Facebook

Jak szukać?»

Uwaga: Do 2 kwietnia 2024 r. część płatników składek przekazuje do ZUS zgłoszenia o pracy "szczególnej" ZUS ZSWA za 2023 r. Do 31 marca 2024 r. należy sporządzić i podpisać sprawozdanie finansowe za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US zeznań: CIT-8 i CIT-8AB za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US deklaracji: CIT-8E i CIT-8FR za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US informacji: IFT-2R, CIT-RB i CIT-CSR za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US informacji: CIT-8ST, CIT-N1, CIT-N2, PIT-N1 i PIT-N2 według stanu na 31 grudnia 2023 r.
Aktualnie jesteś: Gofin.pl (strona główna)  »  Prawo pracy  »  Inne zagadnienia  »   Kiedy pracownik może odmówić wykonywania pracy?
POLECAMY
A A A  drukuj artykuł

Kiedy pracownik może odmówić wykonywania pracy?

Gazeta Podatkowa nr 103 (1144) z dnia 24.12.2014
Bogdan Majkowski

Świadczenie pracy jest jednym z podstawowych obowiązków pracownika. W praktyce występują jednak sytuacje, kiedy podwładny może odmówić wykonywania pracy lub konkretnego polecenia służbowego. Pracownik może powstrzymać się od wykonywania pracy zagrażającej życiu lub zdrowiu, a także odmówić spełnienia polecenia niezwiązanego z pracą lub niezgodnego z obowiązującym prawem.

Tylko praca zgodna z umową

Pracownik powinien wykonywać pracę w sposób sumienny i staranny oraz stosować się do poleceń pracodawcy lub reprezentującego go pracownika, o ile dotyczą one pracy i nie są sprzeczne z umową o pracę. Obowiązek ten wynika z art. 100 § 1 Kodeksu pracy. Podwładny może więc odmówić wykonania polecenia służbowego niemającego żadnego związku z pracą zawodową (przykład 1).

Pracownik nie musi też wyrazić zgody na świadczenie pracy niezgodnej z zawartą z nim umową o pracę, a konkretnie - z rodzajem umówionej pracy lub zajmowanym stanowiskiem. Przykładowo - główna księgowa może odmówić wykonywania pracy recepcjonistki lub portierki. Trzeba przy tym pamiętać, że po spełnieniu określonych w art. 42 § 4 K.p. warunków pracodawca może powierzyć pracownikowi wykonywanie innej pracy na okres nie przekraczający 3 miesięcy w roku kalendarzowym. W tym miejscu warto przytoczyć dwa orzeczenia Sądu Najwyższego, a mianowicie:

  • wyrok z 26.02.2002 r., sygn. akt I PK 149/02, w którym stwierdzono, że: "Zakres zadań wynikających z zajmowania określonego w umowie o pracę stanowiska może być konkretyzowany nie tylko przez przedstawienie pracownikowi pisemnego zakresu czynności, ale również w drodze poleceń pracodawcy, mieszczących się w granicach zakreślonych rodzajem pracy ustalonym w umowie (zajmowanym stanowiskiem)",
     
  • wyrok z 12.04.2012 r., sygn. akt II PK 216/11, z którego wynika, że art. 100 § 1 Kodeksu pracy nie wyklucza wydawania pracownikom poleceń innych niż wynikające z zakresu ich obowiązków. Nie mogą one jednak stanowić podstawy do zmiany rodzaju pracy. Stanowiłoby to bowiem obejście art. 42 § 4 K.p., który przewiduje możliwość czasowego powierzenia pracownikowi innych obowiązków niż te wynikające z umowy o pracę.

Polecenie musi być zgodne z prawem

Z przywoływanego wcześniej art. 100 § 1 K.p. wynika również, że obowiązek wykonania polecenia przełożonego nie dotyczy sytuacji, gdy w wyniku jego realizacji zostałoby złamane prawo. Mowa jest tu o wszystkich dziedzinach prawa, a nie tylko o prawie pracy. Pracownik może więc, a nawet musi, odmówić wykonania każdego polecenia naruszającego ogólnie obowiązujące przepisy (przykład 2). W razie otrzymania polecenia łamiącego prawo wskazanym jest, aby zażądać od pracodawcy wydania go na piśmie lub powtórzenia przy świadkach, przy czym bezpieczniejsza dla pracownika jest pierwsza metoda.

Pracownik może także odmówić wykonywania pracy w sytuacji, gdy jej warunki nie odpowiadają przepisom bhp i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla jego zdrowia lub życia, albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom. O zaistnieniu takiego faktu podwładny musi niezwłocznie zawiadomić przełożonego (art. 210 § 1 K.p.). Potwierdza to wyrok SN z dnia 9 maja 2000 r., sygn. akt I PKN 619/99, w którym stwierdzono, że: "Powstrzymanie się pracownika od wykonywania pracy w warunkach nieodpowiadających przepisom bhp nie stanowi naruszenia obowiązku świadczenia pracy tylko wtedy, gdy pracownik zawiadomił o tym niezwłocznie przełożonego (art. 210 § 1 K.p.) ".

Niedyspozycja pracownika

Kolejna możliwość powstrzymania się od świadczenia pracy dotyczy tylko pracowników wykonujących prace wymagające szczególnej sprawności psychofizycznej. Prace tego rodzaju określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej. Należą do nich m.in. prace przy obsłudze suwnic sterowanych z kabiny i zdalnie sterowanych, prace przy obsłudze urządzeń mechanicznych związanych z czynnościami wyburzeniowymi, czy też prace przy liniach napowietrznych niskich, średnich i wysokich napięć.

