Jakie prawa ma konsument zaciągający kredyt?

Możliwość zmiany decyzji i odstąpienia od umowy w ciągu pierwszych 14 dni oraz prawo do wcześniejszej spłaty kredytu w zasadzie bez prowizji - to dwa podstawowe uprawnienia konsumentów wynikające z umów kredytu konsumenckiego. Często ważniejsza okazuje się jednak pełna i uporządkowana informacja o przysługujących prawach oraz kosztach kredytu, jakiej bank czy inna instytucja finansowa winna udzielić konsumentowi przed zawarciem umowy, co powinno przyczyniać się do w pełni świadomego powzięcia decyzji o zaciągnięciu kredytu lub pożyczki.

Czym jest kredyt konsumencki?

Kredyty konsumenckie to w szczególności umowy pożyczki, umowy kredytu w rozumieniu przepisów prawa bankowego, umowy o kredyt odnawialny, a także umowy z odroczonym terminem spełnienia świadczenia pieniężnego konsumenta, jeżeli w związku z tym konsument zobowiązany jest do poniesienia jakichkolwiek kosztów.

Aktualnie (począwszy od 18 grudnia 2011 r., kiedy to weszły w życie nowe przepisy) umową o kredyt konsumencki jest umowa o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Wcześniej górną granicą była kwota 80.000 zł.

Przepisy ustawy o kredycie konsumenckim muszą być przestrzegane przez wszystkie instytucje finansowe, w tym m.in. spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe i tzw. parabanki.

Obecnie nie obowiązuje limit 5% dla opłat i prowizji od udzielanych kredytów konsumenckich.

Pożyczki hipoteczne

Pożyczki i kredyty hipoteczne nie są wyłączone spod ustawy o kredycie konsumenckim, jednak dotyczą ich tylko niektóre regulacje. Nie stosuje się do nich np. przepisów dających konsumentowi prawo odstąpienia od umowy w terminie 14 dni od jej zawarcia. Unormowane są za to pewne obowiązki informacyjne przed zawarciem umowy, m.in. dotyczące przekazania danych o całkowitej kwocie kredytu, wymaganym wkładzie własnym, zasadach i terminach spłaty kredytu, całkowitej kwocie do spłaty oraz koszcie kredytu. Informacje te winny być przekazywane na specjalnych formularzach dotyczących kredytów zabezpieczonych hipoteką. Ustawa określa także elementy obowiązkowe takich umów.

Czas na przemyślenie

Za wyjątkiem wspomnianych zobowiązań zabezpieczonych hipotecznie, konsument ma prawo, bez podania przyczyny, do odstąpienia od umowy o kredyt konsumencki w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy. Wystarczy, że w tym czasie wyśle pod wskazany przez kredytodawcę lub pośrednika kredytowego adres oświadczenie o odstąpieniu od umowy. Kredytodawca lub pośrednik kredytowy jest zobowiązany przy zawarciu umowy wręczyć konsumentowi wzór takiego oświadczenia z oznaczeniem swoich danych adresowych i nazwy kredytodawcy.

Konsument nie ponosi kosztów związanych z odstąpieniem od umowy o kredyt konsumencki, z wyjątkiem odsetek za okres od dnia wypłaty kredytu do dnia jego spłaty. Kredytodawcy nie przysługują jednak wówczas żadne inne opłaty, z wyjątkiem bezzwrotnych kosztów poniesionych przez niego na rzecz organów administracji publicznej oraz opłat notarialnych.

Zwrot udostępnionego kredytu powinien nastąpić najpóźniej w terminie 30 dni od dnia złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Dla porównania, w świetle poprzednich regulacji wraz ze złożeniem oświadczenia o odstąpieniu od umowy należało dokonać równoczesnego zwrotu otrzymanych środków, co znacznie utrudniało w praktyce korzystanie z tego uprawnienia.

Wcześniejsze zamknięcie

Drugim istotnym uprawnieniem konsumenckim jest możliwość dokonania w każdym czasie wcześniejszej spłaty kredytu przed terminem wynikającym z umowy. Z korzyścią dla konsumentów w aktualnym stanie prawnym kredytodawca nie może uzależnić wcześniejszej spłaty kredytu od jego poinformowania przez konsumenta. Jeszcze rok temu wymagane było poinformowanie kredytodawcy o zamiarze wcześniejszej spłaty kredytu w terminie 3 dni przed jej dokonaniem. Kredytodawca jest zobowiązany do rozliczenia z konsumentem kredytu w terminie 14 dni od dnia dokonania wcześniejszej spłaty kredytu w całości.

Instytucja finansowa ma za to możliwość zastrzegania prowizji od wcześniejszej spłaty pożyczki, co wcześniej było objęte całkowitym zakazem. Możliwość ta została jednak w istotny sposób ograniczona. Kredytodawca może bowiem zastrzec w umowie prowizję za spłatę kredytu przed terminem, pod warunkiem, że ta spłata przypada na okres, w którym stopa oprocentowania kredytu jest stała, a kwota spłacanego w okresie 12 kolejnych miesięcy kredytu jest wyższa niż trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, ogłaszanego przez Prezesa GUS z grudnia roku poprzedzającego rok spłaty kredytu.

Ponadto prowizja za wcześniejszą spłatę nie może przekraczać poziomu 1% spłacanej przed terminem kwoty, jeżeli okres między datą spłaty kredytu a terminem jego spłaty przekracza 1 rok. W innym wypadku maksymalna prowizja za spłatę kredytu przed terminem może wynosić 0,5% spłacanej kwoty. Tego rodzaju opłata nie powinna być również wyższa niż bezpośrednie koszty kredytodawcy związane z tą spłatą.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 12.05.2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. nr 126, poz. 715)