Facebook

Jak szukać?»

Aktualnie jesteś: Gofin.pl (strona główna)  »  Składki, zasiłki, emerytury  »  Emerytury, renty, świadczenia przedemerytalne  »   Kiedy nie trzeba wnioskować o emeryturę?
POLECAMY
A A A  drukuj artykuł

Kiedy nie trzeba wnioskować o emeryturę?

Gazeta Podatkowa nr 81 (1122) z dnia 9.10.2014
Honorata Urbaniak

Świadczenia emerytalno-rentowe przyznawane są, co do zasady, na wniosek osoby zainteresowanej, jej pełnomocnika albo przedstawiciela ustawowego. Ustawodawca przewidział jednak sytuacje, w których niektórzy ubezpieczeni mogą otrzymać emeryturę nie składając wniosku o to świadczenie. Może być ona przyznana zamiast pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy. Aby jednak otrzymać emeryturę z urzędu, nie wystarczy wyłącznie osiągnięcie powszechnego wieku emerytalnego. Omawiane świadczenie przewidziane jest dla rencisty, który podlegał ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.


Dla kogo emerytura z urzędu?

Emerytura powszechna to świadczenie należne przede wszystkim w związku z osiągnięciem indywidualnego powszechnego wieku emerytalnego.

Osoby uprawnione do renty z tytułu niezdolności do pracy z chwilą ukończenia powszechnego wieku emerytalnego mogą liczyć, iż organ rentowy przyzna im emeryturę, pomimo iż o to świadczenie nie występowały. Rencista, aby otrzymać z urzędu emeryturę powszechną, musi legitymować się okresem ubezpieczenia społecznego lub ubezpieczenia emerytalnego i rentowego. Świadczenie emerytalne przyznawane jest od dnia osiągnięcia przez rencistę wieku uprawniającego do emerytury. Jednocześnie ustawodawca wskazał, iż w przypadku, gdy wypłata renty z tytułu niezdolności do pracy była wstrzymana, emeryturę przyznaje się od dnia, od którego podjęto wypłatę renty. Tak stanowi art. 24a ust. 1 oraz art. 27a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zwanej ustawą emerytalną.


Ubezpieczony nie musi występować z wnioskiem o przyznanie tzw. emerytury z urzędu.


Przypomnijmy, iż okres ubezpieczenia społecznego to okres przebyty do dnia 31 grudnia 1998 r., zaś okres podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym to czas przypadający od dnia 1 stycznia 1999 r.

Organ rentowy nie przyzna więc emerytury (bez wniosku zainteresowanego) w zamian pobieranej renty osobie, która jest uprawniona do tzw. renty inwalidzkiej uczniowskiej. Świadczenie takie przyznawane było w oparciu o art. 63 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. z 1982 r. nr 40, poz. 267 ze zm.) zastąpionej z dniem 1 stycznia 1999 r. ustawą emerytalną. Osoby, którym takie świadczenie przysługiwało, zachowały jednak do nich prawo, pomimo utraty mocy aktu prawnego, na podstawie którego świadczenie zostało przyznane. Gwarancja taka wynika z art. 180 ustawy emerytalnej.

Emerytury przyznawanej przez ZUS z urzędu (zamiast świadczenia rentowego) nie otrzyma również rencista, który nabył już uprawnienia do emerytury (np. wcześniejszej), ale pobiera rentę z tytułu niezdolności do pracy jako świadczenie korzystniejsze.

Warto wskazać, iż korzystnym rozwiązaniem dla osób przechodzących na emeryturę z urzędu jest fakt, iż mogą one pobierać emeryturę bez względu na wysokość osiąganego przychodu z tytułu zatrudnienia lub działalności, co do zasady podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Co więcej, osoba taka nie ma obowiązku rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonuje zatrudnienie bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury. Przepisu art. 103a ustawy emerytalnej nie stosuje się bowiem do emerytur przyznawanych z urzędu.


Ustanie prawa do renty

Istotną kwestią dla rencisty, któremu ZUS przyzna emeryturę z urzędu, jest fakt, iż z dniem, od którego została przyznana emerytura zgodnie z art. 24aart. 27a ustawy emerytalnej, rencista traci prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Tak wynika z art. 101a ustawy emerytalnej.

