Ta strona, która przegra sprawę sądową, musi zwrócić przeciwnikowi poniesione przez niego koszty procesu. Orzeka o tym sąd, najczęściej w wyroku lub nakazie zapłaty. Od niezapłaconych w terminie kosztów procesu nie można naliczać odsetek. Na wyegzekwowanie kosztów jest dużo czasu, bo przedawniają się one dopiero po 10 latach. Dokonaną przez dłużnika wpłatę warto w pierwszej kolejności zaliczyć na te koszty.
Koszty procesu
Strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Wynika to z art. 98 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego. Do kosztów procesu zalicza się przede wszystkim opłaty sądowe (w tym opłatę od pozwu), koszty przejazdu do sądu strony i pełnomocnika, ewentualnie utracony w związku z obowiązkowym stawiennictwem zarobek, koszty stawiennictwa świadków, koszty przeprowadzenia dowodów (np. z opinii biegłego). Jednym ze składników kosztów procesu są koszty zastępstwa procesowego, czyli wynagrodzenie adwokata lub radcy prawnego, który reprezentuje stronę w procesie. Koszty zastępstwa są przyznawane w wysokości określonej w rozporządzeniach Ministra Sprawiedliwości: w sprawie opłat za czynności radców prawnych… (Dz. U. z 2002 r. nr 163, poz. 1349 ze zm.) oraz w sprawie opłat za czynności adwokackie… (Dz. U. z 2002 r. nr 163, poz. 1348 ze zm.). Sąd w orzeczeniu kończącym postępowanie dokonuje ich rozliczenia.
Odsetki od kosztów procesu
W wyroku czy nakazie sądowym znajduje się z reguły stwierdzenie, że dłużnik ma obowiązek zapłacić wskazaną w nim kwotę należności głównej wraz z odsetkami za opóźnienie za podany okres oraz określoną kwotę tytułem zwrotu kosztów procesu. W odniesieniu do tych kosztów orzeczenie sądowe milczy na temat naliczania odsetek. Pojawiły się w związku z tym wątpliwości, czy jeśli dłużnik reguluje po terminie dług stwierdzony wyrokiem czy nakazem zapłaty, to również od kosztów procesu można mu naliczyć odsetki za opóźnienie. Według Sądu Najwyższego przepis art. 481 § 1 K.c., który pozwala naliczać odsetki w razie opóźnienia w zapłacie, nie ma zastosowania do świadczeń pieniężnych zasądzonych prawomocnym orzeczeniem o kosztach procesu (uchwała z dnia 20 maja 2011 r., sygn. akt III CZP 16/11). Nie można więc od kosztów procesu naliczać odsetek za opóźnienie w zapłacie. Nie oznacza to, że dłużnik może bez żadnych negatywnych konsekwencji przewlekać uregulowanie kosztów procesu. Wierzyciel może bowiem skierować do komornika wniosek o wyegzekwowanie niezapłaconych mu kosztów procesu, a wtedy dłużnik poniesie dodatkowe koszty związane z prowadzoną egzekucją komorniczą, przede wszystkim - opłatę egzekucyjną na rzecz komornika, wynoszącą w zależności od sposobu egzekucji 8% lub 15% egzekwowanego świadczenia. Uniknięcie tych opłat byłoby możliwe tylko w razie wykazania, że doszło do niecelowego wszczęcia egzekucji (art. 49 ust. 4 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, Dz. U. z 2011 r. nr 231, poz. 1376 ze zm.).
Termin przedawnienia
Roszczenie o zapłatę kosztów procesu przedawnia się z upływem dziesięciu lat. Termin przedawnienia roszczeń, które zostały stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu, a do takich zalicza się przyznane w wyroku koszty procesu, jest określony w art. 125 § 1 Kodeksu cywilnego. Wynika z niego że roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu przedawnia się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe (np. odsetki za opóźnienie), roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu. W omawianym przypadku zastosowanie ma wyłącznie dziesięcioletni termin przedawnienia, bo sąd przyznając zwrot kosztów procesu nie nakazuje płacić odsetek w razie nieuiszczenia kosztów w terminie.
Dobrowolna wpłata
Jeśli dłużnik już po wydaniu wyroku czy nakazu zapłaty wpłaca wierzycielowi kwotę niewystarczającą na pokrycie wszystkich zaległości, najkorzystniej będzie zarachować ją w pierwszej kolejności na należności uboczne, do których zalicza się odsetki i koszty procesu (np. opłatę sądową, koszty zastępstwa procesowego). Pozwala na to art. 451 K.c. Wynika z niego, że wierzyciel może wpłatę na poczet danego długu zaliczyć w pierwszej kolejności na związane z tym długiem zaległe należności uboczne (czyli np. odsetki, koszty procesu). Jest to rozwiązanie najkorzystniejsze dla wierzyciela. Wynika to z tego, że od kosztów procesu i odsetek nie można naliczać odsetek za opóźnienie. Gdyby otrzymaną wpłatę zaliczyć najpierw na należność główną, to nieopłacone byłyby koszty procesu i odsetki, od których nie można by już naliczać odsetek. Przy zaliczeniu wpłaty na odsetki i koszty procesu, nieopłacona pozostaje należność główna, od której nadal można naliczać odsetki.
Od kosztów procesu nie nalicza się odsetek za opóźnienie.
Dłużnik nie może skutecznie sprzeciwić się zarachowaniu jego częściowej wpłaty w pierwszej kolejności na należności uboczne (koszty i odsetki).
Wpłata za pośrednictwem komornika
Inne zasady obowiązują, gdy wpłata jest dokonywana za pośrednictwem komornika. Ponieważ w takim przypadku dochodzą koszty prowadzenia egzekucji komorniczej (koszty egzekucyjne), są one w pierwszej kolejności spłacane ze ściągniętych od dłużnika kwot (art. 1025 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego). Przepisy K.p.c. precyzyjnie regulują też, na co powinna być zaliczona kwota, którą komornik wydziela wierzycielowi. Zalicza się ją przede wszystkim na koszty postępowania, następnie na odsetki, a w końcu na sumę dłużną (art. 1026 § 2 K.p.c.). Do kwot wyegzekwowanych przez komorników nie mają zastosowania zasady zaliczania wpłat określone w art. 451 K.c., pozwalające dłużnikowi wskazać, na jaką należność kwota ma być zaliczona.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 17.11.1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. nr 43, poz. 296 ze zm.)
Ustawa dnia 23.04.2964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
