Co przewiduje dla przedsiębiorców Konstytucja Biznesu?

Ministerstwo Rozwoju przygotowuje nowe rozwiązania dla przedsiębiorców, kładąc szczególny nacisk na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw. Najważniejszym aktem ma być Konstytucja dla biznesu, czyli Prawo przedsiębiorców, tj. ustawa, która całościowo będzie regulować zasady prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. Zastąpi ona aktualnie obowiązującą ustawę o swobodzie działalności gospodarczej. Nowe prawo ma przede wszystkim znieść bariery prawne obecnie ograniczające przedsiębiorców.

Czym będzie Konstytucja Biznesu?

Jak czytamy we wstępie do przygotowywanej ustawy Prawo przedsiębiorców, "Konstytucja Biznesu to pakiet dokumentów, które zmieniają polską rzeczywistość gospodarczą. Najważniejszym z nich jest projekt ustawy Prawo przedsiębiorców". W Prawie przedsiębiorców znajdą się zasady, które wszystkie urzędy będą musiały wziąć pod uwagę podczas rozpatrywania spraw z udziałem firm, m.in.:

• co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone (przedsiębiorca może prowadzić biznes w sposób wolny, jeśli nie łamie wyraźnych zakazów lub ograniczeń),
   
• domniemanie uczciwości przedsiębiorcy (przedsiębiorca nie musi udowadniać swojej uczciwości, wątpliwości co do okoliczności konkretnej sprawy będą rozstrzygane na korzyść przedsiębiorcy),
   
• przyjazna interpretacja przepisów (niejasne przepisy będą rozstrzygane na korzyść przedsiębiorców),
   
• zasada proporcjonalności (urząd nie może nakładać na przedsiębiorcę nieuzasadnionych obciążeń, np. nie może żądać dokumentów, którymi już dysponuje).

Firma bez rejestracji i ulgi na start

Nowa ustawa ma umożliwić prowadzenie własnej działalności, na mniejszą skalę, bez potrzeby rejestrowania firmy. Nie będzie bowiem uznawana za działalność gospodarczą działalność dotycząca drobnego handlu czy też dorywczo świadczonych usług (np. sporadycznie udzielanych korepetycji), jeżeli przychody miesięczne uzyskiwane z takiej działalności nie przekroczą 50% minimalnego wynagrodzenia.

Przy czym zakłada się wprowadzenie tzw. ulgi na start, mającej na celu zachęcić do podejmowania działalności gospodarczej po raz pierwszy. Ma to być zwolnienie ze składek na ubezpieczenia społeczne dla początkujących przedsiębiorców przez pierwsze 6 miesięcy prowadzenia przez nich działalności gospodarczej.

Likwidacja REGONU i książek kontroli

Planuje się wprowadzić możliwość bezterminowego zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej (obecnie maksymalny termin zawieszenia działalności to generalnie 24 miesiące). Ministerstwo Rozwoju chce również całkowicie zlikwidować obowiązek prowadzenia książek kontroli. Obecnie każdy przedsiębiorca zobowiązany jest posiadać taką książkę (można prowadzić ją w formie papierowej bądź elektronicznej) i okazywać ją na żądanie organu kontroli. Zlikwidowany zostanie numer REGON. Przedsiębiorca w kontaktach z urzędami będzie posługiwał się wyłącznie NIP.

Komunikacja przedsiębiorcy z urzędem

Prawo ma być pisane językiem zrozumiałym dla obywatela. Ta zasada ma wynikać bezpośrednio z nowych przepisów dla przedsiębiorców. Dlatego w przypadkach skomplikowanych przepisów organy administracji mają wydawać napisane prostym, przystępnym językiem "objaśnienia prawne". Zastosowanie się przedsiębiorcy do takich objaśnień będzie chroniło go przed negatywnymi konsekwencjami.

Za zgodą lub na wniosek przedsiębiorcy, sprawy urzędowe (lub poszczególne czynności, np. wezwania do uzupełnienia braków formalnych) będą mogły być załatwiane przez telefon, e-mail lub za pomocą innych środków komunikacji. W Prawie przedsiębiorców mają znaleźć się też nowe definicje pojęć "przedsiębiorca" oraz "działalność gospodarcza". Większy nacisk ma być położony na wydawanie zezwoleń w trybie "milczącej zgody". Jeśli organ nie rozpatrzy wniosku o zezwolenie w określonym terminie, uznawać się będzie zezwolenie za wydane.

Wdrożenie innych ustaw

Aby wdrożenie Prawa przedsiębiorców było możliwe, potrzebne jest równoczesne uchwalenie szeregu innych ustaw, takich jak: ustawa o Komisji Wspólnej Rządu i Przedsiębiorców oraz Rzeczniku Przedsiębiorców, ustawa o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej oraz o Punkcie Informacji dla Przedsiębiorców (obecnie zasady działania CEIDG reguluje ustawa o swobodzie działalności gospodarczej). Po zmianach ma być to zupełnie odrębny akt.

Ponadto przewidziana jest ustawa o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym. Ma to być ustawa kompleksowo regulująca zasady uczestnictwa podmiotów zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium RP, w tym integrująca dotychczasową ustawę o świadczeniu usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Jednocześnie uchylona zostanie ustawa o zasadach prowadzenia na terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne. To anachroniczna ustawa z 1982 r.

