1) Pracodawca w likwidacji w grudniu 2016 r. wypowiedział umowy pierwszej grupie pracowników (w tym przebywającemu odpowiednio na urlopie rodzicielskim i wychowawczym), skracając okresy wypowiedzenia z 3 miesięcy do 1 miesiąca. Czy pracownikom korzystającym z urlopów związanych z rodzicielstwem przysługują odszkodowania za skrócenie okresu wypowiedzenia?
Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za wypowiedzeniem w okresie urlopu rodzicielskiego może nastąpić tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Pracodawca jest obowiązany uzgodnić z reprezentującą pracownika zakładową organizacją związkową termin rozwiązania umowy o pracę (art. 1821g w związku z art. 177 § 4 K.p.). Podobnie jest w przypadku urlopu wychowawczego, pomimo że pracownik na mocy art. 1868 § 1 K.p. jest w jego okresie chroniony, to w okolicznościach wskazanych w pytaniu przepis art. 1868 § 2 K.p. ochronę tę wyłącza.
Zasady skracania okresu wypowiedzenia umowy o pracę jednostronną decyzją pracodawcy określono w art. 361 K.p.
Ważne: W celu wcześniejszego rozwiązania umowy o pracę na czas nieokreślony możliwe jest skrócenie trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, najwyżej jednak do jednego miesiąca. |
Warunkiem stosowania art. 361 K.p. jest wypowiedzenie umowy z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji albo z innych przyczyn niedotyczących pracownika. Pracownikowi, któremu skrócono okres wypowiedzenia w ww. trybie, przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za pozostałą część okresu wypowiedzenia. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z 5 listopada 2013 r. (sygn. akt II PK 42/13): "(...) skrócenie okresu wypowiedzenia powoduje dla pracownika szereg trudności, w tym utratę możliwości otrzymywania przez niego wynagrodzenia w okresie, o który skrócono wypowiedzenie. Dlatego skrócenie okresu wypowiedzenia przez pracodawcę - jako czynność jednostronna i zależna od woli pracodawcy - powoduje obowiązek wypłaty pracownikowi odszkodowania. Świadczenie to (choćby ze względu na sposób wyliczenia) rekompensuje szkodę jaką pracownik ponosi wskutek skorzystania przez pracodawcę z uprawnienia przewidzianego w art. 361 § 1 zdanie pierwsze K.p. (...)".
Przechodząc do pytania, wyjaśniamy że pracownik, który przez cały okres wypowiedzenia przebywałby na urlopie wychowawczym, nie nabywa prawa do odszkodowania. Kwestię tę wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale z 11 lutego 1992 r. (sygn. akt I PZP 7/92, OSNC 1992/9/151). Jak czytamy w uzasadnieniu: "(...) odszkodowanie nie ma charakteru abstrakcyjnego, lecz jest równe wynagrodzeniu za pracę, jakie rzeczywiście otrzymałby pracownik, gdyby pracował do końca trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia. Ta sama zasada obowiązuje także pracownicę przebywającą na urlopie wychowawczym. W typowych przypadkach skrócenia okresu wypowiedzenia takiej pracownicy nie otrzyma ona żadnego odszkodowania, gdyż z reguły w trzymiesięcznym okresie wypowiedzenia nie otrzymywałaby żadnego wynagrodzenia". Sąd wyjaśnił ponadto, że prawo pracownika kształtowałoby się odmiennie, gdyby w trakcie tych dwóch miesięcy, o które skrócono wypowiedzenie, miałby on powrócić do pracy. Wówczas, wobec utraty części wynagrodzenia, za ten okres nabyłby prawo do odszkodowania.
Przykład |
Pracodawca, w związku z likwidacją, w grudniu 2016 r. wypowiedział umowę o pracę pracownikowi pełnoetatowemu korzystającemu do 16 marca 2017 r. z urlopu wychowawczego. Pracownika obowiązywał 3-miesięczny okres wypowiedzenia, który został skrócony do 1 miesiąca, w wyniku czego upłynie 31 stycznia br., zamiast 31 marca 2017 r. Ponieważ urlop wychowawczy miał ulec zakończeniu 11 dni roboczych przed upływem okresu wypowiedzenia ustawowego, za te dni pracownikowi przysługuje odszkodowanie.
Z kolei w kwestii odszkodowania za okres urlopu rodzicielskiego zdania są podzielone. Państwowa Inspekcja Pracy uważa, że świadczenie to przysługuje, wyjaśniając, że: "Fakt pobierania zasiłku macierzyńskiego nie wyklucza prawa do odszkodowania z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia (art. 361 § 1 K.p.)." (por. PiZS nr 1 z 2015 r., str. 38).
2) Jak obliczyć odszkodowanie, gdy w ostatnim okresie pracownik nie otrzymywał wynagrodzenia, gdyż przebywał na urlopie wychowawczym?
Odszkodowanie z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop (§ 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia o wynagrodzeniu). Oznacza to, że należy ustalić podstawę wymiaru, czyli przeciętne miesięczne wynagrodzenie oraz w zależności od tego za jaki okres wypłacane jest odszkodowanie ewentualnie stawkę dzienną (przy użyciu współczynnika), a następnie godzinową.
Składniki o charakterze stałym miesięcznym przyjmuje się do podstawy w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do odszkodowania, a więc wynikającej z umowy. Z kolei o charakterze zmiennym, przysługujące pracownikowi za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc (np. wynagrodzenie ze stawki godzinowej, akordowej, zmienne premie jednomiesięczne) przyjmuje się do podstawy w średniej wysokości wypłaconej w okresie 3 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odszkodowania. Natomiast za okresy dłuższe niż miesiąc (np. premie kwartalne czy roczne) w średniej wysokości wypłaconej w okresie 12 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do tego świadczenia. Jeżeli przez cały okres przyjęty do ustalenia podstawy wymiaru lub przez okres krótszy, lecz obejmujący pełny miesiąc (miesiące) kalendarzowy, pracownikowi nie przysługiwało wynagrodzenie przyjmowane do podstawy, uwzględnia się najbliższe miesiące, za które pracownikowi takie wynagrodzenie przysługiwało (tu za miesiące sprzed urlopu).
Przykład |
Pracownik, o którym mowa w poprzednim przykładzie był wynagradzany jedynie stawką miesięczną w wysokości 2.500 zł miesięcznie (nie uzyskiwał składników zmiennych). Pracodawca wypłaci mu odszkodowanie za skrócenie okresu wypowiedzenia w wysokości 1.320 zł według wyliczenia: 2.500 zł : 20,83 (współczynnik) = 120,02 zł; 120,02 zł : 8 = 15 zł; 11 dni x 8 godz. x 15 zł = 1.320 zł.
|