Z dniem 16 lipca 2014 r. weszły w życie zmiany przepisów dotyczących norm czasu pracy dla niepełnosprawnych w stopniu znacznym i umiarkowanym. Ustawa nowelizacyjna znacznie uprościła zasady stosowania skróconych norm czasu pracy dla tych grup niepełnosprawnych. Powróciła w tym zakresie do regulacji obowiązujących przed 1 stycznia 2012 r., z korzyścią dla zatrudnionych.
Niższa norma warunkowo
Do 9 lipca 2014 r. włącznie pracowników niepełnosprawnych w stopniu znacznym lub umiarkowanym obowiązywała regulacja przewidująca konieczność uzyskania zaświadczenia lekarskiego w celu stosowania wobec nich skróconych norm czasu pracy, tj. 7 godz. na dobę i 35 godz. na tydzień. Taki warunek wdrożenia skróconych norm przewidywał art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, w brzmieniu obowiązującym do 9 lipca br. włącznie. Został on jednak uznany za niekonstytucyjny, w zakresie, w jakim uzależniał stosowanie skróconych norm czasu pracy od uzyskania omawianego zaświadczenia (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 czerwca 2013 r., sygn. akt K 17/11).
W celu realizacji wyroku TK, którego wejście w życie zostało odroczone o 12 miesięcy, licząc od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw, przygotowana została nowelizacja przepisów ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej… (dalej ustawa o rehabilitacji). Ustawę nowelizującą z dnia 10 czerwca 2014 r. opublikowano 1 lipca br. w Dz. U. pod poz. 877. Ponieważ wchodziła ona w życie po upływie dwóch tygodni od jej publikacji, nowe przepisy zaczęły obowiązywać od 16 lipca br. Powracają one do starych zasad stosowania skróconych norm czasu dla niepełnosprawnych, obowiązujących do 31 grudnia 2011 r. Przewidywały one, że pracownicy o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności pracują w obniżonych normach czasu pracy (7 godz. na dobę i 35 godz. na tydzień) bez konieczności spełniania jakichkolwiek dodatkowych warunków. Normy obniżone obowiązywały z mocy samego prawa, a ich uchylenie mogło nastąpić w ściśle określonych przypadkach. Normy skrócone były więc regułą, a możliwość odstąpienia od nich wyjątkiem od reguły.
Do takich zasad powracają przepisy znowelizowanej ustawy o rehabilitacji. Stanowią one, że pracownicy o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności pracują w obniżonych normach czasu pracy - 7 godz. na dobę i 35 godz. na tydzień. Ustawa nie wprowadza żadnych dodatkowych przesłanek, od których zależy stosowanie tych norm. Obowiązują więc one z mocy samego prawa.
Kilka dni bez nowych przepisów
Zakwestionowana przez Trybunał Konstytucyjny regulacja utraciła moc z upływem 9 lipca 2014 r. Z założenia od następnego dnia powinny wejść w życie nowe przepisy, realizujące wyrok Trybunału. W tej sprawie wystąpił jednak "poślizg" z publikacją nowelizacji. Jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw nastąpiło w takim terminie, że wejście w życie zmienionych regulacji bezpośrednio po utracie mocy poprzednich było niemożliwe. Od 10 do 15 lipca br. miała więc miejsce sytuacja, w której niekonstytucyjna norma prawna utraciła moc, a następna, która miała ją zastąpić, nie weszła jeszcze w życie. Pojawiło się pytanie, czy oznacza to brak przepisu dotyczącego możliwości stosowania skróconych norm we wskazanym okresie.
W większości przypadków uznanie przepisu za niekonstytucyjny powoduje ten właśnie skutek - zakwestionowana regulacja traci swój byt prawny w terminie wskazanym przez Trybunał. W razie nieprzygotowania na czas nowych przepisów może więc powstać luka prawna. W omawianym przypadku taka sytuacja jednak nie wystąpiła, z uwagi na stwierdzenie niekonstytucyjności tylko części art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji. Przepis ten okazał się niekonstytucyjny tylko w tym zakresie, w jakim uzależniał stosowanie skróconych norm od uzyskania zaświadczenia lekarskiego o celowości ich stosowania. Tak więc tylko ta wadliwa część przepisu straciła moc z dniem 10 lipca br. Pozostał natomiast w mocy fragment art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji, który stanowił, że niepełnosprawnych w stopniu znacznym i umiarkowanym obowiązuje norma czasu pracy wynosząca odpowiednio 7 i 35 godz. Od 16 lipca br. weszły z kolei w życie przepisy ustawy z dnia 10 czerwca 2014 r. ustalające te obniżone normy jako obowiązujące co do zasady. Tak więc, nawet przy zaistniałym braku ciągłości między starymi i nowymi przepisami, od 10 lipca br. niepełnosprawni w stopniu znacznym i umiarkowanym pracują krócej, bez konieczności okazywania stosownego zaświadczenia.
Zmiana norm czasu pracy wymaga aktualizacji informacji dodatkowej. W razie ustalenia norm czasu pracy w umowie o pracę lub w regulaminie pracy, wymagana jest również zmiana tych aktów.
Do dłuższej pracy potrzebna zgoda
Po 10 lipca br. bez zmian pozostał art. 16 ustawy o rehabilitacji, na podstawie którego można uchylić stosowanie art. 15 tej ustawy, w tym przepisy o skróconych normach czasu pracy. W przypadku pracowników niepełnosprawnych zatrudnionych przy pilnowaniu uchylenie to następuje z mocy samego prawa. W odniesieniu do pozostałych niepełnosprawnych wymagana jest do tego zgoda lekarza medycyny pracy lub w razie jego braku, lekarza prowadzącego pracownika. Zgoda lekarska może dotyczyć niestosowania jednego lub niektórych przepisów z art. 15 ustawy o rehabilitacji. Może też obejmować całość tego artykułu. Należy podkreślić, że z wnioskiem o wyrażenie zgody może wystąpić tylko pracownik. Pracodawcy, tak jak dotychczas, nie przysługuje inicjatywa w tym zakresie.
Przejście na obniżone normy czasu pracy przez niepełnosprawnych w stopniu znacznym lub umiarkowanym, którzy pracowali uprzednio w normach 8 i 40 godzin, nie może spowodować obniżenia ich wynagrodzenia ustalonego w stałej stawce miesięcznej. W przypadku wynagrodzenia w stawce godzinowej konieczne jest jego podwyższenie w takim stosunku, w jakim pozostaje dotychczasowy wymiar czasu pracy do skróconych norm czasu pracy.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 27.08.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm.)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