Zasady prowadzenia działalności gospodarczej

Nowe Prawo przedsiębiorców będzie zawierać zbiór ogólnych zasad. Będą to dyrektywy oddziałujące na całość relacji między administracją a przedsiębiorcami. Mają one wyznaczać standard działań organów publicznych w sprawach przedsiębiorców. Zasady te umieszczone w pierwszych przepisach Prawa przedsiębiorców będą musiały być brane pod uwagę przy rozstrzyganiu wszystkich spraw przedsiębiorców. Zasady ogólne będą wpływały na sposób interpretacji i stosowania wszystkich przepisów dotyczących przedsiębiorców, nie tylko tych wynikających z Konstytucji Biznesu.

• Zasada wolności gospodarczej

Z zasady tej umiejscowionej w art. 1 projektowanej ustawy wynikać będzie, że podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach.

• Zasada "Co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone"

Przedsiębiorca w ramach wykonywanej działalności gospodarczej będzie mógł podejmować wszelkie działania, z wyjątkiem tych, których zakazują przepisy prawa. Przedsiębiorcę będzie można zobowiązać do określonego działania tylko na podstawie przepisów prawa. Zasada ta stanowi konkretyzację zasady wolności gospodarczej. Dzięki niej przedsiębiorca uzyskuje pewność, że o ile przepisy prawa nie nakładają na niego wyraźnych zakazów bądź ograniczeń, to nie poniesie on negatywnych konsekwencji podejmowanych działań. Co więcej, na przedsiębiorcę nie mogą być nakładane żadne inne obowiązki niż te, które wyraźnie wynikają z obowiązujących przepisów.

• Zasada uczciwej konkurencji i poszanowania dobrych obyczajów oraz słusznych interesów innych przedsiębiorców i konsumentów

Zasada ta zobowiąże przedsiębiorcę do prowadzenia własnej działalności gospodarczej z zachowaniem zasad konkurencyjności i poszanowaniem praw (w tym również dobrych obyczajów) oraz interesów innych przedsiębiorców, a także konsumentów.

• Zasada pewności prawa

Wciąż zmieniające się przepisy oraz ich interpretacje są szczególnym utrudnieniem dla przedsiębiorców. Na mocy ostatniej nowelizacji ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (w brzmieniu od dnia 1 stycznia br.) wprowadzono pojęcie "utrwalonej praktyki interpretacyjnej", która ma chronić przedsiębiorców przed zmianami interpretacji przepisu bez zmiany brzmienia samego przepisu. W Konstytucji Biznesu regulacja ta ma przybrać charakter jednej z głównych zasad. Na jej mocy organy bez uzasadnionej przyczyny nie będą mogły odstępować od utrwalonej praktyki rozstrzygania spraw w takim samym stanie faktycznym i prawnym.

• Zasada odpowiedzialności urzędników za naruszenie prawa

Regulacja ta ma sprawić, że funkcjonariusze publiczni będą ponosić odpowiedzialność za naruszenie prawa spowodowane ich zawinionym działaniem lub zaniechaniem. Zasady tej odpowiedzialności będą odrębnie uregulowane. Jak czytamy w uzasadnieniu do omawianych zmian "Jakość obsługi przedsiębiorców przez urzędy zależy w dużej mierze od zachowania poszczególnych urzędników załatwiających sprawę. Pracownicy administracji powinni postępować profesjonalnie i poczuwać się do odpowiedzialności za działania podejmowane w wykonaniu obowiązków służbowych. Urealnieniu takiej postawy urzędników służy zasada ich odpowiedzialności za naruszenie prawa. Da ona przedsiębiorcy większą pewność, że obsługujący go urzędnik stosuje się do przepisów prawa i dokłada staranności, by prawidłowo i sprawnie załatwić sprawę".

• Zasada polubownego rozwiązywania kwestii spornych

Wiele kwestii spornych w sprawach przedsiębiorców mogłoby być rozwiązywanych w sposób polubowny. Stosowanie mediacji administracyjnej (wprowadzonej w ramach pakietu "100 zmian dla firm") czy zachęcanie stron do zawarcia ugody (np. w przypadku konfliktów sąsiedzkich) może przyczynić się m.in. do szybszego załatwienia sprawy.

• Zasada szybkości działania

Na mocy tej zasady organy powinny działać w sprawie przedsiębiorcy wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia.

• Zasada współdziałania organów

Organy administracji publicznej mają w toku postępowania współdziałać ze sobą w zakresie niezbędnym do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego i prawnego sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes przedsiębiorców oraz sprawność postępowania, przy pomocy środków adekwatnych do charakteru, okoliczności i stopnia złożoności sprawy. Dopełnieniem tej zasady ma być regulacja, na mocy której organ nie będzie mógł żądać od przedsiębiorcy danych, które znajdują się w jego posiadaniu lub do których ma on dostęp. W takiej sytuacji organ będzie zobowiązany zwrócić się do innego organu o przekazanie mu tych danych.

Konstytucja Biznesu ma wejść w życie na zasadach określonych w ustawie wprowadzającej przepisy Prawo przedsiębiorców.