Pracownicy świadczący tego rodzaju prace mogą powstrzymać się od ich wykonywania w przypadku, gdy ich stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i tym samym stwarza zagrożenie dla innych osób. W takiej sytuacji podwładny może powstrzymać się od wykonywania czynności służbowych dopiero po uprzednim zawiadomieniu przełożonego. Co ważne, zły stan psychofizyczny nie wymaga potwierdzenia zaświadczeniem lekarskim. Wystarczy samo oświadczenie pracownika. Możliwość powstrzymania się od wykonywania pracy z powodu niezapewnienia przez pracodawcę odpowiednich warunków bhp lub złego stanu psychofizycznego podwładnego nie obejmuje jednak pracowników, których obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia.

Przykład 1

Pracownik zatrudniony na etacie kierowcy w prywatnej firmie otrzymał od jej właściciela polecenie zakupów świątecznych dla pracodawcy i jego rodziny. Pracownik może odmówić wykonania takiego polecenia, ponieważ nie ma ono związku z wykonywaną pracą zawodową.


Przykład 2

W związku ze skargą byłego pracownika do inspekcji pracy pracodawca zwrócił się do kadrowej, aby ta przygotowała z datami wstecznymi dokumenty, których brakuje w aktach osobowych skarżącego oraz sfałszowała zapisy w ewidencji czasu pracy. Kadrowa powinna odmówić wykonania tego polecenia, mimo że jest ono zgodne z jej zakresem czynności, ponieważ antydatowanie i fałszowanie dokumentów jest niezgodne z prawem.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502)

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28.05.1996 r. w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej (Dz. U. nr 62, poz. 287)

Inne zagadnienia - czytaj także:

 
Przydatne linki
 
Sklep internetowy - sklep.gofin.pl
 
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o., ul. Owocowa 8, 66-400 Gorzów Wlkp., tel. 95 720 85 40, faks 95 720 85 60
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN
Szanowny Użytkowniku !
Prosimy o zapoznanie się z poniższymi informacjami oraz wyrażenie dobrowolnej zgody poprzez kliknięcie przycisku "Zgadzam się".
Pamiętaj, że zawsze możesz wycofać zgodę.

Serwis internetowy, z którego Pani/Pan korzysta używa plików cookies w celu:

  • niezbędnego zapewnienia prawidłowego działania Serwisów (utrzymania sesji),
  • realizacji funkcjonalności ułatwiających obsługę Serwisu,
  • analizy statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
  • zbierania i przetwarzania danych osobowych w celu wyświetlenia reklam produktów własnych i klientów reklamowych.
Pliki cookies

Są to pliki instalowane w urządzeniach końcowych osób korzystających z Serwisu, w celu administrowania Serwisem, dostosowania treści Serwisu do preferencji użytkownika, utrzymania sesji użytkownika oraz dla celów statystycznych i targetowania reklamy (dostosowania treści reklamy do indywidualnych potrzeb użytkownika). Informujemy, że istnieje możliwość określenia przez użytkownika Serwisu warunków przechowywania lub uzyskiwania dostępu do informacji zawartych w plikach cookies za pomocą ustawień przeglądarki lub konfiguracji usługi. Szczegółowe informacje na ten temat dostępne są u producenta przeglądarki, u dostawcy usługi dostępu do internetu oraz w Polityce prywatności i plików cookies.

Administratorzy

Administratorem Pana/Pani danych osobowych w związku z korzystaniem z Serwisu internetowego i jego usług jest Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o. Administratorem danych osobowych w plikach cookies w związku z wyświetleniem analizy statystyk i wyświetlaniem spersonalizowanych reklam są partnerzy Wydawnictwa Podatkowego GOFIN sp. z o.o., Google Inc, Facebook Inc.

Jakie ma Pani/Pan prawa w stosunku do swoich danych osobowych?

Wobec swoich danych mają Pan/Pani prawo do żądania dostępu do swoich danych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych, prawo do cofnięcia zgody.

Podstawy prawne przetwarzania Pani/Pana danych osobowych
  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z wykonaniem umowy.

    Umowa w naszym przypadku oznacza akceptację regulaminu naszych usług. Jeśli zatem akceptuje Pani/Pan umowę na realizację danej usługi, to możemy przetwarzać Pani/Pana dane w zakresie niezbędnym do realizacji tej umowy.

  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z prawnie uzasadnionym interesem administratora.

    Dotyczy sytuacji, gdy przetwarzanie danych jest uzasadnione z uwagi na usprawiedliwione potrzeby administratora, tj. dokonanie pomiarów statystycznych, ulepszania naszych usług, jak również prowadzenie marketingu i promocji własnych usług administratora.

  • Dobrowolna zgoda.

    Aby móc realizować cele:
    - zapamiętania Pani/Pana decyzji w Serwisach w zakresie korzystania z dostępnych opcjonalnie funkcjonalności,
    - analiz statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
    - wyświetlania spersonalizowanych reklam produktów własnych i klientów reklamowych w związku z odwiedzaniem niniejszego Serwisu internetowego partnerzy Wydawnictwa Podatkowego Gofin sp. z o.o. muszą mieć możliwość przetwarzania Pani/Pana danych.

Potrzebna jest Nam Pani/Pana dobrowolna zgoda na zapisy w plikach cookies w celach realizacji powyższych celów.
W związku z powyższymi wyjaśnieniami prosimy o wyrażenie dobrowolnej zgody na zapisywanie informacji w plikach cookies przez kliknięcie przycisku „Zgadzam się” lub „Nie teraz” w przypadku braku zgody. Istnieje możliwość skorzystania z „ustawień zaawansowanych” plików cookies w celu określenia indywidualnych zgód na zapis wybranych plików cookies realizujących wybrane cele.