Facebook

Jak szukać?»

Uwaga: Do 2 kwietnia 2024 r. część płatników składek przekazuje do ZUS zgłoszenia o pracy "szczególnej" ZUS ZSWA za 2023 r. Do 31 marca 2024 r. należy sporządzić i podpisać sprawozdanie finansowe za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US zeznań: CIT-8 i CIT-8AB za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US deklaracji: CIT-8E i CIT-8FR za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US informacji: IFT-2R, CIT-RB i CIT-CSR za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US informacji: CIT-8ST, CIT-N1, CIT-N2, PIT-N1 i PIT-N2 według stanu na 31 grudnia 2023 r.
Aktualnie jesteś: Gofin.pl (strona główna)  »  Firma  »  Wskazówki dla przedsiębiorcy  »   Sposób na kary umowne
POLECAMY
A A A  drukuj artykuł

Sposób na kary umowne

Gazeta Podatkowa nr 16 (1682) z dnia 24.02.2020
Marta Bezulska-Powaga

Już na etapie zawierania umowy strony mogą obwarować brak wykonania zobowiązania niepieniężnego, czy też jego nienależyte wykonanie, obowiązkiem zapłaty przez dłużnika z góry określonej kwoty. Tego typu zastrzeżenie to kara umowna, która ma na celu nie tylko naprawienie szkody poniesionej przez wierzyciela czy ułatwienie uzyskania finansowej rekompensaty z tego tytułu, ale również mobilizację dłużnika do terminowego i prawidłowego wykonania zobowiązania. Są jednak sytuacje, w których, mimo ziszczenia się przesłanek do obciążenia dłużnika obowiązkiem zapłaty kary umownej, sąd może ją obniżyć.

Kary umowne

Prawidłowe zastrzeżenie kary umownej przez strony powoduje, co do zasady, że w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika, będzie on zobligowany do zapłaty kary zastrzeżonej na tę okoliczność i to niezależnie od wysokości poniesionej przez wierzyciela szkody. Zapis umowny w tym przedmiocie jest bardzo korzystny dla wierzyciela. Jeżeli dłużnik nie wykona swego zobowiązania, albo wykona je w sposób wadliwy, to wierzyciel dochodząc w związku z tym zapłaty kary umownej przed sądem, będzie musiał powołać się na odpowiedni zapis umowny oraz wykazać, że zaistniały okoliczności w nim przewidziane. Tym samym wierzyciel zostaje całkowicie zwolniony z obowiązku wykazania w toku ewentualnego postępowania sądowego nie tylko rozmiaru poniesionej szkody, ale w ogóle istnienia jakiejkolwiek szkody.

Nie oznacza to jednak, że dłużnik jest całkowicie bezbronny wobec zastrzeżenia tego typu sankcji.

Brak szkody

Zgodnie z art. 484 § 1 K.c. obowiązek zapłaty przez dłużnika zastrzeżonej na konkretną okoliczność z góry określonej wysokości kary umownej wystąpi bez względu na wielkość szkody po stronie wierzyciela. Co więcej, obiektywne ustalenie, iż wierzyciel nie doznał szkody, może nie uchronić dłużnika przed koniecznością uiszczenia kary. Takie stanowisko zostało przedstawione m.in. w podjętej w składzie siedmiu sędziów uchwale Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2003 r., sygn. akt III CZP 61/03, której nadano moc zasady prawnej. Sąd w niej stwierdził, że jeżeli wierzycielowi przysługuje kara umowna w zastrzeżonej wysokości "bez względu na wysokość poniesionej szkody", to nie ma zatem w ogóle znaczenia sam fakt wystąpienia szkody.

Pogląd ten znajduje odzwierciedlenie w dalszej linii orzeczniczej sądów powszechnych. Co jednak istotne, choć brak szkody nie zwalnia dłużnika od obowiązku zapłaty kary umownej, to relacja pomiędzy wysokością szkody a wysokością kary umownej ma znaczenie dla możliwości jej miarkowania.

