Lokata terminowa jest umową między bankiem a klientem banku dotyczącą lokowania środków pieniężnych, którą zawiera się na czas określony. Bank zobowiązuje się na koniec okresu umowy wypłacić kapitał wraz z odsetkami. Można wyróżnić lokaty odnawialne i nieodnawialne. Lokaty odnawialne po upływie określonego terminu są automatycznie odnawiane, z kolei lokaty nieodnawialne oznaczają, że po upływie określonego terminu środki zostają zwrócone klientowi.
W świetle ustawy o rachunkowości lokaty zalicza się do inwestycji. W zależności od okresu na jaki zostały zawarte lokaty terminowe można je zaliczyć do długoterminowych lub krótkoterminowych aktywów finansowych albo do innych środków pieniężnych. Szczegółowe zasady prezentacji lokat w bilansie zostaną przedstawione w dalszej części opracowania.
Ewidencję księgową lokat można prowadzić na koncie wyodrębnionym w ramach konta 13-5 "Inne rachunki bankowe" o nazwie np. 13-5/1 "Rachunek lokat terminowych". Do tego konta jednostka może tworzyć kolejne konta analityczne dla poszczególnych lokat. Ewidencja szczegółowa do konta 13-5/1 powinna umożliwić ustalenie przede wszystkim stanu środków pieniężnych zgromadzonych na lokatach krajowych - według terminów ich płatności oraz na lokatach zagranicznych - według rodzajów walut obcych. Po stronie Wn konta 13-5/1 ujmuje się wpływy środków na rachunek lokaty oraz przypisane przez bank odsetki od tych lokat. Po stronie Ma konta 13-5/1 księguje się wypłatę środków z tego rachunku.
Odsetki od lokat naliczone przez bank zwiększają stan środków pieniężnych na danym rachunku bankowym lokaty i zalicza się je zgodnie z art. 42 ust. 3 ustawy o rachunkowości do przychodów finansowych. Z uwagi na fakt, iż przepisy ustawy o rachunkowości wymagają odrębnego wykazywania przychodów z odsetek w sprawozdaniu finansowym, wskazane jest wyodrębnienie konta do ewidencji uzyskanych i należnych odsetek. Może to być np. konto 75-0/2 "Przychody finansowe z tytułu odsetek".
Naliczone przez bank odsetki, w zależności od umowy z bankiem mogą być ujmowane i kapitalizowane na wyodrębnionym rachunku lokat lub na rachunku bieżącym jednostki. Naliczone na dzień likwidacji lokaty odsetki można zaksięgować zapisem:
- Wn konto 13-5/1 "Rachunek lokat terminowych" lub 13-0 "Rachunek bieżący", - Ma konto 75-0/2 "Przychody finansowe z tytułu odsetek". |
Podstawą dokonywania zapisów na koncie księgowym lokaty są wyciągi bankowe. Poniżej przedstawiamy ewidencję księgową lokaty i naliczonych odsetek.
Przykład
I. Założenia:
Spółka posiadała wolne środki pieniężne i założyła 3-miesięczną lokatę bankową w kwocie: 500.000 zł oprocentowaną 5% w skali roku. Na dzień wygaśnięcia lokaty bank naliczył spółce należne odsetki w kwocie: 6.250 zł.
II. Dekretacja:
Opis operacji | Kwota | Konto | |
Wn | Ma | ||
1. WB - założenie lokaty 3-miesięcznej | 500.000 zł | 13-5/1 | 13-0 |
2. WB - należne odsetki od lokaty | 6.250 zł | 13-5/1 | 75-0/2 |
3. WB - wygaśnięcie lokaty zgodnie z umową | 506.250 zł | 13-0 | 13-5/1 |
III. Księgowania:
Według przepisów ustawy o rachunkowości lokaty bankowe wycenia się na dzień bilansowy według ich wartości nominalnej, to znaczy wraz ze skapitalizowanymi odsetkami.
W przypadku lokat, których termin rozwiązania nastąpi po dniu bilansowym, jednostka powinna naliczyć odsetki na dzień bilansowy we własnym zakresie. Odsetki od lokat, które nie są jeszcze wymagalne, ustalone za okres od dnia zawarcia umowy z bankiem do dnia bilansowego można ująć zapisem:
- Wn konto 65-1 "Inne rozliczenia międzyokresowe" lub 14 "Krótkoterminowe aktywa finansowe", - Ma konto 75-0/2 "Przychody finansowe z tytułu odsetek". |
W następnym roku obrotowym, w dacie dopisania przez bank odsetek do środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym lokaty, można wystornować zapis dokonany na dzień bilansowy, najlepiej stornem czerwonym (zapisy ujemne), czyli Wn konto 65-1 lub 14, Ma konto 75-0/2 (kwoty z minusem). Następnie do przychodów zalicza się całą kwotę odsetek dopisanych przez bank za okres trwania lokaty zapisem:
- Wn konto 13-5/1 "Rachunek lokat terminowych" lub 13-0 "Rachunek bieżący", - Ma konto 75-0/2 "Przychody finansowe z tytułu odsetek". |
Przykład
I. Założenia:
Na dzień likwidacji lokaty bank doliczył odsetki do środków zgromadzonych na rachunku lokaty w wysokości: 5.200 zł. Wartość lokaty w chwili założenia, tzn. w listopadzie 2012 r. wynosiła: 250.000 zł, a odsetki naliczone przez jednostkę na dzień bilansowy wynosiły: 3.450 zł.
