Zasady i terminy zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym

Podatnicy VAT mają obowiązek rozliczania podatku VAT w miesięcznych bądź (w niektórych przypadkach) kwartalnych deklaracjach. W uproszczeniu można stwierdzić, że w deklaracji wykazuje się podatek należny od wykonanych w danym okresie rozliczeniowym czynności podlegających opodatkowaniu oraz podatek naliczony od dokonanych przez podatnika zakupów towarów i usług. Na mocy art. 86 ust. 1 ustawy o VAT podatnik ma prawo do odliczenia podatku naliczonego od zakupów związanych z wykonywanymi przez niego (aktualnie lub w przyszłości) czynnościami opodatkowanymi podatkiem VAT.

Wzory deklaracji VAT dostępne są w serwisie www.druki.gofin.pl

W przypadku, gdy w rozliczeniu za dany okres rozliczeniowy wystąpi u podatnika nadwyżka podatku naliczonego nad należnym, podatnik decyduje o tym, czy kwotę tej nadwyżki wykaże do przeniesienia na następny okres rozliczeniowy, czy też zażąda jej zwrotu na rachunek bankowy.

Należy przy tym pamiętać, że na podstawie art. 87 ust. 2 ustawy o VAT, organ podatkowy – na żądanie podatnika – może przekazać przysługujący podatnikowi zwrot nadwyżki podatku naliczonego nad należnym nie na rachunek podatnika, ale na rachunek banku lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej jako zabezpieczenie udzielonego przez ten bank lub kasę kredytu. Podstawą dokonania zwrotu na rachunek banku lub SKOK-u jest złożone przez podatnika do naczelnika urzędu skarbowego, pisemne, nieodwołalne upoważnienie organu podatkowego, potwierdzone przez bank lub SKOK udzielający kredytu, do przekazania tego zwrotu. Upoważnienie to należy złożyć w terminie do złożenia deklaracji podatkowej, w której podatnik wykazał nadwyżkę podatku naliczonego nad należnym jako kwotę do zwrotu.

Wypełniając deklarację VAT podatnik wskazuje w odpowiednich pozycjach deklaracji, nie tylko samo żądanie zwrotu bezpośredniego nadwyżki podatku naliczonego nad należnym, ale także termin, w jakim zwrot taki powinien zostać dokonany przez organ podatkowy. W tym względzie należy wziąć pod uwagę regulacje ustawowe, zawarte w art. 87 ustawy o VAT. Podstawowym terminem zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym za dany okres rozliczeniowy jest – zgodnie z art. 87 ust. 2 ustawy o VAT – termin 60-dniowy liczony od dnia złożenia deklaracji z wykazaną kwotą tej nadwyżki.

Uwaga

Podstawowy – 60-dniowy termin zwrotu nie jest zależny od rodzaju dokonanych przez podatnika zakupów. Dotyczy podatku naliczonego zarówno od zakupionych środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych, jak i pozostałych zakupów towarów i usług.

Na wniosek podatnika podstawowy termin zwrotu może ulec skróceniu z 60 do 25 dni od dnia złożenia deklaracji. Zwrot w ciągu 25 dni od dnia złożenia deklaracji – w myśl art. 87 ust. 6 ustawy – jest możliwy wówczas, gdy kwoty podatku naliczonego, wykazane w deklaracji podatkowej, wynikają z:

1) faktur dokumentujących należności, które zostały w całości zapłacone, z uwzględnieniem art. 22 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2015 r. poz. 584 ze zm.),

2) dokumentów celnych, deklaracji importowej oraz decyzji, o których mowa w art. 33 ust. 2 i 3 oraz art. 34, i zostały przez podatnika zapłacone,

3) importu towarów rozliczanego zgodnie z art. 33a, wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, świadczenia usług, dla których podatnikiem jest ich usługobiorca, lub dostawy towarów, dla której podatnikiem jest ich nabywca, jeżeli w deklaracji podatkowej została wykazana kwota podatku należnego od tych transakcji.

Innym przypadkiem, w którym dla otrzymania zwrotu bezpośredniego konieczne jest złożenie przez podatnika wniosku w tej sprawie, jest sytuacja, w której podatnik w danym okresie rozliczeniowym nie wykonał czynności opodatkowanych. Z art. 87 ust. 5a ustawy o VAT wynika, że podatnik, który w danym okresie rozliczeniowym nie wykonał czynności opodatkowanych podatkiem VAT, może otrzymać – na umotywowany wniosek – zwrot wykazanego w deklaracji podatku naliczonego od dokonanych zakupów, jednak zwrot ten, co do zasady, przysługuje mu w ciągu 180 dni, licząc od dnia złożenia deklaracji. Natomiast termin ten może zostać skrócony do 60 dni, pod warunkiem, że podatnik złoży pisemny wniosek w tej sprawie oraz ponadto złoży zabezpieczenie majątkowe w wysokości odpowiadającej kwocie wnioskowanego zwrotu podatku.