Miarkowanie

Prawodawca przewidział wprost dwa przypadki, w których istnieje możliwość obniżenia kary umownej. Sąd, na żądanie dłużnika, może zmniejszyć karę umowną, jeżeli zobowiązanie zostało wykonane w znacznej części, a także, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Dłużnik może zażądać zredukowania kary umownej w przypadku wystąpienia co najmniej jednej z wyżej wskazanych przesłanek.

Zaznaczenia wymaga, że samo żądanie przez pozwanego dłużnika oddalenia pozwu o zapłatę kary umownej nie musi zostać utożsamione przez sąd rozstrzygający z ewentualnym żądaniem jej miarkowania. Dla zabezpieczenia własnego interesu zasadne jest więc wyraźne i odrębne od wniosku o oddalenie powództwa, wniesienie przez dłużnika o miarkowanie kary. Dłużnik musi również pamiętać, że poza zgłoszeniem żądania w tym przedmiocie, będzie obciążony ciężarem udowodnienia wystąpienia jednej lub obu podstaw do obniżenia kary.

Wykonanie zobowiązania w części

Miarkowanie kary umownej z uwagi na wykonanie zobowiązania w znacznej części może mieć miejsce przede wszystkim wówczas, gdy częściowo wykonane zobowiązanie faktycznie w jakikolwiek sposób zaspokaja chroniony interes wierzyciela. W sytuacji zatem, gdy częściowe wykonanie zobowiązania nie ma dla wierzyciela żadnej wartości, sąd nie przychyli się do wniosku dłużnika.

Sporne okazuje się również miarkowanie kary na tej podstawie, w sytuacji gdy została ona zastrzeżona na wypadek samego opóźnienia lub zwłoki w wykonaniu zobowiązania. Z uwagi na dużą różnorodność stanów faktycznych oraz postaw wierzycieli i dłużników, w orzecznictwie sądów powszechnych ukształtowało się stanowisko, w myśl którego miarkowanie kary umownej zastrzeżonej na wypadek zwłoki (czy opóźnienia) w spełnieniu całości świadczenia jest, co do zasady, dopuszczalne, także z uwagi na wykonanie przez dłużnika zobowiązania w znacznej części. Zmniejszenie kary z powołaniem się na wskazaną przesłankę zależy jednak od konkretnych okoliczności faktycznych i oceny, czy, a jeżeli tak, to w jakim stopniu, częściowe wykonanie robót przed popadnięciem w zwłokę (opóźnienie) zaspokajało interes wierzyciela. Przyjęcie odmiennej, niekorzystnej dla dłużnika wykładni, nie pozbawia go jednak możliwości podnoszenia argumentacji przemawiającej za miarkowaniem kary zastrzeżonej na tę okoliczność, z uwagi na drugą ustawową przesłankę.

Rażące wygórowanie

W ustawie brak jest definicji legalnej "rażącego wygórowania kary umownej". Mowa tu o niewątpliwej niewspółmiernej wysokości zastrzeżonej kary umownej, w stosunku do tej, która teoretycznie powinna być należna w danej sytuacji. Jednym z głównych kryteriów oceny jest ustalenie wysokości szkody wierzyciela powstałej w związku z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania. Przy czym sąd może tu wziąć pod uwagę nawet tego typu uszczerbki, których by nie uwzględnił przy orzekaniu o odszkodowaniu na zasadach ogólnych.

Kolejnym kryterium miarkowania kary umownej jest porównanie kwot stanowiących równowartość całego świadczenia, do którego realizacji zobligowany był dłużnik, oraz wysokości zastrzeżonej za obopólną zgodą kary umownej.

Miarkowanie kary umownej nie może nastąpić z uwagi na złą sytuację majątkową dłużnika, która może jednak mieć znaczenie przy rozważaniach, czy żądanie zapłaty kary umownej w danych okolicznościach nie stanowi nadużycia prawa.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2019 r. poz. 1145 ze zm.)