II. Dekretacja:
Opis operacji | Kwota | Konto | |
Wn | Ma | ||
1. WB - naliczone przez bank odsetki do lokaty na dzień jej likwidacji | 5.200 zł | 13-5/1 | 75-0/2 |
2. PK - storno czerwone odsetek naliczonych na dzień bilansowy | (3.450 zł) | 65-1 | 75-0/2 |
3. WB - likwidacja rachunku lokaty terminowej | 255.200 zł | 13-0 | 13-5/1 |
III. Księgowania:
Innym sposobem rozliczenia odsetek od lokat jest dokonanie następujących zapisów:
a) kwota odsetek naliczona przez bank w dacie wygaśnięcia (likwidacji) lokaty: |
- Wn konto 13-5/1 "Rachunek lokat terminowych" lub 13-0 "Rachunek bieżący", |
b) wyksięgowanie odsetek naliczonych przez jednostkę na dzień bilansowy: |
- Ma konto 65-1 "Inne rozliczenia międzyokresowe" lub 14 "Krótkoterminowe aktywa finansowe", |
c) różnica pomiędzy odsetkami doliczonymi przez bank, a zarachowanymi przez jednostkę na dzień bilansowy: |
- Ma konto 75-0/2 "Przychody finansowe z tytułu odsetek". |
Lokaty terminowe wykazuje się w aktywach bilansu, w zależności od tego na jaki okres zostały założone, odpowiednio w pozycji:
a) A.IV.3 lit. a lub b - "Inne długoterminowe aktywa finansowe", gdy lokatę założono na okres dłuższy niż 12 miesięcy,
b) B.III.1 lit. a lub b - "Inne krótkoterminowe aktywa finansowe", gdy lokatę założono na okres od 3 miesięcy do 12 miesięcy,
c) B.III.1 lit. c - "Inne środki pieniężne", gdy lokatę założono na okres do 3 miesięcy.
Odsetki od lokat terminowych ustalone do dnia bilansowego, które nie stanowią jeszcze należności jednostki, wykazuje się w aktywach bilansu łącznie z lokatą, odpowiednio w pozycjach, do których zakwalifikowano lokatę - niezależnie od sposobu ujęcia tych odsetek w księgach (na koncie 65-1 lub 14).
Ewidencja i wycena lokaty walutowej na dzień jej założenia i likwidacji
Zasady ewidencji i przeliczania na złote polskie operacji gospodarczych wyrażonych w walutach obcych uregulowane zostały w art. 30 ustawy o rachunkowości.
Jednostka, która nie posiada bieżącego rachunku walutowego, w celu założenia lokaty w walucie obcej, kupuje walutę w banku. Dlatego do wyceny lokaty na dzień jej założenia powinna przyjąć kurs faktycznie zastosowany, tzn. kurs sprzedaży danej waluty zastosowany przez bank, w którym kupiła walutę (zob. art. 30 ust. 2 pkt 1 ustawy o rachunkowości). Z kolei w dniu likwidacji lokaty środki pieniężne, które zostaną przeniesione z rachunku lokaty na bieżący rachunek złotówkowy powinny zostać wycenione według kursu kupna banku, z którego usług korzysta jednostka.
Odsetki naliczone od lokat w walucie obcej wycenia się natomiast według kursu średniego ogłoszonego dla danej waluty przez NBP z dnia poprzedzającego wpływ tych odsetek (por. art. 30 ust. 2 pkt 2 ustawy o rachunkowości).
Przykład
I. Założenia:
Spółka z o.o., nieposiadająca rachunku walutowego, przeznaczyła kwotę: 61.812 zł na założenie 6- miesięcznej lokaty walutowej w wysokości: 15.000 EUR. Kurs sprzedaży euro zastosowany przez bank w dniu założenia lokaty wynosił: 4,1208 zł/EUR. Lokata została zamknięta zgodnie z umową 31 lipca 2013 r. Bank przypisał należne spółce odsetki w kwocie: 500 EUR oraz przelał środki na bieżący rachunek złotówkowy spółki równowartość w walucie polskiej kwoty lokaty wraz z odsetkami. Średni kurs NBP na dzień poprzedzający przypisanie odsetek wynosił: 4,1551 zł/EUR (kurs przykładowy), a kurs zakupu euro w banku w dniu przekazania środków na rachunek bieżący spółki wynosił: 4,1434 zł/EUR.
