Facebook

Jak szukać?»

Aktualnie jesteś: Gofin.pl (strona główna)  »  Podatki  »  VAT i akcyza  »   Zbycie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części
POLECAMY
A A A  drukuj artykuł

Zbycie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części

Poradnik VAT nr 16 (376) z dnia 20.08.2014

Treść art. 6 pkt 1 ustawy o VAT stanowi, że przepisów ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Wyłączone spod opodatkowania zostało zarówno odpłatne, jak i nieodpłatne zbycie przedsiębiorstwa/jego zorganizowanej części. Nie ma znaczenia także forma zbycia. Opodatkowaniu nie będzie podlegać zarówno sprzedaż, aport, zamiana, jak i darowizna, jeśli mają za przedmiot przedsiębiorstwo lub jego zorganizowaną część (vide: wyrok WSA w Poznaniu z dnia 7 października 2009 r., sygn. akt I SA/Po 491/09, orzeczenie prawomocne).

1. Pojęcie przedsiębiorstwa

Przepisy ustawy o VAT nie definiują pojęcia "przedsiębiorstwo", dlatego też konieczne jest sięgnięcie do prawa cywilnego. Definicję przedsiębiorstwa zawiera art. 551 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.), z którego wynika, że przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. W szczególności przedsiębiorstwo obejmuje:

1) oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa),

2) własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości,

3) prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych,

4) wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne,

5) koncesje, licencje i zezwolenia,

6) patenty i inne prawa własności przemysłowej,

7) majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne,

8) tajemnice przedsiębiorstwa,

9) księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Definicja ta budzi w praktyce szereg wątpliwości, odnoszących się przede wszystkim do zamieszczonego w niej katalogu składników przedsiębiorstwa. Pojawia się bowiem pytanie, czy katalog ten ma charakter zamknięty, czy też jedynie przykładowy. Sformułowanie zawarte w zacytowanym art. 551 K.c. "obejmuje ono w szczególności", pozwala uznać, że definicja wymienia tylko przykładowe elementy przedsiębiorstwa. W rezultacie, w konkretnym stanie faktycznym, przedsiębiorstwo może obejmować także inne, niewymienione w tym przepisie składniki, jak również może składać się tylko z niektórych wymienionych w nim elementów. Potwierdza to treść art. 552 K.c., w myśl którego, czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych.


2. Zorganizowana część przedsiębiorstwa w świetle ustawy o VAT

Zorganizowana część przedsiębiorstwa została zdefiniowana w art. 2 pkt 27e ustawy o VAT jako zespół składników materialnych i niematerialnych (w tym zobowiązania) wyodrębniony organizacyjnie i finansowo w istniejącym przedsiębiorstwie, przeznaczony do realizacji określonych zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania. W cytowanym przepisie jest mowa o m.in. wyodrębnieniu finansowym, które należy rozumieć nie jako samodzielność finansową, ale sytuację, w której poprzez odpowiednią ewidencję zdarzeń gospodarczych możliwe jest przyporządkowanie przychodów i kosztów oraz należności i zobowiązań do zorganizowanej części przedsiębiorstwa (vide: interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 18 marca 2014 r., nr ITPP2/443-1417/13/AK).

Warto w tym miejscu podkreślić, że dla wyłączenia z opodatkowania VAT na podstawie art. 6 pkt 1 ustawy o VAT nie wystarcza zorganizowanie jakiejkolwiek masy majątkowej (vide: wyrok WSA w Poznaniu z dnia 21 kwietnia 2010 r., sygn. akt I SA/Po 132/10, orzeczenie prawomocne), gdyż zorganizowaną częścią przedsiębiorstwa nie jest suma poszczególnych składników, przy pomocy których można prowadzić odrębny zakład, lecz taka część mienia, która ma potencjalną zdolność do niezależnego działania gospodarczego jako samodzielny podmiot gospodarczy (vide: wyrok WSA w Kielcach z dnia 13 sierpnia 2009 r., sygn. akt I SA/Ke 225/09, orzeczenie prawomocne).

Ponadto należy zauważyć, że nabywca przedsiębiorstwa/jego zorganizowanej części, powinien mieć zamiar prowadzenia działalności gospodarczej za pośrednictwem nabytego przedsiębiorstwa, a nie powinien dążyć tylko do niezwłocznego zlikwidowania działalności prowadzonej przez to przedsiębiorstwo. Z tym, że nie jest warunkiem koniecznym kontynuacja przez nabywcę takiej samej co do rodzaju działalności gospodarczej, jaką prowadził zbywca (vide: wyrok NSA z dnia 1 marca 2013 r., sygn. akt I FSK 375/12, orzeczenie prawomocne).


