Zmiany w zasadach płacenia za publiczne odtwarzanie muzyki

Osiem organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, które dotąd odrębnie inkasowały opłaty od przedsiębiorców wykorzystujących w swojej działalności muzykę czy filmy doszło do porozumienia i ustaliło wspólną tabelę opłat. Dzięki temu przedsiębiorcy będą w stanie jednoznacznie oszacować wysokość wszystkich opłat związanych z wykorzystywaniem muzyki czy filmów i nie będą musieli płacić oddzielnie każdej z organizacji.

Porozumienie ośmiu organizacji

Jak podaje Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, nowe tabele silniej różnicują stawki w zależności od potencjalnych korzyści, jakie może czerpać przedsiębiorca z eksploatacji praw (co często oznacza obniżenie opłat). W praktyce oznacza to, że niektórzy przedsiębiorcy zapłacą więcej niż dotychczas, a inni - mniej. Tabela nie jest jeszcze prawomocna. W terminie 14 dni od momentu doręczenia orzeczenia w tej sprawie uczestnicy mają prawo do wniesienia wniosku do Sądu Okręgowego w Poznaniu o zatwierdzenie lub odmowę zatwierdzenia tabeli.

Opłaty licencyjne

Twórcom, wykonawcom i producentom należy się wynagrodzenie od osób, które wykorzystują w swojej działalności ich muzykę i filmy. Wynika to z ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Ochroną interesów twórców, wykonawców i producentów zajmują się organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i to im należy uiszczać opłaty za wykorzystywanie muzyki czy filmów. W praktyce sprowadza się to do podpisania umów licencyjnych. Ponieważ organizacje zbiorowego zarządzania reprezentują różne grupy podmiotów zaangażowanych w stworzenie utworu, podpisanie umowy tylko z jedną z organizacji (np. z ZAiKS-em) nie zwalnia z obowiązku zawarcia umów z organizacjami reprezentującymi inne grupy. Wspólna tabela opłat i wspólne ich inkasowanie znacznie ułatwi przedsiębiorcom realizowanie tych obowiązków.

Odpowiedzialność cywilna za brak licencji

O tym, że zlekceważenie sprawy licencji może być kosztowne przekonało się już wielu przedsiębiorców - sprawy przeciw nim organizacje zbiorowego zarządzania kierują bowiem do sądów, i to zarówno cywilnych, jak i karnych. Możliwość żądania odszkodowania przez organizacje wynika z art. 79 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie z nim uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa m.in. naprawienia wyrządzonej szkody. Można w tym celu żądać odszkodowania na tzw. zasadach ogólnych, co jednak wymaga udowodnienia wysokości poniesionej szkody. Drugą, znacznie lepszą z punktu widzenia organizacji zbiorowego zarządzania możliwością jest zażądanie zapłaty sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione - trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu. Wystarczy więc wykazać, ile zgodnie z tabelami wynosiłyby opłaty za żądany okres i przemnożyć je przez dwa, a przy naruszeniu zawinionym - trzy.

Odpowiedzialność karna

Naruszanie praw autorskich poprzez publiczne odtwarzanie filmów czy muzyki bez wymaganych umów licencyjnych może się też skończyć odpowiedzialnością karną. Jest to bowiem przestępstwo z art. 116 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Przepis ten przewiduje, że kto bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom rozpowszechnia cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo karze do dwóch lat pozbawienia wolności. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, kara jest wyższa - do trzech lat pozbawienia wolności.

Zaległości to nie przestępstwo

Odpowiedzialność grozi nie za zaległości w płaceniu na podstawie zawartej już umowy licencyjnej, lecz za wykorzystywanie filmów czy muzyki bez umowy. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 sierpnia 2005 r., sygn. akt II KK 215/05, umowa licencyjna jest ze swej istoty stosunkiem zobowiązaniowym, który z jednej strony określa uprawnienia udzielane na rzecz licencjobiorcy, z drugiej zaś strony statuuje obowiązek zapłaty (prawo do wynagrodzenia) na rzecz uprawnionego podmiotu, tj. licencjodawcy. Niewywiązanie się z obowiązku zapłaty na rzecz określonego w umowie podmiotu rodzi po stronie wierzyciela możliwość dochodzenia roszczeń wyłącznie w procesie cywilnym, natomiast nie rodzi odpowiedzialności karnej zobowiązanego. Zaniechanie płacenia przewidzianych umową licencyjną składek nie może być uznane za wyczerpujące znamiona przestępstwa z art. 116 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Wyroki sądów

Od obowiązku zawarcia umów licencyjnych są wyjątki. Z art. 24 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych wynika, że posiadacze urządzeń służących do odbioru programu radiowego lub telewizyjnego mogą za ich pomocą odbierać nadawane utwory, choćby urządzenia te były umieszczone w miejscu ogólnie dostępnym, jeżeli nie łączy się z tym osiąganie korzyści majątkowych. Ciężar udowodnienia, że z publicznym odtwarzaniem muzyki z radia nie wiązały się żadne korzyści majątkowe ciąży w takim przypadku na posiadaczach urządzeń. Tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 listopada 2004 r., sygn. akt V CK 243/2004 oraz w wyroku z dnia 28 września 2005 r., sygn. akt I CK 164/05.

Za naruszenie praw autorskich może grozić odpowiedzialność cywilna i karna.

Wykazanie braku korzyści

Niektórym firmom udaje się wykazać, że korzyści z odtwarzania muzyki nie osiągają. Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 14 marca 2008 r. (sygn. akt I ACa 102/08) stwierdził, że bezwzględne prawo twórcy do wynagrodzenia za korzystanie z jego utworu wiąże się z tym, że powinien on zawsze partycypować w korzyściach osiąganych przez inne osoby. Co do zasady włączenie utworu w prowadzoną działalność zarobkową oznacza osiąganie korzyści w sposób pośredni, bo każde korzystanie z utworów chronionych dla realizacji celów komercyjnych stanowi jeden z elementów prowadzonej działalności gospodarczej i łączy się z osiąganiem korzyści. Jednak mogą istnieć takie sytuacje, w których nie znajdzie się nawet pośredni wpływ odbioru nadawanych w programie radiowym utworów na powodzenie prowadzonej działalności. Pozwany przedstawił dowody wskazujące na brak związku z prowadzoną działalnością opisanego odbierania utworów nadawanych w programach radiowych oraz możliwości osiągania z tego tytułu jakichkolwiek korzyści majątkowych. Rzeczą organizacji zbiorowego zarządzania utrzymującej, że zachodzi związek odbierania nadawanych utworów z działalnością pozwanego i jej efektem, było wskazanie w czym wyraża się korzyść pozwanego. Ponieważ tego nie wykazała, sąd przyjął, że nie było podstaw do żądania zapłaty.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 4.02.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. nr 90, poz. 631 ze zm.)