II. Dekretacja:
Opis operacji | Kwota | Konto | |
Wn | Ma | ||
1. WB - utworzenie lokaty w euro: 15.000 EUR × 4,1208 zł/EUR = | |
|
13-0 |
2. WB - przypisane przez bank odsetki na dzień likwidacji lokaty: 500 EUR × 4,1551 zł/EUR = | 2.077,55 zł | 13-5/10 | 75-0 |
3. WB - przekazanie środków pieniężnych na bieżący rachunek złotówkowy: 15.500 EUR × 4,1434 zł/EUR = | 64.222,70 zł | 13-0 | |
4. PK - rozliczenie różnic kursowych: | 333,15 zł | 13-5/10 | 75-0 |
III. Księgowania:
Jeśli natomiast jednostka posiada bieżący rachunek walutowy i z tego rachunku dokonuje przelewu środków na lokatę walutową do przeliczenia waluty przekazanej na lokatę powinna zastosować kurs po jakim wyceniła wpływ tej waluty na własny rachunek walutowy, tzw. kurs historyczny (FIFO, LIFO lub kurs średnioważony). Także do przeliczenia środków pieniężnych w walucie obcej w momencie likwidacji lokaty powinna zastosować kurs historyczny. W tej sytuacji nie powstaną różnice kursowe. Dochodzi tu jedynie do przemieszczenia tych samych środków pieniężnych z bieżącego rachunku walutowego na rachunek bankowy lokaty w tej samej walucie. Odsetki doliczone do lokaty przelicza się po kursie średnim NBP z dnia poprzedzającego dzień ich wpływu na rachunek walutowy.
Przykład
Jednostka przekazała z rachunku walutowego wolne środki w wysokości: 200.000 EUR o równowartości w polskich złotych: 800.000 zł, na 3 miesięczną lokatę. Na podstawie wyciągu bankowego jednostka zaksięgowała operację założenia lokaty zapisem: Wn konto 13-5/10 "Lokaty w walucie obcej", Ma konto 13-1 "Rachunek walutowy". Oprocentowanie lokaty wynosiło: 3,5% w skali roku. Przy jej likwidacji bank dopisał do rachunku bankowego odsetki za cały okres obowiązywania lokaty w kwocie: 1.750 EUR. Kurs średni NBP poprzedzający dzień dopisania odsetek wynosił przykładowo: 4,20 zł/EUR. Likwidację lokaty zaksięgowano następująco: a) wpływ kwoty przekazanej na lokatę w wysokości: 800.000 zł, zapisem: Wn konto 13-1, Ma konto 13-5/10, b) dopisanie odsetek w dniu likwidacji lokaty w wysokości 1.750 EUR × 4,20 zł/EUR = 7.350 zł, zapisem: Wn konto Wn konto 13-1, Ma konto 75-0/2. |
Wycena lokaty w walucie na dzień bilansowy
W świetle ustawy o rachunkowości, nie rzadziej niż na dzień bilansowy, wyrażone w walutach obcych składniki aktywów i pasywów należy wycenić po obowiązującym na ten dzień średnim kursie ustalonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski (zob. art. 30 ust. 2 pkt 1 ustawy o rachunkowości). Na dzień bilansowy podobnie jak w przypadku lokaty w złotówkach, jeśli termin rozwiązania lokaty nastąpi dopiero w następnym roku obrotowym wskazane jest ustalić odsetki od lokaty i wycenić tak samo jak lokatę, tj. po średnim kursie ogłoszonym dla danej waluty przez NBP.
Przykład
I. Założenia:
Spółka z o.o. w styczniu 2013 r. przeznaczyła z własnego rachunku walutowego na roczną lokatę wolne środki w wysokości: 10.000 EUR o równowartości: 40.536 zł (według kursu historycznego: 4,0536 zł/EUR). Rok obrotowy spółki trwa od 1 kwietnia do 31 marca. Na dzień bilansowy, tj. 31 marca 2013 r. spółka dokonała wyceny bilansowej lokaty oraz naliczyła odsetki w wysokości: 90 EUR. Średni kurs NBP zastosowany do wyceny wynosił: 4,1774 zł/EUR, według tabeli nr 063/A/NBP/2013.
II. Dekretacja:
Opis operacji | Kwota | Konto | |
Wn | Ma | ||
1. PK - wycena bilansowa lokaty i odsetek: | |||
a) naliczenie i wycena odsetek: 90 EUR × 4,1774 zł/EUR = | 375,97 zł | 65-1 | 75-0 |
b) wycena środków pieniężnych na lokacie walutowej: 10.000 EUR × (4,0536 zł/EUR - 4,1774 zł/EUR) = |
|
|
|
III. Księgowania:
|