Zapewnienie pracownikom odpoczynku tygodniowego

Jak zapewnić pracownikom 35-godzinny odpoczynek tygodniowy, gdy miesięczny okres rozliczeniowy rozpoczyna się w niedzielę?

W przypadku okresów rozliczeniowych rozpoczynających się w niedzielę zawodzą ustawowe definicje tygodnia i minimalnego odpoczynku tygodniowego. Dotyczy to pracowników zatrudnionych w podstawowym systemie czasu pracy, wykonujących pracę jedynie w dni powszednie (od poniedziałku do piątku), a ponadto w stałych godzinach. W takiej sytuacji rozpoczęcie okresu rozliczeniowego w niedzielę powoduje, że odpoczynek tygodniowy pracowników zostanie podzielony na dwie części. Pierwsza z nich obejmuje 24 godziny niedzieli i okres do rozpoczęcia pracy w dobie poniedziałkowej, druga piątkowe popołudnie i całą dobę sobotnią. Problem polega na tym, że w każdym tygodniu pomiędzy okresami odpoczynku występuje 5 dni pracy, a każda z jego części jest krótsza, niż minimalne 35 godzin (art. 133 § 1 K.p.). Powyższe wynika z definicji tygodnia przyjętej w art. 128 § 3 pkt 2 K.p., którym dla celów rozliczania czasu pracy jest 7 kolejnych dni kalendarzowych, licząc od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego.

Jeśli zatem pierwszym dniem okresu rozliczeniowego jest niedziela, każdy tydzień będzie rozpoczynał się w tym dniu, a kończył w sobotę. W konsekwencji wolne przypadnie zawsze w pierwszym i ostatnim dniu tygodnia, uniemożliwiając zapewnienie pracownikom wymaganych okresów odpoczynku. Układ ten trwa do ostatniego dnia okresu rozliczeniowego, co oznacza, że w żadnym z tygodni okresu pracownik nie będzie miał zapewnionego wymaganego odpoczynku. Bez wpływu pozostaje przy tym fakt, iż jego plan pracy jest prawidłowy, a ponadto przewiduje właściwą liczbę dni pracy i dni wolnych.

Pracownik jest zatrudniony w podstawowym systemie czasu pracy w miesięcznych okresach rozliczeniowych. Pracuje według stałego rozkładu, który przewiduje wykonywanie zadań od poniedziałku do piątku od 8⁰⁰ do 16⁰⁰, za wyjątkiem dni ustawowo wolnych od pracy. Na wrzesień 2013 r. przygotowano dla niego harmonogram zaprezentowany na następnej stronie:

W każdym z tygodni okresu pracownik korzysta z 32 godzin odpoczynku na początku tygodnia (24 godz. niedzieli + 8 godz. w dobie poniedziałkowej). W tym samym wymiarze pracownik korzysta z odpoczynku również pod koniec tygodnia (8 godz. w dobie piątkowej + 24 godz. wolnej soboty). Żaden z tych okresów nie wynosi minimalnych 35 godzin, dochodzi więc do naruszenia regulacji art. 133 K.p.

Wyjściem z sytuacji byłoby zaplanowanie pracownikom wolnego w niedzielę i poniedziałek tak, aby odpoczynek tygodniowy obejmował wymaganą liczbę godzin. Problemu nie rozwiązuje wprowadzenie modyfikacji harmonogramu, polegających na opóźnieniu pory rozpoczęcia pracy w poniedziałek na godzinę 11⁰⁰ tak, aby zapewnić pracownikom dodatkowe 3 godziny odpoczynku lub na wcześniejszym kończeniu pracy w dobie piątkowej. W obu przypadkach próba pełnego wykorzystania czasu pracy skończy się naruszeniem doby pracowniczej, które przy systemie podstawowym zawsze wiąże się z powstawaniem nadgodzin dobowych. Co więcej, naruszanie doby pracowniczej jest podstawą dla ukarania pracodawcy mandatem w razie kontroli PIP również, gdy prawidłowo rekompensuje on powstałe w ten sposób przekroczenia.

Wydaje się, że mimo naruszenia przepisów o odpoczynku tygodniowym wynikającym z układu kalendarza we wrześniu i grudniu br. można pozostawić rozkłady czasu pracy pracowników bez zmian, gdyż inspektorzy pracy kierują się przede wszystkim wykładnią celowościową przepisów prawa pracy. Wspomnijmy, że większość urzędników, w tym pracownicy Państwowej Inspekcji Pracy, jest zatrudniona w systemie podstawowym i wykonuje pracę w dniach powszednich za wyjątkiem sobót, w stałych godzinach. Tym samym również w ich przypadku wystąpi naruszenie art. 133 § 1 K.p., jeśli okres rozliczeniowy rozpocznie się w niedzielę.