Co trzeba wiedzieć o wpłatach na PFRON?

Pracodawcy, którzy zatrudniają co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i równocześnie nie osiągają 6% wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych, zobowiązani są do wnoszenia z tego tytułu miesięcznych wpłat na konto Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Wpłaty te stanowią dla prowadzących firmy znaczne obciążenie finansowe. Jednakże istnieją sytuacje, kiedy możliwe jest ich obniżenie. Ponadto w przypadku zaległości we wpłatach możliwe jest ich rozłożenie na raty, odroczenie a nawet umorzenie zaległości.

Kto wnosi opłaty, a kto jest z nich zwolniony?

Do wnoszenia wpłat na PFRON zobowiązani są pracodawcy, u których stan zatrudnienia wynosi co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i równocześnie nie osiągają minimum 6% wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych.

Dla publicznych i niepublicznych uczelni, wyższych szkół zawodowych, publicznych i niepublicznych szkół, zakładów kształcenia nauczycieli oraz placówek opiekuńczo-wychowawczych i resocjalizacyjnych wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynosi 2%.

Wpłat nie wnoszą pracodawcy, którzy osiągają wymagany minimum 6% wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych przy stanie zatrudnienia na poziomie 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy. Z obowiązku wnoszenia wpłat zwolnione są też publiczne i niepubliczne jednostki organizacyjne niedziałające w celu osiągnięcia zysku, których wyłącznym przedmiotem prowadzonej działalności jest rehabilitacja społeczna i lecznicza, edukacja osób niepełnosprawnych lub opieka nad osobami niepełnosprawnymi.

Obowiązek ten nie dotyczy również pracodawców prowadzących zakłady będące w likwidacji oraz te, co do których ogłoszono upadłość.

Ustalenie stanu zatrudnienia

Dokonując ustalenia stanu zatrudnienia, do liczby pracowników nie wlicza się osób niepełnosprawnych przebywających na urlopach bezpłatnych. Nie wlicza się też osób niebędących niepełnosprawnymi zatrudnionych:

1) na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego,

2) przebywających na urlopach wychowawczych,

3) nieświadczących pracy w związku z odbywaniem służby wojskowej albo służby zastępczej,

4) będących uczestnikami Ochotniczych Hufców Pracy,

5) nieświadczących pracy w związku z uzyskaniem świadczenia rehabilitacyjnego,

6) przebywających na urlopach bezpłatnych, których obowiązek udzielenia określają odrębne ustawy.

Należy pamiętać, że zgodnie z art. 2a ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, osobę niepełnosprawną wlicza się do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych począwszy od dnia przedstawienia pracodawcy orzeczenia potwierdzającego jej niepełnosprawność.

W sytuacji przedstawienia pracodawcy kolejnego orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność, osobę niepełnosprawną należy wliczyć do tego stanu począwszy od dnia złożenia wniosku o wydanie orzeczenia, jeżeli z orzeczenia wynika, że w tym okresie osoba ta była niepełnosprawna. W takim przypadku wniosek o wydanie orzeczenia powinien być złożony nie później niż w dniu następującym po dniu, w którym upłynął termin ważności poprzedniego orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność. Jednakże bez względu na datę złożenia wniosku o wydanie kolejnego orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność, osobę niepełnosprawną wlicza się do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych również w okresie do 3 miesięcy poprzedzających dzień przedstawienia pracodawcy kolejnego orzeczenia, jeżeli z treści tego orzeczenia wynika, że w tym okresie osoba ta była niepełnosprawna.

Wyliczenie wpłaty

W przypadku nieosiągania wymaganego wskaźnika zatrudnienia pracowników niepełnosprawnych pracodawca zobowiązany jest wnieść wpłatę.

Należna kwota wyliczana jest jako iloczyn 40,65% przeciętnego wynagrodzenia i liczby pracowników odpowiadającej różnicy pomiędzy zatrudnieniem zapewniającym osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości 6% a rzeczywistym zatrudnieniem osób niepełnosprawnych. Sposób wyliczenia tej kwoty obrazuje wzór 1 oraz przykład 1.

