Członek zarządu może zawierać umowy ze swoją spółką z o.o. Obowiązują wówczas szczególne zasady reprezentacji spółki. Musi być ona reprezentowana, co do zasady, przez radę nadzorczą lub pełnomocnika powołanego uchwałą zgromadzenia wspólników. Poza tym szczególne wymogi dotyczą umów z korzyściami dla członków zarządu kosztem spółki.
Szczególne wymogi co do reprezentacji
Kodeks spółek handlowych przewiduje, że w umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników (art. 210 § 1 K.s.h.). Wyjątek od tej zasady dotyczy spółki jednoosobowej, w której jedyny wspólnik jest zarazem jedynym członkiem zarządu. Każda czynność prawna między tym wspólnikiem a reprezentowaną przez niego spółką wymaga bowiem formy aktu notarialnego. Zaś o każdorazowym dokonaniu takiej czynności prawnej notariusz zawiadamia sąd rejestrowy, przesyłając wypis aktu notarialnego (art. 210 § 2 K.s.h.).
W sporej części spółek nie została ustanowiona rada nadzorcza. Co do zasady, jest ona bowiem organem nieobowiązkowym (a contrario art. 213 § 2 K.s.h.). Oznacza to, że w spółkach bez rady nadzorczej w umowie z członkiem zarządu spółkę może reprezentować jedynie jej pełnomocnik.
Pełnomocnik spółki
Pełnomocnik spółki do reprezentowania jej w umowie/sporze z członkiem zarządu może być powołany jedynie uchwałą zgromadzenia wspólników (art. 238 i 240 K.s.h.). Uchwała taka wymaga bezwzględnej większości głosów, o ile umowa spółki nie stanowi inaczej (art. 245 K.s.h.). Musi zapaść w głosowaniu tajnym (art. 247 § 2 K.s.h.). Powinna być wpisana do księgi protokołów i podpisana przez obecnych lub co najmniej przez przewodniczącego i osobę sporządzającą protokół ze zgromadzenia wspólników (art. 248 K.s.h.).
Pełnomocnik spółki powinien działać wyłącznie w zakresie umocowania. Określają go w uchwale wspólnicy. W przypadku umów trzeba wskazać rodzaj umowy i warunki, na jakich ma ją podpisać pełnomocnik. W uchwale można też zawrzeć postanowienie o umocowaniu do zawarcia umowy zgodnie z załącznikiem do uchwały, który zawiera projektowaną treść umowy. Pełnomocnictwo może obejmować także uprawnienia do zmiany danej umowy czy jej rozwiązania.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 listopada 2010 r., sygn. akt V CSK 129/10, nie zakwestionował możliwości udzielenia ogólnego pełnomocnictwa na podstawie art. 210 § 1 K.s.h., tj. do wszelkich umów/sporów z członkami zarządu, w tym do złożenia rezygnacji.
Kiedy potrzebna zgoda?
Nie zawsze jednak samo podpisanie umowy jest wystarczające. Zgodnie bowiem z art. 15 § 1 K.s.h. zawarcie przez spółkę kapitałową umowy kredytu, pożyczki, poręczenia lub innej podobnej umowy z członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, prokurentem, likwidatorem albo na rzecz którejkolwiek z tych osób wymaga zgody zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Co istotne, umowa zawarta bez wymaganej zgody jest nieważna. Przy tym jednak zezwolenie może być udzielone przed złożeniem oświadczenia przez spółkę albo po jego złożeniu, nie później niż w terminie dwóch miesięcy od dnia złożenia oświadczenia przez spółkę. Potwierdzenie wyrażone po złożeniu oświadczenia ma moc wsteczną od chwili dokonania czynności prawnej (art. 17 § 1 i 2 K.s.h.).
Jakie umowy?
Z art. 15 § 1 K.s.h. jasno wynika, że zgodę trzeba uzyskać w przypadku umowy kredytu, pożyczki, poręczenia zawieranej z funkcjonariuszem spółki lub na jego rzecz.
Problemem jednak jest ustalenie, do jakich umów odnosi się sformułowanie "inna podobna umowa". Nie jest bowiem jasne, czy w przepisie tym mowa jest o umowie podobnej do umowy kredytu, pożyczki, poręczenia czy też o każdej umowie, która stwarza podobne zagrożenie dla interesów spółki, co umowy wyraźnie wymienione w art. 15 § 1 K.s.h. Sąd Najwyższy w kolejnych orzeczeniach przychyla się do drugiego stanowiska.
Stanowisko SN
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 22 października 2010 r., sygn. akt III CZP 69/10, stwierdził, że wobec nieprecyzyjnego sformułowania art. 15 § 1 K.s.h. należy odwołać się do wykładni funkcjonalnej. Inną umową jest więc umowa, której zawarcie umożliwia, w równie łatwy sposób jak w przypadku umowy pożyczki, kredytu lub poręczenia, ukształtowanie przewidzianych w niej świadczeń w taki sposób, że funkcjonariusz spółki, wymieniony w tym przepisie uzyskuje nieuzasadnioną korzyść kosztem spółki. SN podkreślił, że zgoda dotyczy tylko umów, w których brak ekwiwalentności świadczeń narusza interes spółki. Zdaniem SN taka interpretacja art. 15 § 1 K.s.h. daje gwarancję ochrony interesów spółki. W doktrynie wskazane orzeczenie jest różnie oceniane.
Natomiast SN w dniu 10 kwietnia 2013 r., sygn. akt IV CSK 516/12, w postanowieniu ponownie odwołał się do szerokiej wykładni art. 15 § 1 K.s.h. SN uznał, że przepis ten ma uniemożliwić zwłaszcza uzyskanie takich korzyści od spółki przez osoby wymienione w art. 15 § 1 K.s.h., których by bez posiadania takiego statusu nie otrzymały, a jeśli o to występują, to żeby o możliwości zawarcia umowy wspólnicy zdecydowali uchwałą zgromadzenia.
Z powyższych orzeczeń wynika, że w przypadku umowy pomiędzy spółką kapitałową a jej funkcjonariuszami należy ocenić czy mamy do czynienia z umową umożliwiającą członkowi zarządu uzyskanie korzyści kosztem spółki.
Inna podobna umowa z art. 15 § 1 K.s.h. w świetle najnowszych orzeczeń SN
|
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1030)
|