Prezentacja w bilansie |
Zobowiązania z tytułu dostaw i usług ujmuje się w księgach rachunkowych na koncie 21 "Rozrachunki z dostawcami". Saldo zobowiązań ujętych na tym koncie prezentuje się w pasywach bilansu sporządzanego według załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości, w pozycjach B.III.1 lit. a), B.III.2 lit. a) oraz B.III.3 lit. d). W pozycjach tych wykazuje się zobowiązania dotyczące działalności operacyjnej jednostki, takie jak zobowiązania z tytułu dostaw materiałów, wyrobów, półproduktów, towarów i usług - zarówno krajowe, jak i zagraniczne. Jako zobowiązania z tytułu dostaw i usług wykazuje się także zobowiązania z tytułu dostaw niefakturowanych (czyli przyjętych, ale niezafakturowanych przez dostawców do dnia bilansowego dostaw materiałów, towarów czy usług), a także zobowiązania z tytułu nadpłat należności za dostawy i usługi dokonane przez odbiorców.
Ustalenie kwoty wymagającej zapłaty na dzień bilansowy |
Zobowiązania z tytułu dostaw i usług wycenia się na dzień bilansowy w kwocie wymagającej zapłaty (por. art. 28 ust. 1 pkt 8 ustawy o rachunkowości). Oznacza to, że zobowiązania te wycenia się wraz z odsetkami z tytułu zwłoki w zapłacie, jeżeli jednostka jako nabywca została nimi obciążona przez wierzyciela (na mocy art. 481 § 1 K.c.) lub zgodnie z umową i zasadą memoriału sama je naliczyła (por. art. 6 ust. 1 ustawy o rachunkowości), niezależnie od tego, czy zostały zapłacone, czy też nie.
Kwota wymagająca zapłaty została zdefiniowana w stanowisku Komitetu Standardów Rachunkowości w sprawie rozrachunków z kontrahentami. Z treści stanowiska wynika, iż kwota wymagająca zapłaty na dzień bilansowy to wartość zobowiązania ustalona na ten dzień, jako:
Zmniejszenie zobowiązań w związku z naliczeniem dostawcy kary umownej |
Zmniejszenie zobowiązań mogą powodować m.in. kary umowne naliczone przez nabywcę na podstawie umowy kupna-sprzedaży. Kary takie dokumentuje się notami księgowymi. W myśl art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. g) ustawy o rachunkowości, przychody związane z karami i odszkodowaniami, jako przychody pośrednio związane z działalnością operacyjną jednostki, zalicza się do pozostałych przychodów operacyjnych i ujmuje w księgach rachunkowych na koncie 76-0 "Pozostałe przychody operacyjne".
Szczegółowo temat kar umownych omówiony został w pkt 6.4 stanowiska w sprawie rozrachunków z kontrahentami. Wynika z niego, że nabywca może określić w umowie kary umowne, aby zwiększyć bezpieczeństwo wykonania umowy oraz zapewnić sobie rekompensatę (odszkodowanie) na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania świadczenia wynikającego z umowy. Co ważne kary umowne mają zastosowanie tylko do zobowiązań niepieniężnych, czyli takich, których wykonanie polega na przekazaniu dobra i/lub wykonaniu usługi. Kara umowna może dotyczyć np. opóźnienia w przekazaniu dóbr, przekazania dóbr posiadających wady i usterki, niezgodnych ze specyfikacją techniczną przewidzianą umową, niewłaściwego wykonania usług bądź wykonania usług z opóźnieniem. Kara umowna może być określona w umowie wartościowo lub procentowo, a jej wysokość nie zależy od wysokości szkody poniesionej przez nabywcę. Jeżeli sprzedawca zakwestionuje karę umowną - w całości lub części - lub zalega z jej płatnością, a nabywca oceni, że odzyskanie należności nie jest pewne, to nabywca szacuje prawdopodobieństwo jej odzyskania i dokonuje odpisu aktualizującego kwotę należności. Przy ustalaniu wysokości odpisu aktualizującego stosuje się przepisy art. 35b ustawy o rachunkowości oraz postanowienia Krajowego Standardu Rachunkowości nr 4 "Utrata wartości aktywów".
Przykład
I. Założenia:
II. Dekretacja:
Opis operacji | Kwota | Konto | |
Wn | Ma | ||
1. FZ - faktura dokumentująca zakup usługi budowlanej: | |||
a) wartość brutto | 27.060 zł | 30 | 21 |
b) VAT naliczony podlegający odliczeniu | 5.060 zł | 22-1 | 30 |
c) wartość netto | 22.000 zł | 40-2 | 30 |
2. Nota księgowa z tytułu kary umownej | 3.000 zł | 21 | 76-0 |
III. Księgowania:
IV. Prezentacja w bilansie:
Spółka z o.o. w pozycji B.III.3 lit. d) pasywów bilansu sporządzonego na 31 grudnia 2022 r., według załącznika nr 1, wykaże kwotę zobowiązania wobec firmy budowlanej "X", w wysokości: 24.060 zł (tj. wartość nominalna zobowiązania pomniejszona o naliczoną karę umowną).