3. Zbycie przedsiębiorstwa bez jego zobowiązań

W praktyce obrotu gospodarczego mogą zaistnieć sytuacje, w których przekazywane przedsiębiorstwo (jego zorganizowana część) nie będzie zawierało wszystkich wymienionych w art. 551 K.c. elementów. Pojawiają się w takim przypadku wątpliwości, czy zbycie przedsiębiorstwa, któremu nie towarzyszy przejście zobowiązań (należności) ze zbywcy na nabywcę jest transakcją, o której mowa w art. 6 pkt 1 ustawy o VAT. Przepis art. 2 pkt 27e ustawy określa bowiem zorganizowaną część przedsiębiorstwa jako zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązań. Natomiast Kodeks cywilny wymienia w punkcie 4 art. 551 wierzytelności i środki pieniężne (nie wskazuje jednak wprost na zobowiązania, a tak było przed nowelizacją w 2003 r.).

Rozstrzygając powyższe wątpliwości trzeba pamiętać o tym, że ocena, czy w danym przypadku mamy do czynienia z przedsiębiorstwem/zorganizowaną częścią przedsiębiorstwa, musi być dokonywana na tle konkretnego stanu faktycznego (vide: wyrok WSA w Warszawie z dnia 27 maja 2011 r., sygn. akt III SA/Wa 2982/10, orzeczenie prawomocne), a jej przedmiotem winno być nie to, co zostało wyłączone ze zbycia, ale to, co jest przedmiotem tego zbycia. Jeśli wyłączenie określonego składnika nie pozbawi wydzielonego kompleksu majątkowego cech przedsiębiorstwa bądź jego zorganizowanej części, to zbycie w takiej postaci nie podlega VAT (vide: wyrok NSA z dnia 21 czerwca 2012 r., sygn. akt I FSK 1586/11, orzeczenie prawomocne).

Warto też zwrócić uwagę na orzeczenie NSA z dnia 15 maja 2012 r., sygn. akt I FSK 1223/11 (orzeczenie prawomocne), w którym uznano, że w kontekście uregulowań wspólnotowych, nie ma podstaw do przyjęcia, że przeniesienie zobowiązań (długów, wierzytelności) jest tą okolicznością, która decyduje bądź współdecyduje o możliwości wyłączenia spod opodatkowania VAT.

Podobne stanowisko zajmują organy podatkowe w wydawanych interpretacjach indywidualnych. I tak Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji z dnia 17 lutego 2014 r., nr IBPP4/443-605/13/LG stwierdził, że nawet jeśli zobowiązania i należności nie zostaną przeniesione na nabywcę, nie oznacza to, że zbywana masa majątkowa nie może być uznana za zorganizowaną część przedsiębiorstwa. Istotne znaczenie ma bowiem ocena, czy ta zbywana część przedsiębiorstwa jest zdolna do prowadzenia niezależnej działalności gospodarczej. Podobnie Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji z dnia 16 maja 2014 r., nr ITPP2/443-241/14/AD przyjął, że mamy do czynienia ze zbyciem zorganizowanej części przedsiębiorstwa w sytuacji, gdy kupujący przenosi całość przedsiębiorstwa z wyjątkiem ksiąg rachunkowych spółki, tajemnic przedsiębiorstwa, środków pieniężnych w kasie i na rachunkach bankowych.

Niemniej jednak można spotkać się wśród organów podatkowych ze stanowiskiem odmiennym. Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z dnia 25 października 2013 r., nr ILPP1/443-640/13-5/JSK stwierdził, że wyłączenie z masy majątkowej będącej przedmiotem transakcji zbycia na rzecz innego podmiotu tak istotnych elementów jak wartość zobowiązań, pozbawia wydzielony kompleks majątkowy cech zorganizowanej jego części, powodując jednocześnie, że nie posiada ona potencjalnej zdolności do niezależnego działania jako samodzielny podmiot gospodarczy.

Nie sposób jednak zgodzić się (uwzględniając przytoczone poglądy sądów administracyjnych i organów podatkowych) z tak sformułowaną tezą. Zdaniem redakcji kwestia przejścia na nabywcę bądź pozostania u zbywcy składników aktywów lub pasywów zbywcy takich jak: należności czy środki pieniężne na rachunku bankowym, nie powinna mieć decydującego wpływu na ustalenie, czy mamy do czynienia ze zbyciem przedsiębiorstwa/jego zorganizowanej części. Ważne jest bowiem, aby zbywane przedsiębiorstwo (jego zorganizowana część) było elementem na tyle spójnym i wydzielonym finansowo i organizacyjnie, aby mogło samodzielnie wykonywać zadania gospodarcze, jako niezależne przedsiębiorstwo.

W obrocie gospodarczym może się również zdarzyć taka sytuacja, że zbywca dokona wielu następujących po sobie transakcji prowadzących do sprzedaży całego majątku przedsiębiorstwa. Pojawia się wtedy pytanie, czy dochodzi w tym przypadku do zbycia przedsiębiorstwa/jego zorganizowanej części wyłączonego z opodatkowania VAT czy też każdą z transakcji należy traktować oddzielnie, nie przypisując jej cech transakcji określonych w art. 6 pkt 1 ustawy o VAT.

