, w rocznym zeznaniu podatkowym.

W rozliczeniu za 2021 r. wdowy lub wdowcy uprawnieni są do złożenia wniosku o wspólne opodatkowanie dochodów małżonków także za rok, w którym został zawarty związek małżeński, w przypadku śmierci drugiego z małżonków w roku zawarcia związku małżeńskiego lub w roku następnym zanim złożono zeznanie podatkowe za ten rok podatkowy.

Wskaźniki przydatne w rozliczeniach rocznych PIT dostępne są w serwisie www.wskazniki.gofin.pl.

Preferencyjne zasady dla samotnego rodzica

Zeznanie za 2021 r. jest ostatnim, w którym z preferencji rozliczeniowych, polegających na wspólnym rozliczeniu z pociechą, mogą skorzystać osoby samotnie wychowujące dziecko lub dzieci. Do skorzystania z takiego rozliczenia uprawniony jest rodzic lub opiekun prawny, który jest panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osobą pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności. Posiadanie jednego ze wskazanych statusów nie jest jednak wystarczające do rozliczenia razem z dzieckiem - tu konieczne jest faktycznie samotne wychowywanie dzieci.

Ponadto ustawa o pdof wymaga spełnienia określonych wymogów ustawowych przez samo dziecko. Roczny PIT jako tzw. samotny rodzic może bowiem złożyć podatnik samotnie wychowujący w roku podatkowym dzieci:

1) małoletnie,

2) bez względu na ich wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,

3) do ukończenia 25. roku życia uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach: o systemie oświaty, o szkolnictwie wyższym i nauce bądź w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie, jeżeli w roku podatkowym nie uzyskały dochodów podlegających opodatkowaniu, na zasadach określonych w art. 27 lub art. 30b ustawy o pdof, lub przychodów, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o pdof, w łącznej wysokości przekraczającej kwotę 3.089 zł, z wyjątkiem renty rodzinnej. Zatem w limicie dochodów pełnoletniego dziecka warunkującego prawo do rozliczenia jako samotny rodzic nie uwzględnia się m.in. dochodów z tzw. drobnych zleceń opodatkowanych ryczałtem.

W PIT za 2021 r. stosowanie przez samotnego rodzica lub dziecko, z którym się rozlicza, opodatkowania podatkiem liniowym lub ryczałtem ewidencjonowanym niedotyczącym tzw. prywatnego najmu, nie pozbawia podatnika całkowicie - tak jak to miało miejsce w latach poprzednich - prawa do rozliczenia w charakterze osoby samotnie wychowującej dziecko. Jednak warunkiem do dokonania wspólnego rozliczenia z dzieckiem w takim przypadku jest nieosiąganie przez cały rok podatkowy przychodów ani nieponoszenie kosztów uzyskania przychodów. Ponadto i podatnik, i dzieci nie mogą być zobowiązani lub uprawnieni do zwiększania lub pomniejszania podstawy opodatkowania albo przychodów, jak również zobowiązani lub uprawnieni do dokonywania innych doliczeń lub odliczeń (przykład 2).