Wskazówki dla przedsiębiorcy - czytaj także:

 
Przydatne linki
 
Sklep internetowy - sklep.gofin.pl
 
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o., ul. Owocowa 8, 66-400 Gorzów Wlkp., tel. 95 720 85 40, faks 95 720 85 60
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN
Szanowny Użytkowniku !
Prosimy o zapoznanie się z poniższymi informacjami oraz wyrażenie dobrowolnej zgody poprzez kliknięcie przycisku "Zgadzam się".
Pamiętaj, że zawsze możesz wycofać zgodę.

Serwis internetowy, z którego Pani/Pan korzysta używa plików cookies w celu:

  • niezbędnego zapewnienia prawidłowego działania Serwisów (utrzymania sesji),
  • realizacji funkcjonalności ułatwiających obsługę Serwisu,
  • analizy statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
  • zbierania i przetwarzania danych osobowych w celu wyświetlenia reklam produktów własnych i klientów reklamowych.
Pliki cookies

Są to pliki instalowane w urządzeniach końcowych osób korzystających z Serwisu, w celu administrowania Serwisem, dostosowania treści Serwisu do preferencji użytkownika, utrzymania sesji użytkownika oraz dla celów statystycznych i targetowania reklamy (dostosowania treści reklamy do indywidualnych potrzeb użytkownika). Informujemy, że istnieje możliwość określenia przez użytkownika Serwisu warunków przechowywania lub uzyskiwania dostępu do informacji zawartych w plikach cookies za pomocą ustawień przeglądarki lub konfiguracji usługi. Szczegółowe informacje na ten temat dostępne są u producenta przeglądarki, u dostawcy usługi dostępu do internetu oraz w Polityce prywatności i plików cookies.

Administratorzy

Administratorem Pana/Pani danych osobowych w związku z korzystaniem z Serwisu internetowego i jego usług jest Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o. Administratorem danych osobowych w plikach cookies w związku z wyświetleniem analizy statystyk i wyświetlaniem spersonalizowanych reklam są partnerzy Wydawnictwa Podatkowego GOFIN sp. z o.o., Google Inc, Facebook Inc.

Jakie ma Pani/Pan prawa w stosunku do swoich danych osobowych?

Wobec swoich danych mają Pan/Pani prawo do żądania dostępu do swoich danych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych, prawo do cofnięcia zgody.

Podstawy prawne przetwarzania Pani/Pana danych osobowych
  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z wykonaniem umowy.

    Umowa w naszym przypadku oznacza akceptację regulaminu naszych usług. Jeśli zatem akceptuje Pani/Pan umowę na realizację danej usługi, to możemy przetwarzać Pani/Pana dane w zakresie niezbędnym do realizacji tej umowy.

  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z prawnie uzasadnionym interesem administratora.

    Dotyczy sytuacji, gdy przetwarzanie danych jest uzasadnione z uwagi na usprawiedliwione potrzeby administratora, tj. dokonanie pomiarów statystycznych, ulepszania naszych usług, jak również prowadzenie marketingu i promocji własnych usług administratora.

  • Dobrowolna zgoda.

    Aby móc realizować cele:
    - zapamiętania Pani/Pana decyzji w Serwisach w zakresie korzystania z dostępnych opcjonalnie funkcjonalności,
    - analiz statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
    - wyświetlania spersonalizowanych reklam produktów własnych i klientów reklamowych w związku z odwiedzaniem niniejszego Serwisu internetowego partnerzy Wydawnictwa Podatkowego Gofin sp. z o.o. muszą mieć możliwość przetwarzania Pani/Pana danych.

Potrzebna jest Nam Pani/Pana dobrowolna zgoda na zapisy w plikach cookies w celach realizacji powyższych celów.
W związku z powyższymi wyjaśnieniami prosimy o wyrażenie dobrowolnej zgody na zapisywanie informacji w plikach cookies przez kliknięcie przycisku „Zgadzam się” lub „Nie teraz” w przypadku braku zgody. Istnieje możliwość skorzystania z „ustawień zaawansowanych” plików cookies w celu określenia indywidualnych zgód na zapis wybranych plików cookies realizujących wybrane cele.