Aby osoby uprawnione do renty z tytułu niezdolności do pracy nie utraciły prawa do tego świadczenia wraz z przyznaniem emerytury z urzędu, powinny same wystąpić z wnioskiem o przyznanie emerytury powszechnej. Złożenie wniosku o przyznanie świadczenia powszechnego musi jednak nastąpić najpóźniej w miesiącu ukończenia indywidualnego powszechnego wieku emerytalnego przez rencistę. Tak postępując rencista gwarantuje sobie zachowanie prawa do renty. Przy czym sytuację taką ustawodawca traktuje jako zbieg u jednej osoby prawa do kilku świadczeń przewidzianych w ustawie. O ile więc osoba zainteresowana zachowa prawo do obu świadczeń, tj. renty z tytułu niezdolności do pracy i emerytury powszechnej, to w zakresie wypłaty należności będzie nieco inaczej. Mianowicie organ rentowy wypłaci zainteresowanemu jedno z tych świadczeń - wyższe lub wybrane przez niego.


Kalkulator wieku emerytalnego dostępny jest w serwisie www.kalkulatory.gofin.pl.


Zachowanie prawa do obu świadczeń powoduje, iż na zasadach przewidzianych w ustawie emerytalnej świadczeniobiorca będzie miał możliwość przeliczenia zarówno świadczenia pobieranego, jak i świadczenia zawieszonego jako mniej korzystnego. Jeśli po którymkolwiek z przeliczeń proporcja świadczeń uległaby zmianie, tzn. świadczenie dotąd mniej korzystne okazałoby się korzystniejsze, ZUS podejmie wypłatę świadczenia wyższego albo na wyraźną dyspozycję świadczeniobiorcy - wybranego przez niego.


Wysokość emerytury

Przyznanie emerytury z urzędu ustawodawca przewidział zarówno dla osób urodzonych:

  • przed 1 stycznia 1949 r., jak i
     
  • po 31 grudnia 1948 r.

Podział taki ma znaczenie przy zastosowaniu metod związanych z obliczaniem omawianych emerytur z urzędu.

Mianowicie osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r. wysokość emerytury, co do zasady ustalana jest według zdefiniowanej składki, a więc na nowych zasadach. Renciści jednak, którym organ rentowy przyznał emeryturę w miejsce pobieranej renty, a którzy jednocześnie spełnili warunki do emerytury określone w art. 46art. 50 ustawy emerytalnej, ale nie wystąpili z wnioskiem o jej przyznanie, mają możliwość obliczenia wysokości emerytury według starych reguł. Przy czym organ rentowy nie uczyni tego bez wniosku osoby zainteresowanej.

Ponadto ubezpieczeni, którym ZUS przyznał emeryturę z urzędu w latach 2009-2013, mogą skorzystać z przywileju obliczenia jej wysokości w sposób mieszany, składając w tym zakresie stosowny wniosek. Zaznaczyć należy, iż ustalenie wysokości emerytury (wcześniejszej, powszechnej) w sposób mieszany możliwe jest wobec ubezpieczonych, którzy odpowiedni wiek emerytalny osiągnęli/ą w latach 2009-2014. Wynika więc, że ubezpieczeni, którzy osiągnęli/ą wiek uprawniający do emerytury w obecnym roku kalendarzowym (2014 r.), i w związku z tym organ rentowy przyznał im w tym roku emeryturę z urzędu, nie mogą domagać się ustalenia jej wysokości w sposób mieszany.


Gwarantowana kwota świadczenia

Bez względu na to, czy emerytura z urzędu będzie ustalona na starych, czy nowych zasadach, jej kwota nie może być niższa od pobieranej dotychczas renty z tytułu niezdolności do pracy. Stanowi o tym art. 24a ust. 6 oraz art. 54a ust. 2 ustawy emerytalnej.

Kolejną bardzo ważną kwestią w zakresie wysokości świadczenia jest podwyższenie wysokości emerytury z urzędu do kwoty gwarantowanej najniższej emerytury. Kluczowe rozstrzygnięcia w tej materii uregulowane zostały w art. 23, art. 85 ust. 2 oraz art. 87 ustawy emerytalnej.

