Jakich postanowień brakuje w umowach spółek cywilnych?

Umowa spółki cywilnej może ograniczać się do kilku paragrafów. Skrajna zwięzłość umowy powoduje jednak, że stosunki między wspólnikami są regulowane postanowieniami Kodeksu cywilnego. Aby uniknąć kłopotów, jakie może przynieść stosowanie regulacji ustawowych, warto umowę istotnie rozbudować. Wspólnikom spółek cywilnych można polecić kilka postanowień, które ułatwią funkcjonowanie spółki.

Podział zysku

Kodeks cywilny w art. 867 § 1 K.c. (Dz. U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 ze zm.) lakonicznie stwierdza, że każdy wspólnik jest uprawniony do równego udziału w zyskach i w tym samym stosunku uczestniczy w stratach, bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Regulacja ta ma charakter względnie obowiązujący. W umowie spółki można bowiem odmiennie ustalić stosunek udziału wspólników w zyskach i stratach, z tym wyjątkiem, że nie można wyłączyć wspólnika od udziału w zyskach.

Aby uniknąć sporów co do terminu albo np. wielkości udziału w zysku, warto w umowie spółki sprecyzować zasady wypłacania wypracowanej nadwyżki. Umowa może w szczególności określać termin podziału zysku i jego maksymalną wysokość. Może również wprowadzać możliwość zaliczkowej wypłaty na poczet przyszłego zysku (patrz ramka, § 4 umowy).

Reprezentacja spółki

Wspólnik jest umocowany do reprezentowania spółki w takich granicach, w jakich jest uprawniony do prowadzenia jej spraw. Tyle w kwestii reprezentacji spółki cywilnej można znaleźć w Kodeksie (art. 866 K.c.). Z kolei zasady prowadzenia spraw spółki reguluje art. 865 K.c. Stosowanie tych przepisów oznacza tyle, że wspólnik może samodzielnie reprezentować spółkę w sprawach, które nie przekraczają zakresu zwykłych czynności spółki. W pozostałych wymagane jest zgodne współdziałanie wszystkich wspólników.

Ten ostatni wymóg oraz konieczność każdorazowego rozstrzygania czy mamy do czynienia ze sprawą przekraczającą zakres zwykłych czynności spółki powinien skłaniać do zliberalizowania kodeksowych zasad reprezentacji w umowie spółki. Wspólnicy mogą w szczególności ustalić, że każdy z nich będzie reprezentować spółkę we wszystkich sprawach. W umowie spółki można również wyróżnić określone kategorie czynności, które będą wymagać współdziałania np. dwóch lub wszystkich wspólników. Takie uregulowanie zasad reprezentacji zawsze będzie bardziej przejrzyste nie tylko dla wspólników, ale i dla kontrahentów (patrz ramka, § 6 umowy).

Spadkobiercy w spółce

Spadkobiercy wspólnika mogą wejść do spółki. Możliwość wprowadzenia tej regulacji do umowy spółki przewiduje Kodeks cywilny wprost w art. 872.

Śmierć wspólnika powoduje wygaśnięcie członkostwa w spółce. Pozostali wspólnicy są zaś zobowiązani rozliczyć się z jego spadkobiercami na zasadach określonych w art. 871 K.c. W spółkach o znacznym majątku może oznaczać to konieczność zgromadzenia i wydatkowania w krótkim czasie olbrzymich kwot. Na to mogą nakładać się problemy z ustaleniem kręgu spadkobierców uprawnionych do otrzymania pieniędzy i zwracanych wkładów.

Jeśli umowa spółki dopuszcza wstąpienie spadkobierców do spółki, to powinni oni wskazać spółce jedną osobę, która będzie wykonywała ich prawa. Dopóki to nie nastąpi, pozostali wspólnicy mogą sami podejmować wszelkie czynności w zakresie prowadzenia spraw spółki. Dzięki temu pozostali wspólnicy nie muszą niezwłocznie rozliczać się ze spadkobiercami zmarłego. Ponadto to spadkobiercy ponoszą ujemne skutki związane ze zwłoką w uzyskaniu stwierdzenia nabycia spadku lub aktu poświadczenia dziedziczenia (patrz ramka, § 8 umowy).

Roszczenia regresowe i ich zabezpieczenie

Samej zasady solidarnej odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki nie można wyłączyć ani ograniczyć mocą postanowień umowy spółki. W umowie można natomiast uregulować zasady dochodzenia roszczeń regresowych pomiędzy wspólnikami.

Takie roszczenia będą powstawać, gdy jeden ze wspólników ze swego majątku zaspokoi zobowiązania spółki. Wówczas będzie mógł w częściach równych domagać się zwrotu spełnionego świadczenia od pozostałych wspólników (art. 376 K.c.). Umowa spółki może modyfikować te proporcje. Może ponadto zawierać postanowienia dyscyplinujące wspólników do wyłożenia dodatkowych środków na zaspokojenie zobowiązań, dla których nie ma pokrycia w majątku spółki. Wartym polecenia zabiegiem jest również zabezpieczenie przy zawarciu umowy spółki wykonania przyszłych roszczeń regresowych. Najprostszymi sposobami zabezpieczenia są m.in. weksel lub poręczenie osoby trzeciej (patrz ramka, § 10 umowy).