Możliwości obniżenia należnej wpłaty

Istnieje możliwość obniżenia należnych wpłat na PFRON w przypadku dokonania zakupu usługi, z wyłączeniem handlu, lub produkcji od pracodawcy zatrudniającego co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, który osiąga wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych będących:

1) osobami niepełnosprawnymi zaliczonymi do znacznego stopnia niepełnosprawności lub

2) osobami niewidomymi, psychicznie chorymi lub upośledzonymi umysłowo bądź osobami z całościowymi zaburzeniami rozwojowymi lub epilepsją - zaliczonymi do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności

- w wysokości co najmniej 30%.

Wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych to przeciętny miesięczny udział procentowy osób niepełnosprawnych w zatrudnieniu ogółem, w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy.

Aby móc skorzystać z obniżenia, nabywca musi w terminie uregulować należność za zrealizowaną produkcję czy usługę. Za datę uregulowania należności uważa się datę obciążenia rachunku bankowego nabywcy na podstawie polecenia przelewu. Niezwłocznie po uregulowaniu należności sprzedający przekazuje nabywcy informację o kwocie obniżenia.

Należna kwota obniżenia wpłaty na Fundusz wyliczana jest przez sprzedającego jako iloczyn wskaźnika wynagrodzeń niepełnosprawnych pracowników sprzedającego, zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności i wskaźnika udziału przychodów. Sposób wyliczenia kwoty obniżenia zobrazować można wzorem 2.

Jeżeli kwota obniżenia będzie przewyższała wartość zrealizowanej produkcji lub usługi, obniżenie wpłaty przysługuje tylko do wysokości kwoty określonej na fakturze. Natomiast w przypadku, gdy kwota obniżenia przewyższy wysokość 80% wpłaty na Fundusz, do której zobowiązany jest nabywca w danym miesiącu, wówczas różnicę należy zaliczyć na poczet obniżenia wpłat w kolejnych miesiącach. Przy czym należy pamiętać, że niewykorzystana kwota obniżenia wpłaty może być uwzględniana we wpłatach przez 12 miesięcy, licząc od daty uzyskania informacji o jej przysługiwaniu.

Warto w tym miejscu wspomnieć, że w 2011 r. znaczna część podmiotów, które w latach ubiegłych wystawiała informacje o przysługującej kwocie obniżenia, uprawnienia te straciła. Coraz powszechniejsze stało się tworzenie przez nich konsorcjów, które razem spełniają wymagania uprawniające do wystawiania informacji o obniżeniu. Państwowy Fundusz Rehabilitacji zajął w tej kwestii swoje stanowisko, które zostało zamieszczone na jego stronie internetowej (www.pfron.org.pl). Można w nim m.in. przeczytać, że: "(…) konsorcjum zakładów pracy chronionej nie jest odrębnym pracodawcą spełniającym warunki określone w art. 22 ust. 1 ustawy o rehabilitacji (…) i nie może wystawiać informacji o kwocie obniżenia wpłat na PFRON z tytułu zakupu w tym konsorcjum usługi lub produkcji.

Nadmienić należy, że konsekwencją związaną ze skorzystaniem z zawyżonych lub nieuprawnionych informacji o kwotach obniżania będzie przeprowadzenie postępowania wymiarowego i prawidłowe określenie wysokości zobowiązań w trybie przepisów art. 21 § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, a w przypadku braku dokonania wpłat z tego tytułu - podjęcie postępowania egzekucyjnego".

Możliwość obniżenia 6% wskaźnika

Istnieje także możliwość obniżenia 6% wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Będzie to miało miejsce w przypadku zatrudnienia niepełnosprawnych ze schorzeniami szczególnie utrudniającymi wykonywanie pracy. Jako takie traktować można wyłącznie:

• chorobę Parkinsona,
   
• stwardnienie rozsiane,
   
• paraplegię,
   
• tetraplegię,
   
• hemiplegię,
   
• znaczne upośledzenie widzenia (ślepotę) oraz niedowidzenie,
   
• głuchotę i głuchoniemotę,
   
• nosicielstwo wirusa HIV oraz chorobę AIDS,
   
• epilepsję,
   
• przewlekłe choroby psychiczne,
   
• upośledzenie umysłowe,
   
• miastenię,
   
• późne powikłania cukrzycy.

Tak wynika z § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie rodzaju schorzeń uzasadniających obniżenie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych… Wskaźnik obniżający wyliczany jest według wzoru 3, co obrazuje przykład 2.

Przy czym wzór ten nie dotyczy pracodawcy będącego państwową lub niepaństwową szkołą wyższą, wyższą szkołą zawodową, publiczną lub niepubliczną szkołą, zakładem kształcenia nauczycieli lub placówką opiekuńczo-wychowawczą lub resocjalizacyjną.

Schorzenie szczególne pracownika musi zostać potwierdzone orzeczeniem bądź zaświadczeniem od lekarza specjalisty.

Termin wnoszenia wpłat

Pracodawca zobowiązany jest dokonać wpłaty na PFRON w terminie do dnia 20. następnego miesiąca po miesiącu, w którym zaistniały okoliczności powodujące powstanie obowiązku wpłat. W tym też terminie należy wysłać przez teletransmisję danych do PFRON stosowne deklaracje, z których będzie wynikać kwota wpłaty.

W sytuacji kiedy termin ten będzie przypadał w sobotę bądź w dzień ustawowo wolny od pracy, przy jego ustalaniu stosuje się art. 12 § 5 Ordynacji podatkowej (Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.). Wówczas za ostatni dzień terminu uważa się następny dzień po dniu lub dniach wolnych od pracy.

Wypełnianie deklaracji DEK-I

Deklaracja DEK-I-0 składa się z części od A do F.

W części A (poz. 1-13) podaje się dane ewidencyjne pracodawcy, w tym m.in. numer nadany w rejestrze PFRON, NIP czy dane teleadresowe.

W części B (poz. 14 i 15) podaje się informację za jaki okres sprawozdawczy składana jest deklaracja oraz należy określić czy jest to deklaracja zwykła (miesięczna) czy korygująca.

Kolejna część dotyczy danych o zatrudnieniu w przeliczeniu na etaty. Należy tutaj wpisać przeciętny stan zatrudnienia pracowników w danym miesiącu w przeliczeniu na etaty, wyliczony z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku (poz. 16). Stosuje się tutaj zaokrąglenie w dół, jeżeli pierwsza odrzucona cyfra ta należy do przedziału od 0 do 4 bądź w górę - jeżeli cyfra należy do przedziału od 5 do 9. Ustalając stan zatrudnienia trzeba stosować metodę średniej arytmetycznej ze stanów dziennych w miesiącu, czyli zsumowany stan zatrudnienia z każdego dnia w miesiącu, łącznie z niedzielami, świętami i dniami wolnym od pracy - przyjmując dla tych dni stan z dnia poprzedniego - podzielony przez ilość dni w miesiącu. Dalej podaje się informacje o liczbie etatów niepełnosprawnych:

• w stopniu znacznym ze szczególnymi schorzeniami (poz. 18),
   
• w stopniu znacznym bez schorzeń (poz. 19),
   
• w stopniu umiarkowanym ze schorzeniami szczególnymi (poz. 20),
   
• w stopniu umiarkowanym bez schorzeń (poz. 21),
   
• w stopniu lekkim (poz. 22).

Na podstawie tych danych automatycznie wypełnione zostają pola: 17 - dotyczące zatrudnienia niepełnosprawnych ogółem (etaty) oraz pole 23 "Liczba pracowników odpowiadająca różnicy między zatrudnieniem zapewniającym osiągnięcie wymaganego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych a rzeczywistym zatrudnieniem osób niepełnosprawnych".

Część D dotyczy rozliczenia należnej wpłaty. Po wpisaniu w poz. 25 informacji o przeciętnym wynagrodzeniu, wpłata automatycznie zostaje wyliczona w poz. 26. Dalej w części D2 (poz. 27) podaje się informacje o przysługującej kwocie obniżenia z tytułu dokonanych zakupów u określonej grupy sprzedających. W poz. 28 automatycznie kwota wpłaty zostaje obniżona. W części D3 podaje się ewentualne informacje o pozostałej niewykorzystanej kwocie obniżenia. Część D4 dotyczy złagodzenia obowiązku wpłat (umorzenie, rozłożenie na raty oraz odroczenie terminu płatności).