Jeżeli emerytura z urzędu ustalana jest według starych zasad, na podwyższenie jej wysokości do najniższej gwarantowanej kwoty emerytury nie mogą liczyć osoby, które pobierały rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy oraz nie udokumentowały okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 dla mężczyzn (przykład). Jeśli zaś emerytura z urzędu ustalana jest według nowych zasad, podwyższenia do najniższej emerytury są bardziej rygorystyczne, ale wyłącznie wobec kobiet. Otóż ustawodawca wymaga, aby udowodniony przez nie okres składkowy i nieskładkowy wyniósł odpowiednio:

  • 20 lat - do 31 grudnia 2013 r.,
     
  • 21 lat - od 1 stycznia 2014 r.,
     
  • 22 lata - od 1 stycznia 2016 r.,
     
  • 23 lata - od 1 stycznia 2018 r.,
     
  • 24 lata - od 1 stycznia 2020 r., 
     
  • 25 lat - od 1 stycznia 2022 r.

Kobietom więc, które pobierały rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy i nie udokumentowały stażu ubezpieczeniowego o odpowiedniej (wskazanej wcześniej) długości, emerytura przyznana z urzędu (i obliczona według nowych zasad) nie zostanie podwyższona do kwoty minimalnego świadczenia.

Nadto przy wyliczaniu okresów składkowych przypadających od 1 stycznia 1999 r. dla celów podwyższenia emerytury miesiące, w których składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe były obliczone od podstawy wymiaru niższej od kwoty minimalnego wynagrodzenia pracowników, uwzględnia się w części odpowiadającej proporcji tej podstawy do kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Przy ustalaniu okresu składkowego i nieskładkowego okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.

Przykład

Pan Waldemar urodzony w grudniu 1948 r., od czerwca 2000 r. pobierał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Renta wypłacana była w gwarantowanej najniższej wysokości odpowiedniej dla stopnia niezdolności do pracy, ostatnio, tj. od marca 2014 r. wynoszącej 648,13 zł.

Pan Waldemar domagając się ustalenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy przedłożył dokumentację udowadniając 14 lat, 5 miesięcy okresu składkowego oraz 3 lata i 3 miesiące okresu nieskładkowego.

W kwietniu 2014 r. po osiągnięciu przez pana Waldemara indywidualnego powszechnego wieku emerytalnego wynoszącego 65 lat i 4 miesiące, organ rentowy przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury z urzędu. Przy przyznaniu emerytury zastosowano gwarancję wypłaty świadczenia emerytalnego w kwocie nie niższej od pobieranej dotychczas renty z tytułu niezdolności do pracy, a więc 648,13 zł. Z uwagi na fakt, iż pan Waldemar nie udokumentował co najmniej 25 lat okresu składkowego i nieskładkowego, kwota emerytury nie może zostać podwyższona do wartości minimalnej stanowiącej 844,45 zł.


Możliwość przeliczenia

Emerytura przyznana z urzędu podlega przeliczeniu na ogólnych zasadach.

Świadczenie przyznane i obliczone według starych zasad można przeliczyć w związku z:

  • ponownym ustaleniem podstawy wymiaru lub/oraz
     
  • doliczeniem nieuwzględnionych dotychczas w wymiarze świadczenia okresów składkowych i nieskładkowych.

Jak podaje ZUS na swojej stronie internetowej www.zus.pl, na wniosek osoby, której przyznano emeryturę z urzędu, świadczenie może być ponownie obliczone od podstawy wymiaru składek z:

  • 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z okresu ostatnich 20 lat poprzedzających rok zgłoszenia wniosku albo
     
  • 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku.

Co ważne, w przypadku zgłoszenia wniosku w tej sprawie, do obliczenia podstawy wymiaru i wysokości emerytury przyjmuje się kwotę bazową z miesiąca zgłoszenia wniosku. Ponadto istnieje możliwość ustalenia części socjalnej emerytury od nowej kwoty bazowej dla osoby, która po przyznaniu renty z tytułu niezdolności do pracy udowodniła co najmniej 30 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Emerytury zaś obliczone według zasad określonych w art. 26 ustawy emerytalnej, a więc według nowych zasad, powiększa się o kwotę wynikającą z podzielenia składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu ustalenia prawa do emerytury i odpowiednio zwaloryzowanych przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku danego ubezpieczonego w dniu złożenia wniosku o przeliczenie wysokości emerytury - art. 108 ustawy emerytalnej.

Komu organ rentowy przyzna emeryturę z urzędu?

Emeryturę przyznaje się z urzędu wyłącznie osobie mającej ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, przyznanej na podstawie ustawy emerytalnej oraz ustaw obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1999 r., a więc przed wejściem w życie ustawy emerytalnej, tj. m.in. ustaw o:

- zaopatrzeniu emerytalnym twórców i ich rodzin,
- ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia,
- ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin,
- zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.)

