Sprzedaż działki przez współmałżonków – kto ma rozliczyć VAT?

Małżonkowie mający wspólność majątkową, w 2006 r. nabyli od osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej działkę. Zakup ten został sfinansowany z prywatnego majątku małżonków z przeznaczeniem na działalność gospodarczą, którą prowadzi jedynie mąż (od 1982 r.) jako zarejestrowany podatnik VAT. Działka ta zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego ma charakter przemysłowy i ostatecznie nigdy nie była wykorzystana do prowadzonej przez męża działalności gospodarczej, nie była też przedmiotem najmu ani dzierżawy. Obecnie małżonkowie zamierzają sprzedać przedmiotową działkę. W interpretacji indywidualnej wydanej dla męża stwierdzono, że transakcja sprzedaży tej działki objęta jest 23% podatkiem VAT. Czy całość VAT należnego ze sprzedaży przedmiotowej działki może rozliczyć tylko jeden ze współmałżonków, tj. mąż będący czynnym podatnikiem VAT?

Z interpretacji indywidualnej wydanej dla Czytelnika przez Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy w dniu 25 sierpnia 2015 r., nr ITPP3/4512-265/15/MD wynika, że z tytułu sprzedaży działki Czytelnik będzie występował w charakterze podatnika VAT w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o VAT. Organ podatkowy w interpretacji tej uznał, że dokonane przez wnioskodawcę nabycie ww. nieruchomości stanowiło pierwszą czynność wykonaną w ramach przygotowań zmierzających do rozpoczęcia prowadzenia na niej działalności gospodarczej. Zatem sam zamiar wykorzystania nabytego gruntu dla celów zarobkowych istniał już w momencie zakupu. Niewątpliwie inwestycja w postaci nabycia gruntu w celu przeznaczenia go do prowadzenia działalności (czy to produkcyjnej, czy też polegającej na wykorzystywaniu gruntu w sposób ciągły dla celów zarobkowych) została dokonana w celu osiągnięcia zysków w przyszłości mimo, że ostatecznie zamiar ten nie został zrealizowany. Wobec powyższego już sam zakup stanowił czynność nadającą wnioskodawcy status podatnika VAT, a nieruchomości tej nie można uznać za majątek osobisty, skoro nabyta została na cele inne niż prywatne podatnika.

Powyższa interpretacja nie została zaskarżona, a Czytelnik zamierza się do niej zastosować. Z tym, że interpretacja ta została wydana na wniosek Czytelnika – męża prowadzącego działalność gospodarczą w jego indywidualnej sprawie, a więc nie ma ona mocy wiążącej dla małżonki wnioskodawcy, która chcąc uzyskać interpretację indywidualną powinna wystąpić z odrębnym wnioskiem o jej wydanie (jak wynika z pouczenia zawartego w przedmiotowej interpretacji).

Z tego też względu pojawiły się wątpliwości co do prawidłowości rozliczenia podatku należnego w związku z planowaną sprzedażą ww. działki, tj. czy całość podatku należnego powinna zostać odprowadzona jedynie przez męża prowadzącego działalność gospodarczą, czy też małżonkowie będą zobowiązani do wykazania po połowie podatku należnego z tytułu tej transakcji.

Odpowiadając na to pytanie należy przede wszystkim zauważyć, że małżonkowie dokonując nabycia nieruchomości do majątku wspólnego mogą zadecydować, czy dana nieruchomość będzie wykorzystywana do prowadzenia działalności gospodarczej przez każdego z małżonków, czy też przez jednego z nich. Niezależnie bowiem od stosunków majątkowych istniejących pomiędzy małżonkami (ustawowa wspólność majątkowa czy też rozdzielność majątkowa) na gruncie przepisów ustawy o VAT małżonkowie są odrębnymi podatnikami, których działalność podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych. Oznacza to, że status podatnika VAT może uzyskać jedno z małżonków, jak i oboje, tj. każde z osobna. Brak jest natomiast podstaw, aby traktować małżonków jako jeden podmiot, którego działalność podlega obowiązkowi podatkowemu (vide: wyrok NSA z dnia 16 stycznia 2013 r., sygn. akt I FSK 143/12, orzeczenie prawomocne). Ponadto ani z przepisów ustawy o VAT ani przepisów ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2015 r. poz. 583 ze zm.), dotyczących stosunków majątkowych między małżonkami, nie można wyciągnąć wniosku, że wykonywanie czynności opodatkowanych podatkiem VAT przez jednego z małżonków (sprzedaż towarów, odpłatne świadczenie usług, import itp.) czyni podatnikiem tego podatku również drugiego małżonka, gdy czynności te dotyczą składników ich majątku wspólnego, a przychód uzyskany z wykonywania tych czynności stanowi ich majątek dorobkowy (vide: interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 17 lipca 2014 r., nr IBPP1/443-336/14/LSz).

Ponadto dodać trzeba, że sam fakt, iż dana nieruchomość stanowi współwłasność majątkową małżeńską (a więc każdy z małżonków jest współwłaścicielem tej nieruchomości na zasadach współwłasności łącznej, tj. bezudziałowej) nie wpływa na opodatkowanie podatkiem VAT sprzedaży tej nieruchomości, gdyż na gruncie ustawy o VAT istotne znaczenie ma to, kto faktycznie wykonuje czynności podlegające opodatkowaniu VAT (vide: wyrok WSA w Rzeszowie z dnia 13 maja 2008 r., sygn. akt I SA/Rz 332/08, orzeczenie prawomocne).

Biorąc powyższe pod uwagę należy więc stwierdzić, że podatnikiem VAT jest ten z małżonków, który dokonał czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT. Zaś dostawa towarów (w tym nieruchomości) będzie podlegała opodatkowaniu VAT w sytuacji, gdy działaniom podmiotu dokonującego tej dostawy, można przypisać znamiona prowadzenia działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o VAT, co w efekcie przesądza o uzyskaniu przez niego statusu podatnika VAT.