Zasada współmierności przychodów i związanych z nimi kosztów

Jednostki prowadzące księgi rachunkowe zobowiązane są do przestrzegania nadrzędnych zasad rachunkowości, w celu wiarygodnego zaprezentowania danych w tych księgach, jak i sprawozdaniu finansowym. Przypominamy, że oprócz zasady współmierności przychodów i związanych z nimi kosztów, o której mowa w niniejszym artykule, do nadrzędnych zasad rachunkowości należą zasady: memoriału, rzetelnego obrazu, przewagi treści nad formą, ostrożności, indywidualnej wyceny, istotności, kontynuacji, ciągłości.

Na temat nadrzędnych zasad rachunkowości można przeczytać w Przewodniku Księgowego on-line na www.przewodnikksiegowego.gofin.pl

Zasada współmierności przychodów i związanych z nimi kosztów została określona w art. 6 ust. 2 ustawy o rachunkowości. Z przepisu tego wynika, że dla zapewnienia współmierności przychodów i związanych z nimi kosztów do aktywów lub pasywów danego okresu sprawozdawczego zaliczane będą koszty lub przychody dotyczące przyszłych okresów oraz przypadające na ten okres sprawozdawczy koszty, które jeszcze nie zostały poniesione. Przy ustalaniu wyniku finansowego, jaki jednostka osiągnęła w danym okresie sprawozdawczym, jednostka ma zatem obowiązek uwzględnić czasową i przedmiotową zgodność kosztów z przychodami.

Współmierność czasowa polega na tym, że do składników aktywów lub pasywów okresu sprawozdawczego (jako czynne lub bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów lub przychodów) zalicza się np. pobraną przez sprzedawcę z góry wartość czynszu, abonamentu, czy prenumeraty (czyli opłacone przychody z tytułu niewykonanych jeszcze świadczeń) lub opłaconą przez nabywcę z góry za kilka lat wartość czynszu, abonamentu, czy prenumeraty (czyli opłacone koszty usług obcych dotyczące świadczeń, które nastąpią w przyszłych latach obrotowych). Z kolei współmierność przedmiotowa oznacza, że na wynik finansowy mają wpływ osiągnięte w danym roku obrotowym przychody uzyskane ze sprzedaży wyrobów, usług i towarów, a także z operacji finansowych oraz odpowiednie, niezbędne do osiągnięcia tych przychodów koszty, zarówno te rzeczywiście poniesione, jak i te nienotyfikowane lub tylko przez jednostkę oszacowane.

W celu zastosowania zasady współmierności czasowej, jednostki dokonują czynnych i biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów oraz rozliczeń międzyokresowych przychodów, o których mowa w art. 39 ust. 1 i 2 oraz art. 41 ustawy o rachunkowości. Natomiast, aby zastosować zasadę współmierności przedmiotowej, należy przykładowo przychodom uzyskanym ze sprzedaży wyrobów gotowych przeciwstawić koszty poniesione wyłącznie na wytworzenie tych sprzedanych wyrobów.

Zwracamy uwagę, że istnieją przychody i koszty, wobec których nie stosuje się zasady współmierności. Wpływają one na wynik finansowy roku obrotowego, w którym powstały (dotyczy przychodów) lub w którym je poniesiono (dotyczy kosztów). Zasady współmierności nie stosuje się do niektórych kosztów podstawowej działalności operacyjnej, w tym kosztów ogólnego zarządu i sprzedaży oraz kosztów stałych niewykorzystanej normalnej zdolności produkcyjnej. W literaturze przedmiotu można również znaleźć informację, iż zasady współmierności nie stosuje do pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych wobec nieperiodycznego ich powstawania i często braku związku między tego rodzaju przychodami i kosztami (por. str. 60 publikacji "Zamknięcie roku 2019" Wydawnictwa Rachunkowość sp. z o.o.). Warto jednak dodać, iż w praktyce występują sytuacje, w których do przychodów i kosztów pozostałej działalności operacyjnej stosuje się zasadę współmierności, np. w odniesieniu do przychodów i kosztów najmu niestanowiącego podstawowej działalności jednostki czy też w odniesieniu do otrzymanej dotacji (można ją zaliczyć do pozostałych przychodów operacyjnych roku obrotowego, w którym poniesiono współfinansowane nią koszty).