Ewidencja kredytu bankowego w księgach kredytobiorcy

Nasza jednostka zamierza zaciągnąć kredyt bankowy. Jakie są zasady ewidencji takich kredytów?

Jednostki w ramach prowadzonej działalności gospodarczej często korzystają z różnych form finansowania swoich zasobów majątkowych. Jedną z bardziej popularnych jest uzyskanie kredytu w banku.

W myśl przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. nr 72, poz. 665 ze zm.), przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu (por. art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe).

Rozróżnia się dwa rodzaje kredytów - obrotowe i inwestycyjne. Kredyty na działalność obrotową przeznaczone są na sfinansowanie bieżących potrzeb jednostki związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Kredyty inwestycyjne zaciągane są w celu sfinansowania zakupu lub budowy środków trwałych (np. zakup samochodu, budowa nowej hali produkcyjnej czy budynku administracyjnego), modernizacji już istniejących lub odtworzenia zużytych środków trwałych.

Do ewidencji zaciągniętych przez jednostkę kredytów służy konto 13-4 "Kredyty bankowe". Po stronie Ma tego konta księguje się otrzymanie kredytu, a po stronie Wn - jego spłatę. Do konta 13-4 wskazane jest prowadzenie ewidencji analitycznej, która umożliwi ustalenie stanu wykorzystania każdego pojedynczego kredytu. Jednostki mogą również w ramach bardziej szczegółowej ewidencji kredytów podzielić je na krótkoterminowe oraz długoterminowe, jest to szczególnie istotne ze względu na prezentację kredytów w bilansie. Konto 13-4 na dzień bilansowy wykazuje saldo kredytowe, które oznacza kwotę wykorzystanych kredytów i jest wykazywane po stronie pasywów bilansu.

Zgodnie z prawem bilansowym, zobowiązania z tytułu uzyskanego kredytu wykazuje się w księgach rachunkowych na dzień ich powstania według wartości nominalnej (tj. w kwocie otrzymanej na konto bankowe).

Jak księgować udzielony przez bank kredyt w rachunku bieżącym? Czy ewidencji podlegać będzie wartość przyznanego przez bank limitu zadłużenia?

Kredyt odnawialny nie jest przyznawany na określony cel, tworzy jednak stale dostępną linię kredytową. Przyznanego jednostce przez bank limitu nie ujmuje się w księgach rachunkowych. Kwota przyznanego limitu, wyrażająca ilość dostępnych środków pieniężnych, które jednostka może pobrać, nie stanowi aktywu. Do czasu jej faktycznego wykorzystania stanowi bowiem zasób majątkowy banku. Kwoty tej nie wykazuje się także jako zobowiązanie warunkowe w ewidencji pozabilansowej.

Natomiast faktyczne wykorzystanie kwoty przyznanego przez bank limitu spowoduje konieczność dokonania zapisów w księgach rachunkowych na koncie 13-0 "Rachunek bieżący". To na tym koncie należy księgować wszystkie operacje powodujące zwiększenie lub zmniejszenie salda kredytowego w rachunku bieżącym. Nie zakłada się odrębnego konta księgowego dla ewidencji kredytu bieżącego. Konto 13-0 jest wprawdzie kontem aktywnym, generalnie o saldzie debetowym, jednak w sytuacji korzystania z kredytu w rachunku bieżącym może wykazywać saldo kredytowe, odzwierciedlające faktyczne zadłużenie jednostki wobec banku z tytułu udzielonego jej kredytu odnawialnego. Każda wypłata z rachunku bieżącego oznacza wzrost zadłużenia wobec banku, z kolei każdy wpływ środków pieniężnych na ten rachunek powoduje obniżenie wysokości salda ujemnego, czyli zmniejszenie zadłużenia.

W jaki sposób należy rozliczać pobierane przez bank prowizje od udzielanych kredytów? Czy można je jednorazowo odnosić w koszty finansowe?

Pewne wątpliwości mogą jednak powstać w związku z brzmieniem art. 39 ust. 4 ustawy o rachunkowości. Przepis ten stanowi bowiem, iż w przypadku gdy zgodnie z umową wartość otrzymanych finansowych składników aktywów jest niższa od zobowiązania zapłaty za nie, różnica stanowi czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów, które odpisuje się w koszty finansowe w równych ratach, w ciągu okresu, na jaki zaciągnięto zobowiązanie.

Przepis ten może mieć zastosowanie w odniesieniu do sytuacji, gdy kwota objęta umową kredytową wpłynie na rachunek pomniejszona o prowizję z tytułu tego kredytu. Jednak należy przy tym również uwzględnić zasadę istotności, bowiem rozliczanie w czasie prowizji, której wartość jest nieistotna, nie jest zasadne.

Rozliczanie prowizji w czasie (w okresie, na jaki zaciągnięto kredyt) - zgodnie z art. 39 ust. 4 ustawy o rachunkowości - przebiega następująco:

Obowiązek rozliczenia w czasie nie dotyczy prowizji od kredytów w rachunku bieżącym. W tym bowiem przypadku bank nie przelewa kwoty kredytu, a ustala kwotę do bieżącego wykorzystania. Tego typu prowizję należy księgować bezpośrednio w koszty finansowe, zapisem:

Czy prowizję pobraną od kredytu inwestycyjnego należy odnieść w ciężar kosztów finansowych czy na zwiększenie wartości początkowej budowanego obiektu?

Jeżeli kredyt zaciągnięto na budowę lub nabycie środka trwałego albo wartości niematerialnej i prawnej, tzw. kredyt inwestycyjny, to - zgodnie z art. 28 ust. 8 pkt 2 ustawy o rachunkowości - pobrana przez bank prowizja zwiększa ich cenę nabycia lub koszt wytworzenia. W takim przypadku ujmuje się ją w księgach rachunkowych, zapisem:

Z rachunku bieżącego naszej jednostki bank co miesiąc pobiera odsetki od zaciągniętego przez nas kredytu. W ciężar jakich kosztów je księgować?

