Świadczenia należne w razie wypadku w drodze do lub z pracy

Niezdolność do pracy powstała w wyniku wypadku w drodze do lub z pracy uprawnia do skorzystania z różnego rodzaju świadczeń. Co prawda nie są one finansowane z ubezpieczenia wypadkowego, jednak zasady ich przyznawania bywają nieco korzystniejsze od tych ogólnych, podobnie jak wysokość niektórych świadczeń chorobowych. Aby jednak z nich skorzystać, zdarzenie musi zostać uznane za wypadek w drodze do lub z pracy.

Świadczenia chorobowe

Osobie podlegającej ubezpieczeniu chorobowemu, i to zarówno obowiązkowo, jak i na zasadzie dobrowolności, której niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy, przysługuje prawo do zasiłku chorobowego już od pierwszego dnia ubezpieczenia, a więc bez tzw. okresu wyczekiwania. Z tym zastrzeżeniem, że w przypadku pracownika przez pierwsze 33 lub odpowiednio 14 dni niezdolności do pracy w danym roku kalendarzowym zachowuje on prawo do wynagrodzenia chorobowego.

Zarówno jedno, jak i drugie świadczenie wypłacane jest w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku, nawet za okres hospitalizacji. Przypomnijmy, iż co do zasady przysługują one w niższej, bo 80- lub 70-procentowej wysokości.

Stanowi o tym art. 4 ust. 3 pkt 2 i art. 11 ust. 2 pkt 3 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową, oraz art. 92 § 1 pkt 2 Kodeksu pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502).

Definicja wypadku

Aby ubezpieczony mógł skorzystać z wyższego świadczenia i to bez okresu wyczekiwania, zdarzenie będące przyczyną powstania niezdolności do pracy musi spełniać znamiona wypadku w drodze do lub z pracy, określone w art. 3 pkt 5 ustawy zasiłkowej, z uwzględnieniem art. 57b ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zwanej ustawą emerytalną. Za taki uznawane więc jest zdarzenie:

• nagłe,
   
• wywołane przyczyną zewnętrzną,
   
• które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana.

Przy czym ten ostatni warunek uznaje się za spełniony także wówczas, gdy droga z lub do pracy:

• została przerwana, jednak przerwa ta była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, albo
   
• nie była drogą najkrótszą, jednak ze względów komunikacyjnych dla ubezpieczonego najdogodniejszą.

Co istotne, za drogę do pracy lub z pracy uważa się oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu, także drogę do miejsca lub z miejsca:

• innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia chorobowego i/lub rentowego,
   
• zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych,
   
• zwykłego spożywania posiłków,
   
• odbywania nauki lub studiów.

Szczegółowe zasady oraz tryb uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, a także sposób jego dokumentowania określa stosowne rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej (Dz. U. z 2013 r. poz. 924), które jednocześnie zawiera wzór sporządzanej na tę okoliczność karty wypadku.

Karta wypadku w drodze do pracy lub z pracy dostępna jest w serwisie www.druki.gofin.pl, w dziale BHP.

Świadczenie rehabilitacyjne

Jeśli po wyczerpaniu pełnego okresu zasiłkowego, wynoszącego co do zasady 182 dni, ubezpieczony nadal jest niezdolny do pracy i jednocześnie dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują jej odzyskanie, może skorzystać z prawa do świadczenia rehabilitacyjnego. Przyznawane jest ono przez ZUS maksymalnie na okres 12 miesięcy (tj. 360 dni) w oparciu o opinię lekarza orzecznika lub - w II instancji - komisji lekarskiej ZUS.

W przypadku tego świadczenia powstanie niezdolności do pracy w wyniku wypadku w drodze do lub z pracy nie uprawnia jednak do skorzystania ze 100-procentowej jego wysokości, tak jak miało to miejsce przed dniem 8 lutego 2005 r. Obecnie, w świetle art. 19 ust. 1 ustawy zasiłkowej, świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia chorobowego w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku przewidziane jest wyłącznie wówczas, gdy niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży.

W pozostałych przypadkach, w tym również dla poszkodowanych w omawianym wypadku, wypłacane jest ono w wysokości:

• 90% podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres pierwszych trzech miesięcy,
   
• 75% tej podstawy za pozostały okres.

Renta plus dodatek

Ubezpieczony, wobec którego zostanie orzeczona całkowita lub częściowa niezdolność do pracy, może natomiast skorzystać z renty z tytułu niezdolności do pracy. Z reguły, aby ją otrzymać, muszą być spełnione warunki określone w art. 57 ust. 1 ustawy emerytalnej. Stwierdzona niezdolność do pracy powinna więc powstać we wskazanych przez ustawodawcę okresach (m.in. w okresie podlegania ubezpieczeniu), albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ich ustania. Ponadto ubezpieczony powinien legitymować się wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym, wynoszącym odpowiednio od 1 roku do 5 lat, w zależności od tego, ile miał lat w momencie powstania niezdolności do pracy.

W nieco lepszej sytuacji są natomiast ubezpieczeni, których niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem w drodze do lub z pracy. Od nich bowiem nie wymaga się spełnienia ostatniego z wymienionych warunków. Renta zostanie im zatem przyznana nawet wówczas, gdy mają udokumentowany bardzo krótki staż pracy.

Wysokość należnego świadczenia obliczana jest na ogólnych zasadach określonych w art. 62 ustawy emerytalnej.

Do renty może być również przyznany dodatek pielęgnacyjny (obecnie w wysokości 206,76 zł). Stanie się tak na wniosek osoby uprawnionej do renty, gdy zostanie uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji (art. 75 ustawy emerytalnej).

Bez odszkodowania

Osoby, które uległy wypadkowi w drodze do lub z pracy, nie mogą jednak liczyć na wypłatę jednorazowego odszkodowania. To świadczenie przyznawane jest bowiem na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwanej ustawą wypadkową. Ta natomiast nie przewiduje możliwości przyznawania świadczeń z tytułu wypadków w drodze do lub z pracy.

Jedynie wówczas, gdy wypadek taki miał miejsce przed dniem 1 stycznia 2003 r., świadczenia wypadkowe (w tym jednorazowe odszkodowanie) za sprawą art. 49 ustawy wypadkowej przysługują na zasadach dotychczasowych, tj. określonych w ustawie obowiązującej do 31 grudnia 2002 r. (Dz. U. z 1983 r. nr 30, poz. 144 ze zm.).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.)

Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 159)

Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.)