Osoby, które w trakcie aktywności zawodowej mają problemy ze zdrowiem zazwyczaj w pierwszej kolejności korzystają ze świadczeń chorobowych. Są to tzw. krótkoterminowe świadczenia, do których zaliczamy: wynagrodzenie chorobowe w przypadku pracownika, zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne. Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy nie zostało uzależnione od wcześniejszego pobierania wskazanych świadczeń.
Ogólne kryteria przyznania renty
Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:
Tak wynika z art. 57 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zwanej ustawą emerytalną.
Dla przykładu wymóg powstania niezdolności do pracy w określonych okresach składkowych i nieskładkowych zostanie zachowany, gdy powstanie ona np. w okresie ubezpieczenia, zatrudnienia, pobierania zasiłku macierzyńskiego, chorobowego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego.
Warto dodać, iż prawo do renty wyjątkowo nie zostało uzależnione od powstania niezdolności do pracy we wskazanych przez ustawodawcę okresach składkowych oraz nieskładkowych w przypadku ubezpieczonego, który:
Stanowi o tym art. 57 ust. 2 ustawy emerytalnej. Jak jednak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 23 marca 2006 r., sygn. akt I UZP 5/05 (podjętej w składzie siedmiu sędziów w stanie prawnym obowiązującym do 22 września 2011 r.), renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet lub 25 dla mężczyzn oraz jest całkowicie niezdolny do pracy, bez potrzeby wykazywania przewidzianego w ustawie emerytalnej 5-letniego okresu składkowego i nieskładkowego przypadającego w ciągu ostatniego 10-lecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy.
W obecnym stanie prawnym (obowiązującym od 23 września 2011 r.) warunku dotyczącego wykazania przewidzianego 5-letniego stażu ubezpieczeniowego, przypadającego w dziesięcioleciu badanym na datę zgłoszenia wniosku lub powstania niezdolności, nie wymaga się od ubezpieczonego uznanego za całkowicie niezdolnego do pracy, który udowodnił okres składkowy wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiet oraz 30 lat dla mężczyzn (art. 58 ust. 4 ustawy emerytalnej).
Niezdolność do pracy
Ustawodawca wyodrębnił trzy stopnie niezdolności:
Ponadto należy wskazać, iż przewidziane zostało wydanie orzeczenia o celowości przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie.
Przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się:
Niezdolność do pracy, co do zasady orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat.
Jeżeli jednak według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy, niezdolność orzeka się na okres dłuższy niż 5 lat. Ponadto ustawa emerytalna przewiduje możliwość orzeczenia niezdolności do pracy do dnia osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego (indywidualnego zależnego od daty urodzenia) w przypadku osoby, której brakuje mniej niż 5 lat do jego osiągnięcia:
Posiadanie wymaganego stażu pracy
Jak wskazano jednym z warunków niezbędnych do uzyskania prawa do renty jest posiadanie wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, odpowiedniego do wieku powstania niezdolności do pracy.
Warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:
Przy czym osoby, których niezdolność do pracy powstała powyżej 30. roku życia, 5-letni okres muszą udowodnić w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. Do dziesięciolecia tego nie zostaną wliczone okresy pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej. W praktyce oznacza to, iż o konkretny okres pobierania świadczenia badane dziesięciolecie zostaje przesunięte wstecz. Ma to miejsce, gdy zainteresowany nie wykazał w okresie pobierania renty żadnego okresu składkowego i nieskładkowego.
Ubezpieczony, który nie osiągnął odpowiedniego okresu składkowego i nieskładkowego, tj. 1 roku, 2, 3, 4, 5 lat, spełnia warunek posiadania wymaganego okresu, jeżeli został zgłoszony do ubezpieczenia:
oraz do dnia powstania niezdolności miał, bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe.
Jak wyliczyć rentę?
Wysokość renty uzależniona jest od obowiązującej w dacie nabycia uprawnień kwoty bazowej, ilości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych oraz od wysokości osiągniętych zarobków przyjętych do podstawy wymiaru renty.
Renta dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy wynosi:
Przy czym okresy składkowe i nieskładkowe ustala się z uwzględnieniem pełnych miesięcy.
Dla osoby częściowo niezdolnej do pracy renta wynosi 75% ustalonej renty dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy.
Za niezdolną do pracy uważa się osobę, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania tej zdolności po przekwalifikowaniu.
Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z posiadanym przez nią poziomem kwalifikacji. Niezdolność do samodzielnej egzystencji orzeka się w przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. |
|