Konsekwencje w ZUS gdy dzieło okaże się zleceniem

Nierzadko jest tak, że zamiarem firmy jest zawieranie umów o dzieło, zamiast "kosztowniejszej" umowy zlecenia. Najczęściej jednak faktycznie dochodzi do zatrudnienia danej osoby na zleceniu. Przede wszystkim chodzi tutaj o składki odprowadzane do ZUS, a w zasadzie ich brak. Jeśli ZUS, np. w trakcie kontroli, uzna łączącą strony umowę za zlecenie, wówczas dla podmiotu zlecającego wykonanie pracy oznacza to poważne konsekwencje składkowe.

Dzieło a zlecenie

Umowę o dzieło stosuje się zawsze tam, gdzie jedna ze stron zobowiązuje się dla drugiej - w zamian za wynagrodzenie - przykładowo: położyć glazurę w łazience, stworzyć witrynę internetową lub projekt graficzny, sporządzić raport czy wykonać zdjęcia. Najprościej można ją określić jako umowę rezultatu. Oznacza to, że powinna ona być uwieńczona konkretnym i sprawdzalnym wynikiem pracy oraz umiejętności wykonawcy dzieła.

W przypadku natomiast umowy zlecenia wykonanie zobowiązania polega na należytych staraniach w kierunku osiągnięcia danego wyniku. Jako przykład wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia można podać sprzątanie biur, roznoszenie ulotek czy sezonowe zbieranie owoców i warzyw.

Różnice i korzyści

Niejednokrotnie z zatrudnioną osobą zawiera się umowę o dzieło, zamiast bardziej odpowiedniej zlecenia czy umowy o świadczenie usług. Do takich nadużyć dochodzi przede wszystkim przez wzgląd na składki ubezpieczeniowe, a właściwie ich brak. Umowa o dzieło nie stanowi bowiem tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń. Jedynie w przypadku gdy jest ona zawarta z własnym pracodawcą lub jest wykonywana na jego rzecz, wykonawca dzieła podlega obowiązkowym ubezpieczeniom w ZUS.

Natomiast osoba zatrudniona na podstawie umowy zlecenia podlega obowiązkowo zarówno ubezpieczeniom społecznym, jak i ubezpieczeniu zdrowotnemu. Tylko w przypadku gdy zleceniobiorca ma dodatkowe zatrudnienie, wtedy ze zlecenia jest obejmowany jedynie ubezpieczeniem zdrowotnym. Często jednak istotna jest wtedy wysokość uzyskiwanego wynagrodzenia z dodatkowej pracy.

Zdecydowanie "tańsze" jest więc zawarcie z osobą świadczącą określone czynności umowy o dzieło, niż zatrudnienie osoby na podstawie umowy zlecenia.

Kwestionowanie umowy przez ZUS

Nie nazwa jednak decyduje o tym czy łączącą strony umową jest dzieło czy zlecenie, lecz cechy charakterystyczne dla danego stosunku prawnego.

ZUS, podczas ustalania obowiązku ubezpieczeń społecznych, ma prawo skontrolować jaki charakter ma praca wykonywana przez zatrudnioną osobę (czy ma cechy dzieła czy zlecenia). Jeżeli stwierdzi, że w celu obejścia prawa (tu: uniknięcia opłacania obowiązkowych składek) została zawarta umowa o dzieło, zakwalifikuje ją wówczas jako umowę zlecenia bądź umowę o świadczenie usług.

W takim przypadku ZUS stwierdzi obowiązek ubezpieczeń społecznych z wykonywanej umowy zlecenia oraz obciąży zleceniodawcę składkami.

Rozliczenie z ZUS

W przypadku gdy ZUS zakwestionuje zawartą umowę o dzieło i stwierdzi, że jej wykonawca faktycznie wykonywał zlecenie - wyda decyzję obejmującą go ubezpieczeniem. Wówczas podmiot zlecający wykonanie pracy powinien zgłosić go do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (tj. emerytalnego, rentowych i wypadkowego) oraz ubezpieczenia zdrowotnego w okresie od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy.

Za każdy miesiąc trwania umowy podmiot zlecający wykonanie pracy powinien także złożyć dokumenty rozliczeniowe. Składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne rozlicza się w raporcie ZUS RCA, który następnie załącza się do deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA.

Podstawę wymiaru składek dla zleceniobiorcy wynagradzanego kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie, stanowi przychód w rozumieniu przepisów o pdof, uzyskany z tytułu wykonywanej umowy zlecenia.

14,5% w stosunku rocznym - tyle wynoszą odsetki za zwłokę od nieterminowo regulowanych składek ZUS.

Po przesłaniu dokumentów rozliczeniowych sporządzonych w trybie korekty na koncie zleceniodawcy (jako płatnika) w ZUS powstanie niedopłata składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz prawdopodobnie Fundusz Pracy i FGŚP (o ile zleceniobiorca nie osiągnął odpowiedniego wieku). Uiszczając niedopłatę powinien on doliczyć należne odsetki za zwłokę. Nalicza się je od następnego dnia po dniu upływu terminu ich płatności do dnia zapłaty zaległości włącznie.

Zapłaty należnych składek w całości (czyli również w części, która jest finansowana ze środków zleceniobiorcy) wraz z ewentualnymi odsetkami za zwłokę, ZUS będzie żądał od podmiotu zlecającego wykonanie pracy (zleceniodawcy) jako płatnika składek. Ten ma prawo zwrócić się do wykonawcy pracy (zleceniobiorcy) z roszczeniem o ich opłacenie.

Gdyby zleceniobiorca nie wyraził na to zgody, wówczas niezapłacone składki w całości zleceniodawca powinien pokryć z własnych środków. W takim jednak przypadku u zleceniobiorcy powstanie przychód (w wysokości składek, które powinny być sfinansowane z jego środków) podlegający oskładkowaniu i opodatkowaniu.