Nie warto utrudniać inspektorom kontrolowania firmy

Uniemożliwienie przeprowadzenia kontroli w firmie lub też skuteczne jej utrudnianie może dla przedsiębiorcy skończyć się karą finansową w wysokości kilkudziesięciu tysięcy złotych, a nawet aresztem. Zakłócanie kontroli Inspekcji Pracy to przestępstwo, za które grożą trzy lata więzienia.

Umożliwić prace inspektorom

Podczas prowadzenia w firmie kontroli przedsiębiorca zobowiązany jest przede wszystkim umożliwić kontrolerom sprawne prowadzenie czynności. Kontrola może odbywać się w obecności kontrolowanego przedsiębiorcy lub osoby przez niego upoważnionej. Dlatego tak ważne jest upoważnienie i pisemne wskazanie np. jednego z pracowników przedsiębiorcy do reprezentowania go podczas czynności kontrolnych. Co istotne, przedsiębiorca może upoważnić inną osobę, nawet niezwiązaną z firmą, do reprezentowania go podczas kontroli. Tak wynika z art. 80 ust. 3 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Ponadto, w zależności od zakresu prowadzonej kontroli (określany jest on w upoważnieniu przekazywanym przedsiębiorcy przez kontrolerów), przedsiębiorca może zostać zobowiązany do okazania dokumentów i udostępniania wszelkich danych, a także udzielenia pisemnych i ustnych wyjaśnień w sprawach objętych zakresem kontroli. W przypadku kontroli Inspekcji Handlowej i Państwowej Inspekcji Sanitarnej musi umożliwić np. pobranie próbek do badań laboratoryjnych.

Choć dla żadnego przedsiębiorcy wizyta kontrolerów nie jest czymś miłym, to warto współpracować z inspektorami. Istnieje wtedy szansa, że kontrola przebiegnie sprawnie i nawet jeżeli jej wyniki nie będą w pełni zadowalające, to przedsiębiorca będzie mógł jak najszybciej wdrożyć zalecenia pokontrolne, tak by uniknąć podobnych błędów w przyszłości.

Kary finansowe za utrudnianie kontroli

Niestety, z informacji przedstawianych przez różnego rodzaju inspekcje wynika, że niektórzy przedsiębiorcy "walczą" z kontrolerami. Najczęściej odmawiają przeprowadzenia konkretnych czynności kontrolnych, twierdząc iż dana czynność nie mieści się w zakresie kontroli przedstawionym im w upoważnieniu. Przykładowo taka sytuacja została opisana w Decyzji DIH-1/3/2010 Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów rozpatrującego skargę przedsiębiorcy na działania kontrolerów Inspekcji Handlowej, którzy zażądali udostępnienia próbek wina różowego, sprzedawanego w sklepie przedsiębiorcy jako czerwone. Na takie postępowanie sprzedawcy zwrócił uwagę klient. Przedsiębiorca twierdził, że inspektorzy przedstawili mu inny zakres kontroli i odmówił wydania 3 butelek wina. Zakazał również swoim pracownikom podpisywania jakichkolwiek dokumentów. Wojewódzki Inspektor Inspekcji Handlowej z tytułu utrudniania prowadzenia kontroli nałożył na przedsiębiorcę karę w wysokości 5 tys. zł, która została podtrzymana przez Prezesa UOKiK. Była to kara nałożona na podstawie ustawy o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych, która stanowi, że za utrudnianie prowadzenia kontroli może być nałożona kara pieniężna w wysokości do piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia (za uniemożliwienie przeprowadzenia kontroli do dwudziestokrotności). Również sama ustawa o Inspekcji Handlowej stanowi, że kto uniemożliwia albo utrudnia inspektorowi przeprowadzenie czynności kontrolnych, podlega karze aresztu do 30 dni albo grzywny w wysokości do 5.000 zł. Podobne uregulowania można znaleźć w pozostałych aktach regulujących działania organów kontrolnych (patrz tabela).

Przestępstwo zakłócania kontroli

W naszym porządku prawnym istnieje tzw. przestępstwo zakłócania kontroli. Zostało ono uregulowane w art. 225 Kodeksu karnego. Dotyczy ono utrudniania lub udaremniania czynności służbowych osobie uprawnionej do przeprowadzenia kontroli w zakresie:

• ochrony środowiska (dokonywanej m.in. przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska oraz pracowników inspekcji, a także w niektórych sytuacjach przez marszałka województwa, starostę lub wójta, funkcjonariuszy Państwowej Straży Pożarnej, Inspekcji Weterynaryjnej),
   
• inspekcji pracy (prowadzonej przez Głównego Inspektora Pracy oraz okręgowych inspektorów pracy, inspektorów pracy, inspektorów Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zakresie kontroli higieny warunków pracy),
   
• nadzoru i kontroli w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej lub w placówkach zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku.

Udaremnienie lub utrudnienie kontroli może polegać m.in. na niewpuszczeniu do lokalu (na teren) firmy inspektorów, zniszczeniu czy też ukryciu dokumentów, które mają być badane przez kontrolerów, uniemożliwieniu pobrania próbek, a także na nieudostępnieniu materiałów, urządzeń lub pomieszczenia podlegającego kontroli. Ponadto takim działaniem będzie m.in. uniemożliwienie dokonania nagrania filmowego lub dźwiękowego, udzielanie nieprawdziwych informacji, odmowa udzielenia wyjaśnień, odmowa złożenia zeznań, niewykonanie żądania kontrolującego, które ma prawo skierować inspektor do kontrolowanego przedsiębiorcy.

Co istotne, takie przestępstwo nie musi polegać jedynie na działaniu kontrolowanego, ale też na jego biernym oporze. W literaturze przedmiotu zwraca się uwagę, iż jest to przestępstwo o charakterze bezskutkowym. Co oznacza, że dla jego zaistnienia nie ma znaczenia, czy ostatecznie kontrola została w pełni przeprowadzona. Przestępstwo to jest dokonane z chwilą podjęcia przez sprawcę czynności mających na celu utrudnienie lub udaremnienie kontroli.

Udaremnianie to całkowite uniemożliwienie wykonania czynności kontrolnych, a utrudnianie to zakłócenie przebiegu czynności kontrolnych, przeszkadzanie uniemożliwiające w całości lub w części osiągnięcie celu kontroli.

Przepis art. 225 K.k. chroni również osoby przybrane do pomocy kontrolerom, jednocześnie nie definiując tego pojęcia. Przyjmuje się, że może to być pracownik pomocniczy, rzeczoznawca, który wraz z inspektorem udał się na kontrolę, jak również funkcjonariusz policji uczestniczący w kontroli w ramach asysty. Omawiane przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności do lat 3.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 6.06.1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r. nr 88, poz. 553 ze zm.)

Ustawa z dnia 2.07.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 672 ze zm.)