Gdy wspólnicy chcą rozwiązać spółkę cywilną

Przez umowę spółki cywilnej wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. Niejednokrotnie jednak pojawia się potrzeba zakończenia wspólnego przedsięwzięcia. Umowa spółki cywilnej może być rozwiązana z woli jej stron. Wspólnicy jednak zawczasu muszą pomyśleć o konsekwencjach takiej decyzji.

Wola wspólników

Rozwiązanie umowy spółki cywilnej może nastąpić na mocy jednomyślnej uchwały wspólników. Będzie ono miało miejsce z dniem podjęcia takiej uchwały bądź w terminie w niej określonym. Co istotne, w przypadku spółki cywilnej rozwiązanie jest równoczesne z ustaniem bytu spółki. Zaś czynności tzw. likwidacyjne następują już po tym fakcie. W przeciwieństwie do spółki cywilnej, w spółkach handlowych przyczyny rozwiązania spółki powodują wdrożenie likwidacji (ewentualnie np. w spółce jawnej innego sposobu zakończenia działalności). Następnie powinno mieć miejsce złożenie wniosku o wykreślenie spółki z KRS. Zaś rozwiązanie spółki następuje dopiero z chwilą wykreślenia z rejestru.

Czy upłynnić majątek przed rozwiązaniem?

Niekiedy, zwłaszcza ze względów podatkowych (np. uniknięcia konieczności płacenia VAT od remanentu likwidacyjnego), uczestnicy spółki rozważają sprzedaż czy wycofanie środków trwałych ze spółki przed jej rozwiązaniem. Nie ma żadnych przeszkód, aby wspólnicy sprzedali konkretny składnik czy składniki swojego majątku osobom spoza spółki. Inaczej przedstawia się kwestia gdyby nabywcą miał być któryś ze wspólników czy wspólnicy. Jest to dopuszczalne, ale wątpliwe jest w takim przypadku zawarcie umowy sprzedaży. Jeden z członków spółki byłby wówczas zarówno sprzedającym, jak i kupującym. Podstawą do takiego przesunięcia może być natomiast umowa przeniesienia własności, np. maszyny, z majątku wspólnego wspólników do majątku osobistego jednego z nich bądź do ich majątków osobistych stosownie do poczynionych uzgodnień. Może mieć też miejsce wycofanie wkładu wniesionego do spółki, wówczas wymagane jest wprowadzenie stosownej zmiany do umowy spółki.

Majątek wspólników

W czasie trwania spółki wspólny majątek wspólników objęty jest współwłasnością łączną. Wspólnik indywidualnie, we własnym imieniu nie może rozporządzać udziałem we wspólnym majątku wspólników ani udziałem w poszczególnych składnikach tego majątku. Nie może też domagać się podziału wspólnego majątku wspólników.

Jednakże od chwili rozwiązania spółki do wspólnego majątku wspólników stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z tym zastrzeżeniem, że należy przestrzegać regulacji wynikających z art. 875 § 2 i 3 K.c. Zgodnie z nimi z majątku pozostałego po zapłaceniu długów spółki zwraca się wspólnikom ich wkłady, a resztę majątku dzieli się między nich.

Inaczej rzecz ujmując, od chwili rozwiązania majątek wspólników objęty jest współwłasnością w częściach ułamkowych. Tzn. można wyróżnić ułamkowe udziały poszczególnych wspólników we wspólnym majątku, a co więcej, można doprowadzić do zniesienia tej współwłasności. Przy tym na wspólnikach ciąży przede wszystkim obowiązek uregulowania zobowiązań. Jeżeli zaspokojenie to nie będzie przeprowadzone właściwie, wówczas wspólnicy będą musieli ponownie się rozliczać, gdy pojawi się niezaspokojony wierzyciel, by wyegzekwować swoje wierzytelności.

Zwrot wkładów i podział majątku

Zasadą kodeksową jest, że do zwrotu wkładów należy stosować odpowiednio art. 871 K.c. I tak:

• wspólnikom zwraca się w naturze rzeczy, które wnieśli do spółki do używania,
   
• wypłaca się w pieniądzu wartość wkładu (każdego ze wspólników) oznaczoną w umowie spółki, a w braku takiego oznaczenia - wartość, którą wkład ten miał w chwili wniesienia,
   
• nie ulega zwrotowi wartość wkładu polegającego na świadczeniu usług albo na używaniu przez spółkę rzeczy należących do wspólnika.

Pozostałą nadwyżkę wspólnego majątku dzieli się między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczyli w zyskach spółki. Powyższe reguły mają zastosowanie, o ile wspólnicy nie umówią się inaczej.

Rozwiązanie spółki cywilnej nie uchyla solidarnej odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki powstałe w czasie jej istnienia.

Zgłoszenia w urzędach

Każdy ze wspólników w związku z rozwiązaniem spółki powinien wywiązać się z obowiązków wobec CEIDG. W terminie 7 dni od chwili rozwiązania zobowiązany jest złożyć wniosek o wykreślenie z CEIDG bądź o zmianę danych, gdy mimo rozwiązania spółki będzie prowadził inną działalność gospodarczą. W tym celu należy skorzystać z druku CEIDG-1. Stanowi on jednocześnie stosowny wniosek/zgłoszenie dotyczący:

• zmiany (wykreślenia) wpisu w rejestrze (z rejestru) REGON,
   
• zgłoszenia aktualizacyjnego NIP,
   
• zgłoszenia do ZUS/KRUS.

Wspólnicy muszą pamiętać, że złożenie wniosku CEIDG-1 jest wywiązaniem się z obowiązków ich dotyczących. Natomiast wyrejestrowanie samej spółki wymaga dodatkowych czynności. Skreślenie z rejestru REGON spółki cywilnej, tj. podmiotu niebędącego przedsiębiorcą, następuje na podstawie wniosku RG-2. Należy go złożyć w urzędzie statystycznym lub jego oddziale w województwie, na terenie którego spółka ma siedzibę, w ciągu 14 dni od dnia ustania bytu spółki cywilnej. Pod wnioskiem RG-2 powinny się znaleźć podpisy wszystkich wspólników. Możliwe jest też, że wniosek podpisze pełnomocnik wspólników legitymujący się pełnomocnictwem od wszystkich uczestników spółki (bądź pozostałych wspólników spółki, w przypadku gdy na wniosku RG podpisał się jeden ze wspólników).

Likwidacja spółki wiąże się także z licznymi obowiązkami wobec fiskusa. W szczególności chodzi m.in. o złożenie NIP-2, VAT-Z w związku z zakończeniem działalności. Trzeba także rozliczyć się z podatku dochodowego i VAT.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.)