Potrącanie należności przy wypłacie różnych świadczeń ze stosunku pracy

Z końcem czerwca 2013 r. rozwiązano umowę o pracę z pracownikiem, którego wynagrodzenie było zajęte przez komornika na poczet niespłaconej pożyczki bankowej. W czerwcu, oprócz wynagrodzenia za pracę, pracownik ten otrzymał także odprawę. Czy dokonując potrącenia egzekwowanej należności od każdego z tych świadczeń należy zastosować kwoty wolne od potrąceń?

Wynika to z pisma Głównego Inspektoratu Pracy z 19 listopada 2012 r. (znak pisma: GNP-364/306-072-43-1/12), a także z wyjaśnienia Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, które nasze Wydawnictwo otrzymało 16 maja 2013 r. W wyjaśnieniu tym czytamy:

"(…) Zgodnie z art. 87 § 8 k.p. potrąceń należności z wynagrodzenia pracownika w miesiącu, w którym są wypłacane składniki wynagrodzenia za okresy dłuższe niż 1 miesiąc, dokonuje się od łącznej kwoty wynagrodzenia uwzględniającej te składniki wynagrodzenia. W takim przypadku ograniczenia w dokonywaniu potrąceń pod postacią granic i kwot wolnych od potrąceń mają zastosowanie do kwoty wynagrodzeń przypadających do wypłacenia w danym miesiącu.

Na warunkach określonych w tych przepisach następują potrącenia m.in. z dodatkowego wynagrodzenia rocznego (art. 87 § 5 k.p.).

(…) jeżeli w danym miesiącu następuje wypłata wynagrodzenia za pracę oraz dodatkowego wynagrodzenia rocznego, to oba te świadczenia należy zsumować i od tak ustalonej kwoty dokonać potrącenia stosując kwotę wolną określoną w art. 87¹ lub art. 91 § 2 K.p."

Ponieważ jest to świadczenie z innego tytułu prawnego, pogląd ten należy odnieść także do innych należności ze stosunku pracy.

Warto przy okazji przypomnieć, iż - w świetle art. 87 § 3 Kodeksu pracy (K.p.) - potrącenia mogą być dokonywane w następujących granicach:

• do wysokości trzech piątych wynagrodzenia - w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych,
   
• do wysokości połowy wynagrodzenia - w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych.

W razie zbiegu potrąceń, potrącenia należności innych niż alimentacyjne oraz zaliczek pieniężnych nie mogą w sumie przekroczyć połowy wynagrodzenia, a łącznie z należnościami na pokrycie świadczeń alimentacyjnych - trzech piątych wynagrodzenia.

Natomiast kara pieniężna związana z odpowiedzialnością porządkową za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty, po dokonaniu potrąceń sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych oraz zaliczek pieniężnych.

Niezależnie od ograniczeń, o których mowa wyżej, ustawodawca przewidział w większości przypadków kwotę wolną od potrąceń. Gwarantuje ona - zwłaszcza najniżej zarabiającym - zachowanie pewnego minimum socjalnego. Powyższe nie dotyczy jedynie należności alimentacyjnych. W pozostałych przypadkach wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:

• minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
   
• 75% wymienionego wynagrodzenia - przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi,
   
• 90% wymienionego wynagrodzenia - przy potrącaniu kar pieniężnych z pracowniczej odpowiedzialności porządkowej.

Kwota wolna od potrąceń przewidziana jest również w przypadku dokonywania potrąceń dobrowolnych (na podstawie art. 91 § 1 K.p.). Jest ona równa wysokości:

• minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - w przypadku potrącania należności na rzecz pracodawcy,
   
• 80% wymienionej wyżej kwoty - przy potrącaniu innych należności.

Co istotne, przy ustalaniu kwoty wolnej od potrąceń odliczeniu podlega także składka na ubezpieczenie zdrowotne, chociaż nie wynika to z regulacji Kodeksu pracy. Takie podejście jest zgodne ze stanowiskiem Departamentu Prawnego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej.

Od 1 stycznia 2013 r. kwota wolna w przypadku egzekucji należności niealimentacyjnych z wynagrodzenia pracownika pełnoetatowego, który ma prawo do podstawowych kosztów uzyskania przychodów oraz złożył pracodawcy PIT-2, wynosi 1.181,38 zł.

Jak zaksięgować potrącenie z wynagrodzenia przy wypłacie różnych świadczeń ze stosunku pracy (tutaj: wynagrodzenia i odprawy z tytułu rozwiązania stosunku pracy)?

Kwota, którą jednostka jako pracodawca zobowiązana jest potrącić z wynagrodzenia i odprawy pracownika oraz przekazać na poczet egzekucji komorniczej podlega księgowaniu (na podstawie listy płac), zapisem:

Z kolei dokonany przez jednostkę przelew potrąconej kwoty na konto komornika ewidencjonowany jest zapisem:

Przypominamy, że odprawy wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Wynika to z treści § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. nr 161, poz. 1106 ze zm.). W konsekwencji nie stanowią także podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Przykład

I. Założenia:

1. Jednostka otrzymała zawiadomienie komornika o zajęciu wynagrodzenia jednego z pracowników na poczet niespłaconej pożyczki bankowej na kwotę: 5.000 zł.

2. Z końcem czerwca 2013 r. rozwiązano umowę o pracę z tym pracownikiem, wypłacając mu wynagrodzenie w wysokości: 2.320 zł brutto oraz odprawę w wysokości: 2.105 zł brutto. Oba świadczenia naliczono na jednej liście płac, w której uwzględniono koszty uzyskania przychodu (w wysokości: 111,25 zł) i kwotę wolną od podatku (w wysokości: 46,33 zł).

3. Rozliczenie składkowo-podatkowe pracownika za czerwiec 2013 r. przedstawiało się następująco:

a) składki na ubezpieczenia społeczne od kwoty wynagrodzenia: 318,07 zł,

b) składka na ubezpieczenie zdrowotne od kwoty wynagrodzenia: 180,17 zł,

c) zaliczka na podatek dochodowy od osób fizycznych, łącznie od kwoty wynagrodzenia i odprawy: 518 zł,

d) do wypłaty: 2.320 zł + 2.105 zł - 318,07 zł - 180,17 zł - 518 zł = 3.408,76 zł.

4. Na poczet egzekucji jednostka zobowiązana jest przekazać kwotę: 1.704,38 zł.

Maksymalna kwota potrącenia wynosi: 1.704,38 zł (1/2 × 3.408,76 zł), a kwota wolna: 1.181,38 zł. Pracodawca może zatem potrącić całą dopuszczalną kwotę (3.408,76 zł - 1.704,38 zł = 1.704,38 zł; 1.704,38 zł > 1.181,38 zł).

5. Pracownikowi wypłacono przelewem wynagrodzenie i odprawę (pomniejszone o kwotę zajęcia komorniczego) w wysokości: 3.408,76 zł - 1.704,38 zł = 1.704,38 zł.

6. Zgodnie z polityką rachunkowości jednostki, koszty działalności podstawowej ujmowane są wyłącznie na kontach kosztów rodzajowych.

II. Dekretacja:

III. Księgowania: