Kiedy ZUS przejmuje wypłatę zasiłków?

Wypłatę świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa mogą realizować dwa podmioty. Jednym z nich jest ZUS, natomiast drugim może być zakład pracy. Wypłata zasiłków przez firmę uzależniona jest od jej wielkości, biorąc w tym względzie pod uwagę ilość osób zgłaszanych do ubezpieczenia chorobowego. Przy czym może też zdarzyć się taka sytuacja, w której pomimo posiadanych przez płatnika składek wspomnianych uprawnień, stosowną wypłatę przejmuje jednak ZUS.

Uprawnieni do wypłaty

Prawo do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa i ich wysokość ustalają oraz świadczenie te wypłacają:

1) płatnicy składek na ubezpieczenie chorobowe, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 osób,

2) Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

W pierwszym przypadku płatność ta następuje wyłącznie dla osób pozostających w ubezpieczeniu chorobowym (zatrudnieniu).

Natomiast ZUS wypłaca świadczenia należne:

• ubezpieczonym, których płatnicy składek zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 ubezpieczonych,
   
• ubezpieczonym prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym,
   
• ubezpieczonym będącym duchownymi,
   
• osobom uprawnionym do zasiłków za okres po ustaniu ubezpieczenia,
   
• ubezpieczonym podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu w Polsce z tytułu zatrudnienia u pracodawcy zagranicznego.

Tak wynika z art. 61 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową.

Ważna data

Zasadą także jest, że wspomnianą wyżej liczbę ubezpieczonych, ustala się według stanu na dzień 30 listopada poprzedniego roku kalendarzowego, a w stosunku do płatników składek, którzy na ten dzień nie zgłaszali nikogo do ubezpieczenia chorobowego - według stanu na pierwszy miesiąc, w którym dokonali takiego zgłoszenia.

Oznacza to, że płatnik składek, który na dzień 30 listopada 2012 r. zgłaszał do ubezpieczenia chorobowego więcej niż 20 osób, wypłaca zasiłki przez cały rok 2013. Jeśli na dzień 30 listopada 2013 r. do ubezpieczenia chorobowego zgłosi co najmniej 21 ubezpieczonych, to począwszy od 1 stycznia 2014 r. nadal będzie uprawniony do ich wypłaty.

Natomiast pracodawca, który w bieżącym roku wypłacał zasiłki, a na dzień 30 listopada 2013 r. zgłosi do ubezpieczenia chorobowego mniej niż 21 osób, nie będzie uprawniony do wypłaty zasiłków w przyszłym roku. W takim przypadku ZUS przejmie wypłatę wszystkich świadczeń z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przysługujących za okres od 1 stycznia 2014 r.

Liczba ubezpieczonych

Warto zwrócić uwagę, że ustalając liczbę osób, która przesądza o obowiązku dokonywania wspomnianej wypłaty płatnik składek winien wziąć pod uwagę nie tylko pracowników, lecz wszystkie osoby zgłoszone do ubezpieczenia chorobowego. Uwzględnieniu podlegają więc również uczniowie, a także podlegające ubezpieczeniu chorobowemu osoby:

• wykonujące pracę nakładczą,
   
• wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz osoby z nimi współpracujące,
   
• prowadzące działalność pozarolniczą i osoby z nimi współpracujące.

Nie należy natomiast brać pod uwagę:

• osób przebywających na urlopach wychowawczych i bezpłatnych,
   
• duchownych podlegających ubezpieczeniu chorobowemu.

Ustanie zatrudnienia

Jak już wspomnieliśmy, pracodawca upoważniony do wypłaty świadczeń z ubezpieczenia społecznego wypłaca te świadczenia jedynie osobom uprawnionym, w trakcie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Natomiast za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia płatnikiem zasiłku jest ZUS.

Nie sposób tutaj pominąć jednej specyficznej sytuacji, dotyczącej wypłaty zasiłku macierzyńskiego. Mianowicie w przypadku, gdy umowa o pracę z pracownicą została przedłużona do dnia porodu, na podstawie art. 177 § 3 Kodeksu pracy, a płatnik składek byłby zobowiązany do wypłaty zasiłku macierzyńskiego tylko za 1 dzień, tj. za dzień, w którym nastąpił poród, wypłaty zasiłku macierzyńskiego za cały okres może dokonać oddział ZUS.

Wynagrodzenie zawsze od pracodawcy

Niezależnie od tego, czy pracodawca jest uprawniony do wypłaty świadczeń z ubezpieczenia społecznego, każdy z nich jest płatnikiem wynagrodzenia chorobowego. Przypomnijmy, że tego rodzaju świadczenie przysługuje pracownikowi za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną - trwającej łącznie odpowiednio do 33 lub 14 dni w ciągu roku kalendarzowego. Jest ono finansowane ze środków własnych pracodawcy. Natomiast począwszy od 34. lub 15. dnia niezdolności do pracy w danym roku kalendarzowym pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy z FUS.

Wyjątek od reguły stanowi niezdolność do pracy spowodowana wypadkiem przy pracy. W takim przypadku pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia, a od pierwszego dnia niezdolności do pracy w wyniku tej okoliczności przysługuje mu zasiłek chorobowy w ramach ubezpieczenia wypadkowego. Wypłacany jest on na analogicznych zasadach jak zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego, tj. przez płatnika składek lub ZUS.

Szczególna sytuacja

Zdarza się także, że wypłatę świadczeń z FUS, której dokonać miał uprawniony do tego płatnik składek, przejmuje ZUS. Nastąpić to może w szczególnej sytuacji, gdy pracodawca - pomimo nałożonego obowiązku - z różnych przyczyn nie wypłacił pracownikowi należnego mu zasiłku.

Zgodnie z wyrokiem SN z dnia 23 maja 2012 r. (sygn. akt I UK 447/11), ZUS dysponujący środkami FUS nie może się uchylić (uwolnić) od wypłaty ubezpieczonym pracownikom należnych im świadczeń, choćby to pracodawca powołany do ich wypłaty uchylał się od tego obowiązku.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm.)