Zarząd to organ uprawniony do reprezentacji i prowadzenia spraw spółdzielni. Zmiany w składzie zarządu najczęściej następują po wyborze nowego składu rady nadzorczej. Okoliczności, w których dochodzi do przetasowań w zarządzie, mogą być jednak bardzo różne.
Kwestia powoływania i odwoływania członków zarządu jest materią statutową. Członków zarządu, w tym prezesa i jego zastępców, wybiera i odwołuje, stosownie do postanowień statutu, rada lub walne zgromadzenie. Stanowi tak art. 49 § 2 Prawa spółdzielczego (dalej jako P.s.). Statut spółdzielni określa więc nie tylko organ kompetentny do wprowadzania zmian w składzie zarządu, ale również pozostałe kwestie z tym związane.
Statut w szczególności może, ale nie musi, określać kadencji członka zarządu. Inaczej niż w przypadku rady nadzorczej, w spółdzielni dopuszczalne jest powoływanie członków zarządu na czas nieoznaczony. W takim przypadku funkcja jest pełniona do czasu ustania mandatu, w szczególności na skutek odwołania czy rezygnacji. Statut może również przewidywać ograniczenia w zakresie dopuszczalności odwołania członków zarządu poprzez wskazanie np. ważnych przyczyn takiej decyzji. Ograniczenia mogą być wprowadzone niezależnie od ustanowienia kadencyjności pełnienia funkcji w zarządzie.
Zmiany w zarządzie spółdzielni najczęściej polegają na odwołaniu przez uprawniony organ co najmniej jednego z jego członków i powołaniu w jego miejsce innej osoby. Życie może pisać również inne scenariusze.
Mandat w zarządzie spółdzielni może wygasnąć również w szczególności na skutek śmierci członka organu albo złożenia przez niego rezygnacji.
Prawo spółdzielcze nie reguluje wprost dopuszczalności składania rezygnacji. Odwołując się do przepisów regulujących stosunek zlecenia (art. 746 § 2 Kodeksu cywilnego - Dz. U. z 2022 r. poz. 1360), przyjmuje się, że rezygnacja może być złożona w każdym czasie, a jeśli pełnienie funkcji jest odpłatne, to dopuszczalne jest tylko z ważnego powodu (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 października 1995 r., sygn. akt I CR 9/95). Rezygnacja powinna być składana z odpowiednim wyprzedzeniem, aby umożliwić spółdzielni uzupełnienie wakatu w zarządzie.
W piśmiennictwie dotyczącym prawa spółdzielczego podnosi się, że rezygnacja powinna być składana na ręce rady nadzorczej, co ma wynikać z art. 46 § 1 pkt 8 P.s., albo na ręce organu uprawnionego do powołania/odwołania członka zarządu. W świetle orzecznictwa dotyczącego spółek handlowych (uchwała SN z 31 marca 2016 r., sygn. akt III CZP 89/15) należy jednak rozważyć składanie rezygnacji na ręce podmiotu upoważnionego do reprezentacji spółdzielni - innego członka zarządu albo pełnomocnika (art. 54 § 3 P.s.). Celem uniknięcia wątpliwości oświadczenie o rezygnacji najlepiej złożyć zarówno radzie, jak i walnemu zgromadzeniu (jeśli jest uprawnione do wprowadzania zmian w składzie zarządu) oraz do rąk innych członków zarządu.
Zmiany w składzie zarządu i zawieszenie jego członków należy zgłosić do KRS w terminie 7 dni za pośrednictwem Portalu Rejestrów Sądowych.
Kilkuletnia kadencja członka zarządu może zostać również skrócona uchwałą walnego zgromadzenia. Art. 49 § 4 P.s. dopuszcza, aby walne zgromadzenie odwoływało tych członków zarządu, którym nie udzieliło absolutorium. Kwestia udzielenia absolutorium jest przedmiotem każdego zwyczajnego rocznego walnego zgromadzenia (art. 38 § 1 pkt 2 P.s.). Po upadku uchwały o udzieleniu absolutorium albo podjęciu uchwały o odmowie jego udzielenia, w toku walnego zgromadzenia może być rozpoznawana sprawa odwołania członka zarządu. Art. 49 § 4 P.s. wyłącza stosowanie w tym przypadku zasady, że walne może podejmować uchwały jedynie w sprawach objętych porządkiem obrad podanych do wiadomości członków w terminach i w sposób określony w statucie (art. 41 § 1 P.s.).
Uchwała walnego zgromadzenia o odwołaniu członka zarządu, któremu nie udzielono absolutorium, może być podjęta niezależnie od tego, który organ spółdzielni stosownie do postanowień statutu wybiera członków zarządu. Jeśli jest nim rada nadzorcza, walne nie może po odwołaniu członka zarządu powołać w jego miejsce innej osoby.
Prawo spółdzielcze umożliwia wprowadzenie do statutu szczególnego mechanizmu zabezpieczającego, w sytuacji gdy członkowie zarządu są wybierani przez walne zgromadzenie. Taki członek, jeśli stanowi tak statut, może zostać zawieszony w czynnościach przez radę. Przesłanką zawieszenia jest działalność sprzeczna z przepisami prawa lub statutu (art. 50 § 1 P.s.). Rada, podejmując uchwałę o zawieszeniu, powinna również podjąć inne uchwały niezbędne do prowadzenia działalności spółdzielni. W szczególności w grę może wchodzić wyznaczenie jednego lub kilku z członków rady do czasowego pełnienia funkcji członka (członków) zarządu (art. 56 § 1 P.s.). Rada nadzorcza w związku z zawieszeniem powinna również zwołać walne zgromadzenie, co wynika z art. 50 § 2 P.s. O zawieszeniu należy zawiadomić zainteresowanego na piśmie z podaniem przyczyn zawieszenia.
Statut spółdzielni może ustalać wymagania, jakie powinna spełniać osoba wchodząca w skład zarządu lub prezes w zarządzie jednoosobowym (art. 49 § 1 P.s.). Prawo spółdzielcze takich wymagań nie stawia na podobieństwo wymagań stawianych członkom zarządów spółek kapitałowych w art. 18 K.s.h. (Dz. U. z 2022 r. poz. 1467). Ustawa wyłącza jedynie jednoczesne pełnienie niektórych funkcji w spółdzielni, w szczególności jednoczesne sprawowanie mandatu w zarządzie i radzie nadzorczej (art. 56 § 1 P.s.).
Statut może, ale nie musi, stawiać wymogu, aby członek zarządu sam był członkiem spółdzielni. Jeśli do zarządu zostanie powołana przez walne zgromadzenie osoba, która nie spełnia wymogów stawianych przez statut, może to stanowić podstawę do zaskarżenia takiej uchwały. Gdy dotkniętą wadą uchwałę podejmie rada nadzorcza, możliwe jest wniesienie powództwa o ustalenie nieistnienia stosunku członkostwa w zarządzie na podstawie art. 189 K.p.c. (Dz. U. z 2021 r. poz. 1805 ze zm.).
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 16.09.1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz.U. z 2021 r. poz. 648)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
