Nie ma przeszkód, aby polskie firmy rozliczały się między sobą w walutach obcych. Samo podanie w umowie ceny w walucie obcej nie jest jeszcze równoznaczne z zagwarantowaniem, że także zapłata nastąpi w tej walucie. Należy pamiętać o obowiązku korzystania z pośrednictwa banku, jeśli kwota takiego rozliczenia przekracza 15.000 euro. Jego zlekceważenie może skończyć się karami za wykroczenie albo przestępstwo karne skarbowe.
Zagwarantowanie zapłaty w obcej walucie
Podanie ceny w umowie w walucie obcej nie jest jeszcze równoznaczne z zagwarantowaniem, że również zapłata nastąpi w tej walucie, a nie w złotych. Kwestie te reguluje art. 358 § 1 Kodeksu cywilnego. Wynika z niego, że jeżeli przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega spełnienie świadczenia w walucie obcej. Jeżeli więc strony w umowie wyraziły zobowiązanie w walucie obcej, ale nie umówiły się, że zapłata także nastąpi w obcej walucie, to dłużnik może spełnić świadczenie w złotych. Jeśli natomiast umówiono się, że zapłata nastąpi w walucie obcej, to dłużnik nie ma podstaw, by płacić w złotych - powinien uregulować zobowiązanie w walucie wskazanej w umowie.
Kurs do przeliczenia
Sytuacja, w której cena jest podana w walucie obcej, a dłużnik płaci w złotych (bo w umowie nie zagwarantowano zapłaty w obcej walucie) wymaga przeliczenia waluty obcej na złote. Wartość waluty obcej określa się wówczas według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna stanowi inaczej (art. 358 § 2 K.c.). Strony mogą więc w umowie określić, według jakiego kursu nastąpi przeliczenie. Jeśli tego nie zrobiły, należy zastosować średni kurs NBP z dnia wymagalności, czyli dnia, w którym zapłata zgodnie z umową powinna nastąpić.
Przyjęcie, że przeliczenie następuje według kursu z dnia wymagalności może być w konkretnym przypadku niekorzystne dla wierzyciela - gdy dłużnik opóźnia się z zapłatą, a wartość waluty obcej wzrosła. Jeżeli np. cenę określono na 100.000 euro, kurs euro na dzień wymagalności wynosił 4,15 zł, a na dzień faktycznej zapłaty już 4,30 zł, to dłużnik płacąc z opóźnieniem i przeliczając waluty na dzień wymagalności zapłaciłby "tylko" 415.000 zł. Dlatego w takim przypadku wierzyciel ma prawo zażądać, aby przeliczenie nastąpiło według kursu średniego NBP z dnia faktycznej zapłaty - otrzymałby wtedy 430.000 zł.
Obowiązek korzystania z rachunku bankowego
Przy rozliczeniach w walutach obcych należy pamiętać o obowiązkowym pośrednictwie banków. Rezydenci i nierezydenci są obowiązani dokonywać przekazów pieniężnych za granicę oraz rozliczeń w kraju związanych z obrotem dewizowym za pośrednictwem uprawnionych banków, jeżeli kwota przekazu lub rozliczenia przekracza równowartość 15.000 euro (art. 25 Prawa dewizowego). Przepis ten ma zastosowanie zarówno do transakcji między podmiotami krajowymi (rezydentami), jak i transakcji, w których po jednej stronie występuje rezydent, a po drugiej - nierezydent. Ustalanie kursu wymiany walut na potrzeby określenia pułapu 15.000 euro następuje na podstawie średniego kursu ogłoszonego przez NBP w dniu poprzedzającym dokonanie czynności (art. 2 ust. 3 Prawa dewizowego). Naruszenie omawianego obowiązku jest przestępstwem karnym skarbowym zagrożonym karą grzywny. Przypadki mniejszej wagi kwalifikowane są jako wykroczenie skarbowe (art. 106j Kodeksu karnego skarbowego - Dz. U. z 2013 r. poz. 186).
Rozliczenia z zagranicznymi kontrahentami
Również rozliczenia z zagranicznymi kontrahentami (nierezydentami) związane z obrotem dewizowym powinny być dokonywane za pośrednictwem banków (art. 25 Prawa dewizowego). Dotyczy to zarówno przypadków, gdy rozliczenie jest dokonywane w walucie polskiej, jak i w walucie obcej (art. 2 ust. 1 pkt 16). Takie transakcje mogą być realizowane gotówką wtedy, gdy kwota rozliczenia nie przekracza równowartości 15.000 euro według kursu NBP z dnia poprzedzającego dzień dokonania rozliczenia. Ten sam limit obowiązuje przy przekazach pieniężnych za granicę.
Wywóz gotówki za granicę
O formalnościach należy pamiętać w razie wywozu gotówki za granicę. Rezydenci i nierezydenci przekraczający granicę państwową są obowiązani zgłaszać, w formie pisemnej, organom celnym lub organom Straży Granicznej, przywóz do kraju oraz wywóz za granicę, krajowych lub zagranicznych środków płatniczych, jeżeli ich wartość przekracza łącznie równowartość 10.000 euro (art. 18 Prawa dewizowego). Nie stanowi wykonania tego obowiązku podanie w zgłoszeniu nieprawdziwych danych. Przepisy nie nakładają natomiast obowiązku dokumentowania pochodzenia gotówki. Zgłoszenia dokonuje się w formie pisemnej, na dwóch egzemplarzach formularza.
Wymóg zgłaszania przywozu i wywozu gotówki nie obowiązuje przy przekraczaniu granicy z innymi państwami obszaru Schengen. Wynika to z § 3 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie ogólnych zezwoleń dewizowych (Dz. U. z 2009 r. nr 69, poz. 597).
Niezależnie od zgłoszenia wywozu gotówki polskim służbom, należy każdorazowo ustalić, jakie zasady dotyczące zgłaszania przywozu gotówki obowiązują w kraju, do którego jest ona wwożona.
Niedopełnienie obowiązku zgłoszenia przywozu do kraju lub wywozu za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych albo podawanie w zgłoszeniu nieprawdy jest wykroczeniem karnym skarbowym. Wykroczeniem jest też nieprzedstawienie organom celnym lub organom Straży Granicznej, na ich żądanie, przywożonych do kraju lub wywożonych za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych (art. 106f i 106h K.k.s.).
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 16.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.)
Ustawa z dnia 27.07.2002 r. - Prawo dewizowe (Dz. U. z 2012 r. poz. 826)