Na jaki okres może być przyznana renta rodzinna?

Gdy umiera osoba uprawniona do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniająca warunki do uzyskania jednego z tych świadczeń, członkowie jej najbliższej rodziny mogą ubiegać się o rentę rodzinną. Świadczenie to przysługuje jednak po spełnieniu określonych warunków. Może być ono przyznane na stałe lub tylko na pewien okres.

Uprawnieni do renty

Do uprawnionych członków rodziny, którzy mogą skorzystać z prawa do renty rodzinnej po osobie uprawnionej do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniającej warunki do uzyskania któregoś z tych świadczeń, zwanej dalej ubezpieczonym, zaliczają się:

» dzieci

Chodzi tu o:

• dzieci własne, drugiego małżonka oraz przysposobione, a także
   
• przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka - o ile:
   
• zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego, chyba że śmierć była następstwem wypadku, oraz
   
• nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją, jeżeli nie mogą zapewnić im utrzymania albo zmarły ubezpieczony lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd.

Bezwarunkowo mają one prawo do renty rodzinnej do ukończenia 16 lat.

Po przekroczeniu 16. roku życia renta rodzinna przysługuje im, pod warunkiem że się uczą. Jest ona należna do ukończenia nauki w szkole, z założenia jednak nie dłużej niż do osiągnięcia 25 lat życia. Jeśli bowiem dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.

Natomiast dzieci, które stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy przed ukończeniem odpowiednio 16 lat, nauki w szkole lub 25 lat, mogą korzystać z prawa do renty rodzinnej bez względu na wiek.

» małżonek (wdowa/wdowiec)

Prawo do renty rodzinnej może uzyskać wdowa, która:

1) w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo

2) wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat życia, lub

3) sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej, bądź też

4) osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania wymienionych w pkt 2 i 3 osób.

Na rentę rodziną może również liczyć, spełniająca jeden z powyższych warunków:

• małżonka rozwiedziona lub
   
• wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej,

o ile w dniu śmierci męża miała prawo do alimentów z jego strony.

Natomiast dla wdowy, która co prawda nie spełnia warunku dotyczącego ukończenia odpowiedniego wieku lub wychowywania dziecka, jednak znalazła się w trudnej sytuacji finansowej, ustawodawca przewidział rentę okresową (patrz ramka).

Przedstawione zasady przyznawania prawa do renty rodzinnej dla wdowy stosuje się odpowiednio do wdowca.

» rodzice

Za rodziców uważa się tu również ojczyma i macochę oraz osoby przysposabiające.

Otóż mogą oni skorzystać z prawa do renty rodzinnej, jeżeli:

• spełniają warunki określone dla wdowy/wdowca, dotyczące ukończenia odpowiedniego wieku, niezdolności do pracy lub wychowywania dziecka, a ponadto
   
• ubezpieczony bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania.

Szczegółowo kwestie te reguluje art. 67-72 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.).

Renta dożywotnia lub na czas określony

Z prawa do renty rodzinnej członkowie rodziny zmarłego mogą zatem korzystać odpowiednio tylko przez pewien okres albo dożywotnio (patrz tabela).

Trzeba jednak pamiętać, iż o wszelkich okolicznościach mających wpływ na prawo do renty rodzinnej należy niezwłocznie powiadomić organ rentowy. W przeciwnym razie może powstać nadpłata świadczenia, która będzie podlegała zwrotowi.