Wspólnicy spółek jawnych często zapominają, że pieniądze spółki nie są ich własnością. Dlatego też w obrocie powszechne jest zjawisko pobierania/wpłacania pieniędzy z/do kasy czy konta spółki. W każdym jednak przypadku przesunięcie majątkowe musi mieć podstawę prawną. Za nieuprawnione pobranie środków finansowych spółki w skrajnych przypadkach wspólnicy mogą trafić do więzienia.
Majątek jest spółki
Kodeks spółek handlowych wyposaża spółkę jawną w zdolność prawną (sądową) i zdolność do czynności prawnych (sądowych). Wynika tak z art. 8 K.s.h. Jest to zatem jednostka organizacyjna, którą należy odróżnić od wspólników. Wyposażona jest ona we własny majątek wniesiony jako wkład czy nabyty w trakcie jej funkcjonowania (art. 28 K.s.h.).
Musi być podstawa prawna wpłaty/wypłaty
Aby czynności takie jak wypłacanie pieniędzy spółki czy przekazywanie przez wspólników środków do spółki były zgodne z prawem, musi istnieć podstawa prawna takich przesunięć majątkowych. Pobieranie pieniędzy spółki przez wspólników może być związane z prowadzeniem spraw spółki bądź może wiązać się z celami prywatnymi. W obu przypadkach należy przestrzegać w szczególności regulacji Kodeksu spółek handlowych i umowy spółki.
Jeśli wspólnik w ramach prowadzenia jej spraw podejmuje pieniądze ze środków należących do spółki, ma obowiązek się z nich rozliczyć i wykazać, że przeznaczył je na cele spółki. Innymi słowy, jeżeli kwoty pobrane są wyższe od kosztów, wspólnik zobowiązany jest do ich zwrotu spółce, chyba że udowodni, iż zachodzą okoliczności uwalniające go od tej powinności (wyrok SN z dnia 11 stycznia 2006 r., sygn. akt III CK 328/05). Wspólnicy muszą pamiętać także, że jeśli umowa spółki nie stanowi inaczej, podstawą do wypłaty środków spółki nie może być pobranie wynagrodzenia za prowadzenie spraw spółki. Zgodnie z kodeksową regulacją wynagrodzenie takie wspólnikowi nie przysługuje. Umowa spółki może stanowić inaczej (art. 37 i 46 K.s.h.).
Podstawy prawnej wymaga też pobranie środków z kasy czy konta spółki na cele prywatne. Może być ono dokonywane w ramach wypłaty zaliczki na poczet zysku, wypłaty zysku, odsetek od udziału kapitałowego, pożyczki od spółki.
Analogicznie wpłaty pieniędzy do kasy spółki czy na jej konto muszą mieć oparcie w odpowiedniej podstawie prawnej. Przekazanie środków dla spółki może odbyć się jako m.in. rozliczenie środków spółki w związku z prowadzeniem spraw spółki, wpłata dodatkowego wkładu, zwrot pożyczki, darowizny itd.
Działanie na szkodę spółki
W myśl art. 296 § 1 i 2 Kodeksu karnego karze podlega ten, kto, będąc obowiązany na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej (np. spółki jawnej), przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, wyrządza jej znaczną szkodę majątkową. Sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 bądź gdy działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej od 6 miesięcy do lat 8.
Kara ta wynosi od roku do lat 10, jeżeli sprawca omawianego przestępstwa wyrządza szkodę majątkową w wielkich rozmiarach.
Natomiast gdy działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Nie podlega karze, kto przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie naprawił w całości wyrządzoną szkodę.
Przestępstwo wspólników
Art. 296 § 1 K.k. dotyczy m.in. wspólników spółki jawnej. Są oni bowiem na podstawie ustawy (K.s.h.) lub umowy spółki zobowiązani do zajmowania się sprawami majątkowymi i działalnością gospodarczą spółki. Regułą kodeksową jest, że każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki na zasadach określonych w art. 38 i następnych K.s.h. Prowadzenie spraw spółki na mocy jej umowy bądź późniejszej uchwały wspólników może być powierzone jednemu z nich bądź kilku uczestnikom spółki (art. 40). Jednakże zgoda wszystkich wspólników, w tym także wspólników wyłączonych od prowadzenia spraw spółki, wymagana jest w sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki (art. 43 K.s.h.).
Prawa i obowiązki wspólnika prowadzącego sprawy spółki ocenia się w stosunku między nim a spółką według przepisów o zleceniu, a w przypadku gdy wspólnik działa w imieniu spółki bez umocowania albo gdy wspólnik uprawniony do prowadzenia spraw przekracza swe uprawnienia - według przepisów o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia (art. 45 K.s.h.). Umowa spółki może stanowić inaczej.
Znaczną szkodą majątkową jest szkoda, której wartość w czasie popełnienia czynu zabronionego przekracza 200.000 zł. Szkoda w wielkich rozmiarach przekracza 1.000.000 zł.
Pozbawienie wolności
Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w wyroku z dnia 13 grudnia 2012 r., sygn. akt II AKa 103/12, wymierzył na podstawie art. 296 § 2 K.k. dwóm wspólnikom spółki jawnej kary po jednym roku pozbawienia wolności za wyrządzenie znacznej szkody majątkowej spółce poprzez pobranie z kasy spółki środków finansowych bez uzasadnionego tytułu prawnego.
Sąd podkreślił, że mienie spółki nie jest mieniem wspólników, a K.s.h. szczegółowo reguluje możliwość korzystania przez nich z majątku spółki (art. 46, 51, 53 K.s.h.). Przepisy te przewidują w jaki sposób wspólnik spółki może odnosić korzyści z udziału w spółce i w związku z tym niedopuszczalne jest pobieranie wbrew tym przepisom i bez podstawy prawnej środków finansowych stanowiących własność spółki przez poszczególnych wspólników. Z uwagi na wyodrębnienie majątku spółki, która posiada zdolność prawną, jest to bowiem dla wspólników mienie cudze.
Sąd uznał, że oskarżeni dopuścili się działań na szkodę spółki. Ich działanie było umyślne, gdyż oskarżeni wiedzieli, że pobierają pieniądze, które stanowią własność spółki, a więc działają poza granicami przepisów prawa. Chcieli pieniądze te pobrać i zamiar swój zrealizowali, czym spowodowali znaczne pogorszenie sytuacji finansowej spółki.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. nr 94, poz. 1037 ze zm.)
Ustawa z dnia 6.06.1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. nr 88, poz. 553 ze zm.)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
