Śmierć wspólnika jest jednym z powodów rozwiązania spółki jawnej. Jej uczestnicy mogą jednak zapobiec kresowi funkcjonowania spółki. Mają do wyboru różne opcje. Mogą m.in. zadecydować o kontynuowaniu spółki bez spadkobierców. W takiej sytuacji należy pamiętać w szczególności o zgłoszeniu zmian w KRS oraz o rozliczeniu z następcami prawnymi wspólnika.
Spółka liczyła trzech wspólników. Jeden ze wspólników zmarł. Chcielibyśmy ją kontynuować bez spadkobierców. Czy jest to możliwe, skoro umowa spółki milczy w tej kwestii?
Istnieje możliwość kontynuowania spółki jawnej pomimo śmierci wspólnika i milczenia umowy spółki co do dalszego trwania spółki, gdy pozostało w niej co najmniej dwóch uczestników i zawrą oni stosowne porozumienie.
Zgodnie z art. 58 pkt 4 K.s.h. śmierć wspólnika stanowi powód rozwiązania spółki. Spółka może jednak kontynuować działalność w oparciu o regulacje umowy spółki. Może ona przewidywać, że spółka będzie dalej funkcjonować w razie śmierci wspólnika w zmniejszonym składzie bądź też, że spółka będzie kontynuowana ze spadkobiercami (art. 60 K.s.h.). W tym drugim przypadku wstępują oni do spółki w miejsce zmarłego. Warto mieć na uwadze, że spadkobierca może żądać przekształcenia spółki jawnej w spółkę komandytową i przyznania mu statusu komandytariusza (zob. art. 583 K.s.h.).
W razie milczenia umowy spółki w omawianej kwestii podstawą dla dalszego prowadzenia spółki może być porozumienie jej uczestników. W myśl art. 64 § 1 K.s.h. pomimo śmierci wspólnika spółka trwa nadal pomiędzy pozostałymi wspólnikami, jeżeli umowa spółki tak stanowi lub pozostali wspólnicy tak postanowią. Uzgodnienie takie powinno w przypadku śmierci nastąpić niezwłocznie. W przeciwnym razie spadkobierca może domagać się przeprowadzenia likwidacji.
Warto podkreślić, że art. 64 K.s.h. stosuje się do spółek mających więcej niż dwóch wspólników. W przypadku spółek dwuosobowych jedynie klauzula umowna przewidująca, że na miejsce zmarłego wspólnika wstępuje do spółki jego spadkobierca/-cy zapobiega automatycznemu rozwiązaniu spółki na wypadek śmierci wspólnika.
W spółce jawnej zmarł jeden ze wspólników. Spółka na podstawie umowy będzie kontynuowała działalność w pomniejszonym składzie. Nie będzie już nazwiska zmarłego wspólnika w nazwie spółki. Czy w związku z tym trzeba zmienić umowę spółki? Jak zgłosić zmiany do KRS w takiej sytuacji?
Usunięcie nazwiska zmarłego wspólnika z firmy (nazwy) spółki wymaga wprowadzenia zmian do umowy spółki w drodze aneksu lub uchwały o zmianie umowy spółki. Warto jednak pamiętać o dostosowaniu także innych jej regulacji umownych stosownie do okoliczności zaistniałych na skutek zmniejszenia grona wspólników, np. co do podziału zysku, zasad prowadzenia spraw, reprezentacji spółki czy innych.
Zmiana postanowień umowy spółki wymaga zgody wszystkich wspólników, chyba że umowa stanowi inaczej.
Pomniejszenie składu osobowego spółki, tj. wystąpienie wspólnika na skutek jego śmierci, jak i modyfikację treści umowy spółki należy zgłosić do KRS. Wniosek o wpis zmian w rejestrze przedsiębiorców składa się na urzędowych formularzach KRS-Z1 wraz z załącznikami KRS-ZB, KRS-ZK (dotyczy wspólnika, który jest uprawniony do reprezentowania spółki). Do formularzy należy załączyć:
Spółka jawna po śmierci jednego ze wspólników kontynuuje działalność w pomniejszonym składzie. Żona zmarłego wspólnika domaga się rozliczenia jego udziału kapitałowego. Nie ma jednak jeszcze postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku. Czy już teraz powinniśmy rozliczyć się ze spadkobiercami?
Gdy wolą wspólników jest kontynuowanie spółki bez następców prawnych wspólnika, pojawia się zagadnienie rozliczenia jego udziału kapitałowego. Jednakże dokumentem potwierdzającym, że mamy do czynienia ze spadkobiercą/-ami, jest prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku bądź sporządzony przez notariusza zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia. Z rozliczeniami warto wstrzymać się do momentu uzyskania któregoś z tych dokumentów.
W myśl art. 65 § 1 K.s.h., w przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki wartość udziału kapitałowego wspólnika albo jego spadkobiercy oznacza się na podstawie osobnego bilansu, uwzględniającego wartość zbywczą majątku spółki. Dzień śmierci należy przyjąć jako dzień bilansowy.
Udział kapitałowy powinien być wypłacony w pieniądzu. Rzeczy wniesione do spółki przez wspólnika tylko do używania zwraca się w naturze. Jeżeli natomiast udział kapitałowy spadkobiercy wspólnika przy rozliczeniu wykazuje wartość ujemną, jest on obowiązany wyrównać spółce przypadającą na niego brakującą wartość. Ponadto spadkobierca wspólnika uczestniczy w zysku i stracie ze spraw jeszcze niezakończonych (art. 65 § 5 K.s.h.). Nie ma on jednak wpływu na ich prowadzenie. Może natomiast żądać wyjaśnień, rachunków oraz podziału zysku i straty z końcem każdego roku obrotowego.
Warto jednak zaznaczyć, że w orzecznictwie i doktrynie podkreśla się, iż art. 65 K.s.h. ma charakter względnie obowiązujący. Oznacza to, że jego postanowienia znajdą zastosowanie, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej (por. wyrok SA w Krakowie z dnia 14 grudnia 2012 r., sygn. akt I ACa 1196/12, wyrok NSA z dnia 19 czerwca 2012 r., sygn. akt II FSK 891/11).
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. nr 94, poz. 1037 ze zm.)
|