Kiedy firmę reprezentuje pełnomocnik tymczasowy?

Postępowanie podatkowe nie może być wszczęte i prowadzone wobec podmiotu nieposiadającego organu zarządzającego. Sposobem na załatwienie sprawy jest powołanie przez organ podatkowy tymczasowego pełnomocnika - adwokata, radcy prawnego lub doradcy podatkowego. Działa on do czasu wyznaczenia kuratora przez sąd.

Tymczasowa pomoc

Organ podatkowy nie może prowadzić postępowania, jeżeli nie wie, gdzie mieści się firma, do kogo kierować wezwania i komu doręczyć decyzje. "Partnerem" dla niego w takiej sytuacji staje się tymczasowy pełnomocnik szczególny.

Taki pełnomocnik jest wyznaczany dla osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, jeżeli nie może być wobec niej wszczęte lub prowadzone postępowanie podatkowe z powodu braku powołanych do tego organów, niemożności ustalenia adresu siedziby lub miejsca prowadzenia działalności czy miejsca zamieszkania osób upoważnionych do reprezentowania jej spraw. Przewiduje to art. 138m § 1 Ordynacji podatkowej.

Rozwiązanie to ułatwia administracji skarbowej realizację celów fiskalnych. Tymczasowy pełnomocnik umożliwia podjęcie postępowania podatkowego, np. dotyczącego określenia wysokości należności nieodprowadzonych przez spółkę z o.o. w związku z wykonywaniem funkcji płatnika, którego nie udałoby się przeprowadzić np. w przypadku braku zarządu spółki z o.o. Taki pełnomocnik działa przejściowo w imieniu danego podmiotu, odbiera korespondencję, odpowiada na pisma itp. Występuje tylko przed organami podatkowymi. Nie może sporządzić i wnieść skargi na wydane przez nie decyzje oraz reprezentować podmiotu przed sądem administracyjnym (por. wyrok NSA z dnia 14 listopada 2018 r., sygn. akt I GSK 2237/18).

Sposób wyboru

Tymczasowym pełnomocnikiem szczególnym zostaje adwokat, radca prawny lub doradca podatkowy.

Organ podatkowy zwraca się o wyznaczenie adwokata do okręgowej rady adwokackiej, o wyznaczenie radcy prawnego - do okręgowej izby radców prawnych, a doradcy podatkowego - do Krajowej Rady Doradców Podatkowych. Jeżeli wskazana osoba ma podjąć czynności poza siedzibą organu podatkowego, na jej wniosek powoływany jest w razie potrzeby pełnomocnik z innej miejscowości. Wyznaczenia dokonuje w takim przypadku odpowiednio Naczelna Rada Adwokacka, Krajowa Rada Radców Prawnych lub Krajowa Rada Doradców Podatkowych.

Tymczasowy pełnomocnik szczególny działa do czasu wyznaczenia kuratora przez sąd. Z wnioskiem o jego ustanowienie występuje do sądu organ podatkowy. Kurator jest przedstawicielem ustawowym danego podmiotu. Działa w jego imieniu we wszystkich sprawach podatkowych. Uznaje się go za pełnomocnika ogólnego. Stanowi tak art. 138d § 2 Ordynacji podatkowej.

Honorarium zastępcy

Tymczasowemu pełnomocnikowi przysługuje wynagrodzenie. Koszt ten ponosi Skarb Państwa.

Wynagrodzenie adwokata, radcy prawnego lub doradcy podatkowego, wyznaczonego tymczasowym pełnomocnikiem szczególnym, ustala się przy odpowiednim stosowaniu rozporządzenia w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez doradcę podatkowego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2018 r. poz. 1688). Wynagrodzenie za udział w postępowaniu przed urzędem skarbowym zależy od wartości przedmiotu sporu, przy czym nie może ono przekraczać wartości przedmiotu sporu (patrz tabela). Podwyższa się je ponadto o kwotę podatku VAT. Wynagrodzenie za sporządzenie i wniesienie odwołania od decyzji urzędu skarbowego oraz udział w postępowaniu przed dyrektorem izby administracji skarbowej to określony procent stawki przewidzianej za występowanie pełnomocnika w postępowaniu pierwszoinstancyjnym. Udział w postępowaniu odwoławczym to uczestnictwo w rozprawie przeprowadzonej przez organ odwoławczy, zaznajomienie się z materiałem dowodowym i finalne wypowiedzenie się na jego temat, odebranie decyzji organu odwoławczego itp. Nie jest nim natomiast przyjęcie pojedynczego pisma dotyczącego kwestii czysto formalnej (por. wyrok WSA w Gliwicach z dnia 22 kwietnia 2021 r., sygn. akt I SA/Gl 447/21).

Organ podatkowy może przyznać honorarium wyższe od określonego na podstawie stawki podstawowej - maksymalnie do 150% stawki podstawowej - biorąc pod uwagę nakład pracy pełnomocnika, charakter sprawy, wkład do przyczynienia się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia. Wspomniane rozporządzenie nie mówi o możliwości obniżenia wynagrodzenia. Staje się to jednak dopuszczalne po uwzględnieniu wykładni celowościowej, funkcjonalnej i systemowej. Rozporządzenie stosuje się bezpośrednio w postępowaniu przed sądem administracyjnym. Interpretując jego treść, trzeba więc uwzględnić także regulacje dotyczące tej procedury, w tym art. 250 § 2 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Przepis ten pozwala w uzasadnionych przypadkach obniżyć wynagrodzenie adwokata, radcy prawnego czy doradcy podatkowego wyznaczonego z urzędu (w ramach prawa pomocy) dla strony postępowania sądowoadministracyjnego. Oznacza to, że honorarium tymczasowego pełnomocnika ustanowionego w postępowaniu podatkowym może być niższe od podstawowej stawki, biorąc pod uwagę stopień jego zaangażowania i aktywności. Wynagrodzenie przysługuje jedynie za faktycznie (rzeczywiście) udzieloną pomoc prawną (por. wyrok WSA w Gorzowie Wlkp. z dnia 4 sierpnia 2021 r., sygn. akt II SA/Go 556/21).

Koszty ustanowienia i działania tymczasowego pełnomocnika są zaliczane do kosztów postępowania podatkowego. Organ podatkowy wydaje w ich sprawie postanowienie. Powinien w nim szczegółowo wyjaśnić sposób dokonanego wyliczenia wynagrodzenia oraz okoliczności, które miały wpływ na przyjęcie takiej, a nie innej kwoty. Na postanowienie przysługuje zażalenie.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.)

Ustawa z dnia 30.08.2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2019 r. poz. 2325 ze zm.)