Więcej na ten temat w zasobach płatnych:

Emerytury, renty, świadczenia przedemerytalne - czytaj także:

 
Przydatne linki
 
Sklep internetowy - sklep.gofin.pl
 
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o., ul. Owocowa 8, 66-400 Gorzów Wlkp., tel. 95 720 85 40, faks 95 720 85 60
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN
Szanowny Użytkowniku !
Prosimy o zapoznanie się z poniższymi informacjami oraz wyrażenie dobrowolnej zgody poprzez kliknięcie przycisku "Zgadzam się".
Pamiętaj, że zawsze możesz wycofać zgodę.

Serwis internetowy, z którego Pani/Pan korzysta używa plików cookies w celu:

  • niezbędnego zapewnienia prawidłowego działania Serwisów (utrzymania sesji),
  • realizacji funkcjonalności ułatwiających obsługę Serwisu,
  • analizy statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
  • zbierania i przetwarzania danych osobowych w celu wyświetlenia reklam produktów własnych i klientów reklamowych.
Pliki cookies

Są to pliki instalowane w urządzeniach końcowych osób korzystających z Serwisu, w celu administrowania Serwisem, dostosowania treści Serwisu do preferencji użytkownika, utrzymania sesji użytkownika oraz dla celów statystycznych i targetowania reklamy (dostosowania treści reklamy do indywidualnych potrzeb użytkownika). Informujemy, że istnieje możliwość określenia przez użytkownika Serwisu warunków przechowywania lub uzyskiwania dostępu do informacji zawartych w plikach cookies za pomocą ustawień przeglądarki lub konfiguracji usługi. Szczegółowe informacje na ten temat dostępne są u producenta przeglądarki, u dostawcy usługi dostępu do internetu oraz w Polityce prywatności i plików cookies.

Administratorzy

Administratorem Pana/Pani danych osobowych w związku z korzystaniem z Serwisu internetowego i jego usług jest Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o. Administratorem danych osobowych w plikach cookies w związku z wyświetleniem analizy statystyk i wyświetlaniem spersonalizowanych reklam są partnerzy Wydawnictwa Podatkowego GOFIN sp. z o.o., Google Inc, Facebook Inc.

Jakie ma Pani/Pan prawa w stosunku do swoich danych osobowych?

Wobec swoich danych mają Pan/Pani prawo do żądania dostępu do swoich danych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych, prawo do cofnięcia zgody.

Podstawy prawne przetwarzania Pani/Pana danych osobowych
  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z wykonaniem umowy.

    Umowa w naszym przypadku oznacza akceptację regulaminu naszych usług. Jeśli zatem akceptuje Pani/Pan umowę na realizację danej usługi, to możemy przetwarzać Pani/Pana dane w zakresie niezbędnym do realizacji tej umowy.

  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z prawnie uzasadnionym interesem administratora.

    Dotyczy sytuacji, gdy przetwarzanie danych jest uzasadnione z uwagi na usprawiedliwione potrzeby administratora, tj. dokonanie pomiarów statystycznych, ulepszania naszych usług, jak również prowadzenie marketingu i promocji własnych usług administratora.

  • Dobrowolna zgoda.

    Aby móc realizować cele:
    - zapamiętania Pani/Pana decyzji w Serwisach w zakresie korzystania z dostępnych opcjonalnie funkcjonalności,
    - analiz statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
    - wyświetlania spersonalizowanych reklam produktów własnych i klientów reklamowych w związku z odwiedzaniem niniejszego Serwisu internetowego partnerzy Wydawnictwa Podatkowego Gofin sp. z o.o. muszą mieć możliwość przetwarzania Pani/Pana danych.

Potrzebna jest Nam Pani/Pana dobrowolna zgoda na zapisy w plikach cookies w celach realizacji powyższych celów.
W związku z powyższymi wyjaśnieniami prosimy o wyrażenie dobrowolnej zgody na zapisywanie informacji w plikach cookies przez kliknięcie przycisku „Zgadzam się” lub „Nie teraz” w przypadku braku zgody. Istnieje możliwość skorzystania z „ustawień zaawansowanych” plików cookies w celu określenia indywidualnych zgód na zapis wybranych plików cookies realizujących wybrane cele.