Pobierane przez bank odsetki od kredytu stanowią generalnie koszt finansowy - na podstawie art. 42 ust. 3 ustawy o rachunkowości. W związku z tym w księgach rachunkowych można je ująć zapisem:

W sytuacji jednak, gdy zaciągnięty przez jednostkę kredyt finansuje budowę lub nabycie środka trwałego albo wartości niematerialnej i prawnej - na mocy art. 28 ust. 8 pkt 2 ustawy o rachunkowości - odsetki od tego kredytu pobrane do dnia przekazania środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej do używania zwiększą ich cenę nabycia lub koszt wytworzenia, a w konsekwencji ich wartość początkową. W takim przypadku odsetki te ujmuje się w księgach rachunkowych, zapisem: Wn konto 08, 01 lub 02, Ma konto 13-4 lub 13-0.

Odsetki pobrane przez bank po przekazaniu środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej do używania odnosi się w ciężar kosztów finansowych.

Przykład

Kredyt na działalność bieżącą (obrotową)

I. Założenia:

1. Na działalność bieżącą (obrotową) jednostka zaciągnęła kredyt w wysokości: 60.000 zł. Zgodnie z podpisaną umową kredytową, kwota kredytu do spłaty wynosi: 61.800 zł, z tego: 60.000 zł zostanie przekazane na rachunek bankowy jednostki, zaś kwota: 1.800 zł stanowi prowizję bankową, którą bank pobrał za udzielenie kredytu. W ocenie jednostki kwota prowizji jest nieistotna i została zaliczona bezpośrednio w koszty finansowe.
    
2. Raty kredytu będą spłacane miesięcznie wraz z odsetkami. Rata kredytu wynosi: 1.545 zł, a miesięczne odsetki od kredytu wynoszą: 257 zł.

II. Dekretacja:

III. Księgowania:

Przykład

Kredyt na budowę środka trwałego (inwestycyjny)

I. Założenia:

1. W czerwcu 2012 r. jednostka zaciągnęła kredyt długoterminowy na budowę hali produkcyjnej w kwocie: 285.000 zł. Bank przelał kredyt na rachunek bieżący jednostki. Spłata kredytu rozłożona została na 60 rat (pierwsza rata płatna na koniec lipca 2012 r.). Miesięczna rata wynosi: 4.750 zł. Odsetki płatne są za okresy miesięczne wraz z ratą kredytu i wynoszą miesięcznie: 1.425 zł.

2. Od udzielonego kredytu bank pobrał prowizję: 2.850 zł. Prowizję jednostka zapłaciła z rachunku bieżącego w czerwcu 2012 r.

3. Budowę hali produkcyjnej zakończono 31 lipca 2012 r. Bezpośrednio po zakończeniu budowy przyjęto ją do używania.

II. Dekretacja:

III. Księgowania:

Przykład

Kredyt w rachunku bieżącym

I. Założenia:

1. Bank 1 sierpnia 2012 r. udzielił jednostce kredytu w rachunku bieżącym (wysokość dopuszczalnego limitu wynosi: 30.000 zł) na 12 m-cy. Prowizja pobrana przez bank za uruchomienie kredytu wyniosła: 450 zł.
    
2. Stan środków pieniężnych na rachunku bankowym jednostki w dniu zawarcia umowy o kredyt wynosił: 8.230 zł. 16 sierpnia 2012 r. jednostka dokonała zapłaty zobowiązania na rzecz kontrahenta w kwocie: 14.710 zł.
    
3. 31 sierpnia 2012 r. bank naliczył i pobrał odsetki od wykorzystanego limitu w wysokości: 27 zł.

II. Dekretacja:

III. Księgowania:

Kredyty wycenia się na dzień bilansowy w kwocie wymagającej zapłaty (art. 28 ust. 1 pkt 8 ustawy o rachunkowości). Oznacza to, że na koniec roku do wartości zobowiązania z tytułu kredytu dolicza się odsetki - i to zarówno te, które na dzień bilansowy są wymagalne przez bank, jak i te, które wymagalne jeszcze nie są, ale dotyczą danego roku obrotowego.

Otrzymane kredyty w podziale na długoterminowe (wymagalne w okresie powyżej 12 miesięcy) i krótkoterminowe (wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego) wykazuje się w następujących pozycjach pasywów bilansu:

1) B.II.2 lit. a) "Zobowiązania długoterminowe wobec pozostałych jednostek - kredyty i pożyczki" - długoterminowe kredyty,

2) B.III.2 lit. a) "Zobowiązania krótkoterminowe wobec pozostałych jednostek - kredyty i pożyczki" - krótkoterminowe kredyty.

W sytuacji uzyskania kredytu od jednostki powiązanej, otrzymany kredyt, również w podziale na długoterminowy i krótkoterminowy, ujmuje się w bilansie w pozycjach:

1) B.II.1. "Zobowiązania długoterminowe wobec jednostek powiązanych",

2) B.III.1. lit. b) "Zobowiązania krótkoterminowe wobec jednostek powiązanych - inne".

Natomiast w rachunku zysków i strat odsetki od kredytów, które wpływają na wynik finansowy, wykazuje się w kosztach finansowych w pozycji K.I (wariant kalkulacyjny) lub H.I (wariant porównawczy). Natomiast odsetki od kredytów niewpływające na wynik, tj. zaksięgowane na koncie 08 "Środki trwałe w budowie", wykazuje się w aktywach bilansu łącznie z wartością składnika aktywów.