Gdy kontrahent zalega z zapłatą, można nie tylko zażądać od niego odsetek za opóźnienie. W przypadku transakcji handlowych można naliczyć zryczałtowaną rekompensatę w wysokości 40 euro. Warto też rozważyć wstrzymanie się z dalszymi dostawami, a nawet wypowiedzenie umowy.
Wstrzymanie się z dostawą towaru
Co zrobić, jeśli kontrahent odebrał pierwszą partię towaru, zalega z zapłatą za nią, a umowa przewiduje, że trzeba zrealizować kolejne dostawy? Sprzedawca (dostawca) może w takim przypadku powstrzymać się z wydaniem kolejnych partii towaru. Pozwala mu na to art. 552 Kodeksu cywilnego. Wynika z niego, że jeżeli kupujący dopuścił się zwłoki z zapłatą ceny za dostarczoną część rzeczy sprzedanych, sprzedawca może powstrzymać się z dostarczeniem dalszych części rzeczy sprzedanych wyznaczając kupującemu odpowiedni termin do zabezpieczenia zapłaty. Jeśli termin ten bezskutecznie upłynie, to sprzedawca może odstąpić od umowy.
Analogiczne uprawnienie do powstrzymania się z wydaniem towaru i odstąpienia od umowy (po wyznaczeniu terminu do zabezpieczenia zapłaty) przysługuje sprzedawcy, jeżeli ze względu na stan majątkowy kupującego jest wątpliwe, czy zapłata ceny za część rzeczy, które mają być dostarczone później, nastąpi w terminie.
Przepis ten ma zastosowanie do umów sprzedaży i dostawy.
Umowy o świadczenie usług
W przypadku umów o świadczenie usług, gdy zleceniodawca zalega z zapłatą za poprzedni okres, pojawia się problem, czy należy nadal wykonywać dla niego umówione usługi, czy też można uzależnić dalsze czynności od spłaty zaległości.
W pierwszej kolejności należy sprawdzić, czy sytuacja taka została uregulowana w umowie. Co do zasady, można do niej wprowadzić postanowienia o prawie wstrzymania się z dalszymi czynnościami do czasu uregulowania zaległości. Jeśli w umowie takiego prawa nie przewidziano, to zleceniobiorca może mieć problem.
Z powodu zaległości kontrahenta z zapłatą można wypowiedzieć mu umowę. Zleceniobiorca może bowiem wypowiedzieć umowę w każdym czasie (art. 746 § 1 K.c.). Termin wypowiedzenia można przewidzieć w umowie. Z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że przepisy pozwalające na wypowiedzenie zlecenia dotyczą nie tylko umów na czas nieoznaczony, ale też umów zawartych na czas oznaczony. Przed wypowiedzeniem umowy zlecenia (o świadczenie usług) z powodu zaległości w zapłacie najlepiej wezwać kontrahenta do zapłaty. Jeśli bowiem zlecenie jest odpłatne, a wypowiedzenie przez zleceniobiorcę nastąpiło bez ważnego powodu, odpowiada on za szkodę spowodowaną wypowiedzeniem umowy.
Wstrzymanie świadczenia
Zły stan majątkowy kontrahenta pozwala na to, aby powstrzymać się ze spełnieniem świadczenia na jego rzecz (np. wykonaniem dzieła) do czasu, aż kontrahent nie spełni własnego świadczenia (np. nie zapłaci) lub nie da zabezpieczenia. Uprawnienia te nie przysługują stronie, która w chwili zawarcia umowy wiedziała o złym stanie majątkowym drugiej strony (art. 490 § 1 i 2 K.c.). Dla wstrzymania się ze spełnieniem własnego świadczenia nie jest zatem wystarczające z tylko to, że kontrahent zalega z zapłatą. Warunkiem skorzystania z tego prawa jest, aby ze względu na stan majątkowy kontrahenta wykonanie przez niego obowiązków z umowy (np. dokonanie zapłaty) było wątpliwe.
Zaległości czynszowe
W przypadku niektórych umów wprowadzono szczegółowe regulacje na wypadek opóźnień w zapłacie. Mają one ograniczyć możliwość wypowiedzenia umowy z powodu zaległości.
W przypadku umów leasingu obowiązuje zasada, że jeżeli leasingobiorca dopuszcza się zwłoki z zapłatą co najmniej jednej raty, to leasingodawca powinien wyznaczyć mu na piśmie odpowiedni termin dodatkowy do zapłacenia zaległości. Musi też w piśmie zagrozić, że w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu może wypowiedzieć umowę leasingu ze skutkiem natychmiastowym. Jest to uzasadnione daleko idącymi konsekwencjami wypowiedzenia umowy. Leasingodawca może wówczas żądać od leasingobiorcy natychmiastowego zapłacenia wszystkich przewidzianych w umowie a niezapłaconych rat. Powinny być one jednak pomniejszone o korzyści, jakie leasingodawca uzyskał wskutek ich zapłaty przed umówionym terminem i rozwiązania umowy leasingu.
Jeśli z zapłatą zalega najemca będący lokatorem, to można mu wypowiedzieć umowę dopiero, gdy zaległość wynosi trzy miesiące. Wcześniej trzeba wyznaczyć dodatkowy miesięczny termin na spłatę zaległych i bieżących należności i na piśmie uprzedzić o zamiarze wypowiedzenia umowy. Termin wypowiedzenia wynosi miesiąc, ze skutkiem na koniec miesiąca kalendarzowego. Do wypowiedzenia najmu innych lokali (a także do wypowiedzenia tzw. najmu okazjonalnego) należy stosować art. 687 K.c. Wynika z niego, że jeżeli najemca lokalu dopuszcza się zwłoki z zapłatą czynszu co najmniej za dwa pełne okresy płatności, a wynajmujący zamierza najem wypowiedzieć bez zachowania terminów wypowiedzenia, powinien on uprzedzić najemcę na piśmie, udzielając mu dodatkowego terminu miesięcznego do zapłaty zaległego czynszu. Po jego bezskutecznym upływie może wypowiedzieć umowę ze skutkiem natychmiastowym.
Odsetki za opóźnienie
W razie opóźnienia w zapłacie można kontrahentowi naliczyć odsetki. Należą się one za cały czas opóźnienia, nawet wtedy, jeśli wierzyciel w wyniku nieotrzymania zapłaty w terminie nie poniósł żadnej szkody (art. 481 K.c.). Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. W razie zawinionego opóźnienia, czyli zwłoki dłużnika w zapłacie, wierzyciel może dodatkowo żądać naprawienia szkody na zasadach ogólnych. Natomiast w przypadku transakcji handlowych między przedsiębiorcami, można dodatkowo zażądać od dłużnika 40 euro tytułem zryczałtowanej rekompensaty na koszty odzyskiwania należności. Pozwala na to ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