Zabezpieczenie majątkowe, o którym mowa, może być złożone w formie:

1) gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej;

2) poręczenia banku;

3) weksla z poręczeniem wekslowym banku;

4) czeku potwierdzonego przez krajowy bank wystawcy czeku;

5) papierów wartościowych na okaziciela o określonym terminie wykupu wyemitowanych przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski, bankowych papierów wartościowych i listów zastawnych o określonym terminie wykupu, wyemitowanych we własnym imieniu i na własny rachunek przez podmiot mogący być gwarantem lub poręczycielem zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613 ze zm.).

Ujednolicone przepisy prawne dostępne są w serwisie www.przepisy.gofin.pl

Warto podkreślić, że jeżeli zabezpieczenie dotyczy zwrotu podatku w wysokości nie większej niż wyrażonej w złotych kwocie odpowiadającej równowartości 1.000 euro, może być złożone w formie weksla.

Na mocy art. 87 ust. 2 ustawy o VAT, w razie wątpliwości co do zasadności zwrotu, organ podatkowy w celu jego dodatkowego sprawdzenia ma prawo przedłużyć termin zwrotu. Przedłużenie to następuje w formie postanowienia wydawanego na podstawie art. 274b Ordynacji podatkowej.

W sytuacji, gdy organ podatkowy przedłuży termin zwrotu, natomiast podatnik wraz z wnioskiem złoży w urzędzie skarbowym zabezpieczenie majątkowe w kwocie wnioskowanego zwrotu, to będzie on dokonany w terminie ustawowym – czyli w ciągu 60 dni od dnia złożenia rozliczenia (lub 25 dni – gdy mamy do czynienia z przyspieszonym terminem zwrotu). Z kolei, gdy złożenie wniosku wraz z zabezpieczeniem zostanie dokonane na 13 dni przed upływem terminu zwrotu lub później, zwrot ten zostanie dokonany w ciągu 14 dni od złożenia ww. zabezpieczenia.

Warto podkreślić, że w sytuacji gdy podatnik wykazuje w deklaracji VAT kwotę do zwrotu na rachunek bankowy – niezależnie od tego, w jakim terminie przysługuje mu jej zwrot – organ podatkowy przede wszystkim analizuje, czy podatnik posiada zaległości podatkowe. W pierwszej bowiem kolejności kwota zwrotu zaliczana jest z urzędu na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę oraz bieżących zobowiązań podatkowych.

W przypadku zaliczenia kwoty zwrotu na poczet zaległości podatkowych albo bieżących zobowiązań podatnik nie musi składać do urzędu skarbowego wniosku w tej sprawie. Zaliczenie to bowiem następuje "z urzędu".

Uwaga

Jeśli kwota zwrotu nie pokrywa w całości kwoty zaległości wraz z odsetkami, wówczas zwrot zalicza się proporcjonalnie na poczet zaległości podatkowej oraz kwoty odsetek za zwłokę w stosunku, w jakim w dniu złożenia deklaracji wykazującej zwrot podatku, pozostaje kwota zaległości podatkowej do odsetek za zwłokę.

Podatnik, który nie posiada zaległości podatkowych oraz bieżących zobowiązań może złożyć wniosek o zaliczenie kwoty zwrotu na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych. W niektórych przypadkach – zwłaszcza przy długim terminie zwrotu (180-dniowym) warto rozważyć "opłacalność" takiego rozwiązania. Może się bowiem okazać, że korzystniejsze dla podatnika będzie zaliczenie zwrotu na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych jeżeli termin zapłaty tych zobowiązań przypadać będzie przed upływem terminu zwrotu.

Zgodnie z art. 14 ust. 9a ustawy o VAT, osobom fizycznym zaprzestającym wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu oraz osobom, które były wspólnikami likwidowanych spółek, przysługuje prawo zwrotu różnicy podatku wykazanego w deklaracji podatkowej za okres, w którym odpowiednio te osoby lub spółki były podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni.

Zwrot w tym przypadku następuje w ustawowym terminie, co wynika z brzmienia przepisu art. 14 ust. 9d ustawy. Oznacza to, że co do zasady zwrot następuje w ciągu 60 dni od dnia złożenia rozliczenia.

Byłym wspólnikom spółki cywilnej przysługuje prawo do zwrotu różnicy podatku wykazanego w deklaracji podatkowej za okres, w którym spółka była podatnikiem zarejestrowanym jako podatnik VAT czynny. Zwrot różnicy podatku, zgodnie z art. 14 ust. 9b ustawy o VAT, dokonywany jest na podstawie złożonej deklaracji podatkowej wraz z załączonymi do tej deklaracji:

• umową spółki, aktualną na dzień rozwiązania spółki,
   
• wykazem rachunków bankowych byłych wspólników w banku mającym siedzibę na terytorium kraju lub rachunków byłych wspólników w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, której są członkami, na które ma być dokonany zwrot różnicy podatku.

Byli wspólnicy spółki cywilnej otrzymują zwrot proporcjonalnie do udziału w zysku określonego w umowie spółki, a jeżeli z załączonej umowy nie wynikają te udziały, przyjmuje się, że prawa do udziału w zysku są równe.