Zwiększenie zobowiązań w związku z naliczeniem przez dostawcę odsetek i rekompensat |
Zwiększenie zobowiązań mogą powodować naliczone na dzień bilansowy odsetki z tytułu zwłoki w zapłacie. Jak wynika z pkt 6.3 stanowiska w sprawie rozrachunków z kontrahentami nabywca, który nie kwestionuje odsetek naliczonych przez sprzedawcę, na podstawie otrzymanej od niego noty odsetkowej lub dokumentu służącego inwentaryzacji drogą potwierdzenia sald, ujmuje w księgach rachunkowych zobowiązanie wobec sprzedawcy z tytułu odsetek oraz obciąża nimi koszty finansowe. Na dzień wyceny zobowiązania w kwocie wymagającej zapłaty (tu: na dzień bilansowy) nabywca ujmuje w księgach rachunkowych odsetki - nawet, jeżeli nie otrzymał dokumentu od sprzedawcy, ale zalega z płatnością, a przyjętą przez sprzedawcę praktyką jest naliczanie odsetek za opóźnienie.
Zobowiązania powiększa się również o rekompensaty, o których mowa w ustawie z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (Dz. U. z 2022 r. poz. 893 ze zm.). Z art. 10 ust. 1 tej ustawy wynika, że wierzycielowi, od dnia nabycia uprawnienia do odsetek, o których mowa w art. 7 ust. 1 lub art. 8 ust. 1 ww. ustawy, przysługuje od dłużnika, bez wezwania, rekompensata za koszty odzyskiwania należności, stanowiąca równowartość kwoty:
1) 40 euro - gdy wartość świadczenia pieniężnego nie przekracza 5.000 zł,
2) 70 euro - gdy wartość świadczenia pieniężnego jest wyższa niż 5.000 zł, ale niższa niż 50.000 zł,
3) 100 euro - gdy wartość świadczenia pieniężnego jest równa lub wyższa od 50.000 zł.
Równowartość kwoty rekompensaty jest ustalana przy zastosowaniu średniego kursu euro ogłoszonego przez NBP ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne (por. art. 10 ust. 1 a ww. ustawy).
Przykład
I. Założenia:
II. Dekretacja:
Opis operacji | Kwota | Konto | |
Wn | Ma | ||
1. Nota odsetkowa otrzymana od dostawcy "X" | 386 zł | 75-1 | 21 |
2. Naliczone we własnym zakresie odsetki za opóźnienie w zapłacie zobowiązania wobec dostawcy "Y" | 200 zł | 75-1 | 21 |
III. Księgowania:
IV. Prezentacja w bilansie:
Jednostka "AD" w pozycji B.III.3 lit. d) pasywów bilansu sporządzonego na 31 grudnia 2022 r., według załącznika nr 1, wykaże kwoty zobowiązań wobec dostawców "X" i "Y" w łącznej wysokości: 25.586 zł (tj. wartość nominalna zobowiązań powiększona o naliczone odsetki).
Wycen bilansowa zobowiązań z tytułu dostaw i usług w walucie obcej |
Wyrażone w walucie obcej zobowiązania podlegają - na podstawie ustawy o rachunkowości - przeliczeniu na walutę polską. Wartością nominalną zobowiązań wyrażonych w walucie jest kwota wynikająca z przeliczenia wartości wyrażonej w walucie obcej na walutę polską według odpowiedniego kursu waluty. W przypadku zobowiązań w walutach obcych, jednostka dokonuje ich przeliczenia na walutę polską pod datą ich ujęcia w księgach rachunkowych. Na mocy art. 30 ust. 2 pkt 2 ustawy o rachunkowości, do przeliczenia jednostka stosuje kurs średni ogłoszony dla danej waluty przez NBP z dnia poprzedzającego dzień przeprowadzenia transakcji zakupu-sprzedaży (kurs z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji). Również odsetki naliczone przez jednostkę lub jej kontrahenta w walucie obcej, na dzień ich ujęcia w księgach rachunkowych przelicza się po kursie średnim ogłoszonym dla danej waluty przez NBP z dnia poprzedzającego dzień naliczenia odsetek (por. pkt 6.3 stanowiska w sprawie rozrachunków z kontrahentami). Na dzień bilansowy wyrażone w walutach obcych należności i zobowiązania wycenia się po obowiązującym na ten dzień średnim kursie ogłoszonym dla danej waluty przez NBP (por. art. 30 ust. 1 ustawy o rachunkowości).
Przykład
I. Założenia:
II. Dekretacja:
Opis operacji | Kwota | Konto | |
Wn | Ma | ||
1. PK - zarachowanie odsetek od zobowiązania: 530 EUR × 4,81 zł/EUR = | 2.549,30 zł | 75-1 | 21 |
2. PK - zarachowanie różnicy kursowej: | |||
a) od zobowiązania: 30.000 EUR × (4,8606 zł/EUR - 4,80 zł/EUR) = | 1.818,00 zł | 21 | 75-0 |
b) odsetek: 530 EUR × (4,81 zł/EUR - 4,80 zł/EUR) = | 5,30 zł | 21 | 75-0 |
III. Księgowania:
IV. Prezentacja w bilansie:
Spółka jawna w pozycji B.III.3 lit. d) pasywów bilansu sporządzonego na 31 grudnia 2022 r., według załącznika nr 1, wykaże kwotę zobowiązania wobec dostawcy zagranicznego, w wysokości: 146.544 zł (tj. wartość nominalna zobowiązania powiększona o naliczone odsetki i pomniejszona o dodatnie różnice kursowe).
|