Gdy wspólnik chce otrzymać wynagrodzenie za pracę dla spółki

Wspólnicy handlowych spółek osobowych często są osobiście zaangażowani w funkcjonowanie swojej spółki. Za świadczoną pracę czy usługi na jej rzecz mogą otrzymywać wynagrodzenie. Jego podstawa prawna może być różna w zależności od danych okoliczności. Może być to w szczególności umowa spółki przyznająca wspólnikowi prawo do wynagrodzenia za prowadzenie spraw, a przy spełnieniu określonych warunków umowa cywilnoprawna, ewentualnie umowa o pracę.

Wszyscy wspólnicy naszej spółki jawnej zaangażowani są w jej działalność. Przy tym jeden ze wspólników zajmuje się wszystkimi sprawami marketingowymi, kontaktami z klientami itd. Nie chcemy zmieniać naszego udziału w zysku. Ustaliliśmy natomiast, że wspólnik będzie otrzymywał dodatkowe wynagrodzenie za prowadzenie spraw. Czy możemy mu przyznać takie wynagrodzenie?

TAK, ale wymaga to wprowadzenia zmian do umowy spółki. W spółce jawnej każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki (art. 39 § 1 K.s.h.). Zgodnie zaś z art. 40 § 1 K.s.h. prowadzenie spraw spółki może być powierzone jednemu lub kilku wspólnikom bądź na mocy umowy spółki, bądź na podstawie późniejszej uchwały wspólników. Pozostali wspólnicy są wówczas wyłączeni od prowadzenia spraw spółki.

Zasadą kodeksową jest, że za prowadzenie spraw spółki wspólnik nie otrzymuje wynagrodzenia (art. 46 K.s.h.). Nie ma jednak przeszkód, aby w umowie spółki znalazło się postanowienie, na mocy którego wspólnikowi będzie przysługiwało wynagrodzenie za prowadzenie spraw spółki. Zezwala na to art. 37 § 1 K.s.h. W świetle tej regulacji art. 46 K.s.h. ma zastosowanie, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej.

Wysokość i zasady wynagradzania mogą być wskazane bezpośrednio w umowie spółki bądź w uchwale wspólników, o ile umowa spółki na to zezwala. W doktrynie wskazywane jest, że umowa spółki może przyznawać wynagrodzenie tylko wybranemu wspólnikowi uprawnionemu do prowadzenia spraw spółki, ewentualnie może różnicować wysokość wynagrodzenia np. w zależności od zakresu czynności, jakie są wykonywane w ramach prowadzenia spraw spółki.

Przyznanie wynagrodzenia za prowadzenie spraw spółki jest odrębną kwestią od udziału w zysku i stratach spółki. Udziały te mogą pozostać na niezmienionym poziomie.

Modyfikacja umowy spółki wymaga zgłoszenia do KRS. Sam fakt przyznania wynagrodzenia nie podlega ujawnieniu w KRS. Spółka ma jednak obowiązek zgłosić do KRS fakt modyfikacji umowy spółki.

W spółce partnerskiej dwóch partnerów prowadzi dodatkowo jeszcze indywidualną działalność gospodarczą i chce świadczyć usługi na rzecz swojej spółki. Ceny świadczonych usług będą ustalane na poziomie rynkowym. Czy takie świadczenie usług jest dopuszczalne?

Spółka partnerska jest handlową spółką osobową. Jest odrębnym podmiotem prawa od swoich partnerów (art. 8 K.s.h.). Spółka może zatem zawierać umowy cywilnoprawne z osobami trzecimi, jak i z własnymi partnerami. Jednak w przypadku tych ostatnich należy wziąć pod uwagę ich status w spółce. Pozycję wspólnika w spółce partnerskiej reguluje Kodeks spółek handlowych. Nie normuje on wprost kwestii zawierania umów ze wspólnikami.