W części E (poz. 35-41) podać należy dane na temat zatrudnienia - analogicznie jak w części C, z tym, że wpisuje się tu informacje w przeliczeniu na osoby.

Część F to miejsce, gdzie należy wpisać datę wypełnienia deklaracji oraz złożyć podpis (składany automatycznie po podpisaniu dokumentu podpisem elektronicznym).

Zaległości we wpłatach na PFRON

Brak w terminie należnej wpłaty traktowany jest jako powstanie zaległości podatkowej. Pracodawca, wpłacając zaległą kwotę, zobowiązany jest dodatkowo naliczyć odsetki, które obecnie (tj. od 9 czerwca 2011 r.) wynoszą 14%. Naliczyć je należy od dnia następnego po dniu upływu terminu, w którym należało dokonać wpłaty.

Kalkulator do wyliczania odsetek od zaległości podatkowych dostępny jest na stronie internetowej naszego Wydawnictwa (www.gofin.pl).

Jeżeli okaże się, że wniesiona wpłata nie pokrywa kwoty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, zaliczona zostanie ona proporcjonalnie na poczet kwoty zaległości podatkowej oraz kwoty odsetek za zwłokę w stosunku, w jakim w dniu wpłaty będzie pozostawała kwota zaległości podatkowej do kwoty odsetek za zwłokę.

W sytuacji gdy podmiot zobowiązany do dokonania wpłaty nie będzie wywiązywał się z obowiązku, wówczas wydana zostanie mu decyzja, w której określona zostanie wysokość zobowiązania.

Pracodawca posiadający zaległości w obowiązkowych wpłatach na PFRON ma możliwość wystąpienia z wnioskiem o:

• odroczenie terminu płatności należności lub rozłożenie ich zapłaty na raty,
   
• odroczenie terminu płatności zaległości z tytułu wpłat, odsetek za zwłokę lub rozłożenie ich zapłaty na raty.

Przy podejmowaniu decyzji pod uwagę brane są możliwości płatnicze pracodawcy oraz stan finansów Funduszu. Ulgi te udzielane są w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem pracodawcy lub interesem publicznym.

PFRON, w przypadku wydania pozytywnej odpowiedzi w sprawie rozłożenia na raty lub odroczenia terminu płatności, automatycznie nalicza opłatę prolongacyjną. Obliczana jest ona zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej.

Istnieje również możliwość umorzenia w całości lub części zaległości z tytułu wpłat, odsetek za zwłokę lub opłaty prolongacyjnej. Jednak jest to możliwe wyłącznie w przypadku ich całkowitej nieściągalności. O całkowitej nieściągalności można mówić gdy:

• dłużnik zmarł, nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia, i jednocześnie brak jest następców prawnych oraz nie ma możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie, w rozumieniu przepisów Ordynacji podatkowej,
   
• nie nastąpiło zaspokojenie należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym,
   
• sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył postępowanie upadłościowe z przyczyn, o których mowa w art. 13 oraz art. 361 pkt 1 i 2 Prawa upadłościowego i naprawczego (Dz. U. z 2009 r. nr 175, poz. 1361 ze zm.),
   
• wysokość zaległej wpłaty nie przekracza pięciokrotnej kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym,
   
• stwierdzono brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję,
   
• nastąpiło trwałe zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku majątku, z którego można egzekwować należności małżonka, następców prawnych, możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie w rozumieniu przepisów Ordynacji podatkowej,
   
• oczywiste jest, iż w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.

Występując z wnioskiem o umorzenie należy przedstawić dokumenty zaświadczające o zaistnieniu którejś z wymienionych okoliczności.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 27.08.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm.)

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18.09.1998 r. w sprawie rodzajów schorzeń uzasadniających obniżenie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych oraz sposobu jego obniżania (Dz. U. nr 124, poz. 820 ze zm.)