Partnera i spółkę może łączyć umowa o świadczenie usług. Jednakże przedmiotem umowy nie mogą być świadczenia stanowiące przedmiot wkładu do spółki. Natomiast sporne w doktrynie jest to, czy na podstawie odrębnej od umowy spółki umowy wspólnik (partner) może wykonywać czynności z zakresu prowadzenia spraw spółki. Można spotkać się z poglądem, że jest to dopuszczalne, a w takiej sytuacji w związku z wypłatą wynagrodzenia nie ma zastosowania art. 46 K.s.h. Przeciwnicy takiego rozwiązania przyjmują jednak, że czynność taka jest sprzeczna z prawem, a w konsekwencji świadczenia pobrane tytułem wynagrodzenia kwalifikują się jako nienależne.

Mając na uwadze wskazane wątpliwości przyjąć należy, że przedmiotem umowy o świadczenie usług nie powinny być czynności mieszczące się w pojęciu prowadzenia spraw i reprezentacji spółki. Innymi słowy, ważne jest, aby nie były to czynności, do których partner zobowiązany jest na mocy przepisów K.s.h. i umowy spółki. Aby to ustalić, należy mieć wiedzę, czy wspólnikowi przysługuje prawo prowadzenia spraw spółki i jej reprezentacji, a jeżeli tak, to czy dane usługi mieszczą się w pojęciu prowadzenia spraw spółki czy jej reprezentacji (patrz ramka). W spółce partnerskiej każdy partner ma prawo reprezentować spółkę samodzielnie, chyba że umowa spółki stanowi inaczej (art. 96 § 1 K.s.h.). Partnerzy prowadzą też sprawy spółki (art. 38-47 K.s.h. w zw. z art. 89 K.s.h.). Przy tym jednak w spółce partnerskiej jej umowa może przewidywać, że prowadzenie spraw i reprezentowanie spółki powierza się zarządowi (art. 97 K.s.h.). Wówczas to zarząd zamiast partnerów kieruje spółką. Do zarządu spółki partnerskiej stosuje się odpowiednio przepisy regulujące funkcjonowanie zarządu w spółce z o.o., tj. art. 201-211 i art. 293-300 K.s.h.

Prowadzimy działalność w ramach spółki komandytowej. Wspólnikami są osoby fizyczne. Chcemy, aby komplementariusz był zatrudniony w spółce na umowę o pracę. Czy takie rozwiązanie jest dopuszczalne?

Komplementariusz prowadzi sprawy spółki. Poza tym ma on prawo jej reprezentacji (art. 117 K.s.h.). Komplementariusz może też w umowie spółki zobowiązać się do wykonywania pracy tytułem wkładu. W przypadkach, w których umowa o pracę dotyczyć miałaby czynności związanych z prowadzeniem spraw czy reprezentacją spółki bądź pracy stanowiącej przedmiot wkładu, wykluczone jest zawarcie umowy o pracę (por. wyrok SA w Gdańsku z dnia 28 stycznia 2016 r., sygn. akt III AUa 1422/15).

Natomiast w innych okolicznościach, aby pomiędzy wspólnikiem a spółką nawiązany został stosunek pracy, konieczne jest zachowanie elementów konstrukcyjnych stosunku pracy (por. art. 22 § 1 Kodeksu pracy - Dz. U. z 2018 r. poz. 108 ze zm.). Oznacza to w szczególności, że praca musiałaby być świadczona w warunkach faktycznego podporządkowania pracodawcy i przy wyraźnym rozróżnieniu obowiązków pracownika od obowiązków wspólnika.

Sam fakt podpisania dokumentu zatytułowanego "umowa o pracę" ze wspólnikiem nie przesądzi o tym, że stosunek pracy zostanie nawiązany. Jeżeli uda się oddzielić obowiązki wspólnika, wynikające ze stosunku pracy, i te, których podstawą ma być umowa spółki, wówczas dopuszczalne jest zawarcie umowy o pracę pomiędzy spółką a wspólnikiem. W szczególności, jeżeli ten ostatni posiada indywidualne kwalifikacje, w oparciu o które może świadczyć pracę dla spółki. Zakres świadczonej pracy będzie wynikał wtedy z umowy o pracę. Poza tym wspólnik-pracownik musi być podporządkowany spółce, innemu wspólnikowi prowadzącemu sprawy spółki.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1577)