Odpowiadając na to pytanie, warto odwołać się do wyroku NSA z dnia 9 lutego 2000 r., sygn. akt I SA/Gd 2036/97 (orzeczenie prawomocne), w którym Sąd stwierdził, że zawarcie szeregu umów sprzedaży w stosunkowo krótkim okresie, w wyniku których cały majątek spółki cywilnej przeszedł na własność spółki akcyjnej przy jednoczesnym powiązaniu personalnym obu podmiotów gospodarczych oraz w sytuacji, kiedy pracownicy jednego podmiotu stali się pracownikami drugiego podmiotu, zaś spółka akcyjna w sposób faktyczny była kontynuatorem działalności gospodarczej prowadzonej przez spółkę cywilną – dawały organom podatkowym uzasadnione podstawy do przyjęcia, że przedmiotem sprzedaży było przedsiębiorstwo.

Spółka zamierza sprzedać prowadzone przedsiębiorstwo. Zbycie to będzie obejmowało: majątek trwały, wyposażenie i zapasy magazynowe (w oparciu o akt notarialny), przekazanie większości załogi pracowniczej, praw związanych z realizowanym najmem, dzierżawą, użyczeniem, przejęcie podwykonawców (na podstawie pisemnego porozumienia) oraz cesję praw (tj. pozwoleń na działalność, kontynuację wszelkich umów/kontraktów). Sprzedaż ta nastąpi na rzecz tego samego nabywcy i nie będzie obejmowała ani należności, ani zobowiązań spółki. Zdaniem spółki dojdzie w tym przypadku do zbycia zorganizowanego przedsiębiorstwa niepodlegającego opodatkowaniu VAT. Czy stanowisko to jest prawidłowe?

Należy zgodzić się ze stanowiskiem Czytelnika i przyjąć, że w sytuacji opisanej w pytaniu dochodzi do transakcji zbycia, o której mowa w art. 6 pkt 1 ustawy o VAT, podlegającej wyłączeniu z opodatkowania VAT. Wydaje się bowiem, że nie mamy do czynienia ze zbiorem luźno połączonych ze sobą składników/aktywów, lecz co najmniej ze zorganizowaną częścią przedsiębiorstwa w powyższym rozumieniu. Przemawia za tym fakt przejścia na nabywcę nie tylko majątku trwałego/wyposażenia/zapasów magazynowych należących do spółki, ale też cesja umów/kontraktów, zezwoleń na prowadzenie określonej działalności gospodarczej, czy przekazanie pracowników w rozumieniu przepisów prawa pracy. Bez znaczenia, zdaniem redakcji, pozostaje wyłączenie z planowanej sprzedaży zobowiązań (należności) spółki, gdyż nie wpływają one na utratę istoty przedsiębiorstwa, jego funkcjonalności. Te składniki, które mają zostać przeniesione na rzecz nabywcy, tworzą bowiem samodzielnie działające przedsiębiorstwo zdolne do prowadzenia działalności gospodarczej. Wydaje się też, że dla uznania, iż w stanie faktycznym przedstawionym w pytaniu mamy do czynienia z transakcją niepodlegającą opodatkowaniu VAT, nie jest istotne, że do zbycia spółki dojdzie poprzez odrębne zawarcie aktu notarialnego w przedmiocie majątku spółki, porozumienia między stronami co do przekazania pracowników, przejęcia podwykonawców oraz cesji praw/umów/pozwoleń.

Warto jednak rozważyć w tej sytuacji wystąpienie do właściwego organu o dokonanie interpretacji przepisów prawa podatkowego z uwagi na pojawiające się spory między podatnikami a fiskusem i zróżnicowane poglądy organów podatkowych w tym zakresie.


Więcej na ten temat w zasobach płatnych:

VAT i akcyza - czytaj także:

 
Przydatne linki
 
Sklep internetowy - sklep.gofin.pl
 
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o., ul. Owocowa 8, 66-400 Gorzów Wlkp., tel. 95 720 85 40, faks 95 720 85 60
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN
Szanowny Użytkowniku !
Prosimy o zapoznanie się z poniższymi informacjami oraz wyrażenie dobrowolnej zgody poprzez kliknięcie przycisku "Zgadzam się".
Pamiętaj, że zawsze możesz wycofać zgodę.

Serwis internetowy, z którego Pani/Pan korzysta używa plików cookies w celu:

  • niezbędnego zapewnienia prawidłowego działania Serwisów (utrzymania sesji),
  • realizacji funkcjonalności ułatwiających obsługę Serwisu,
  • analizy statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
  • zbierania i przetwarzania danych osobowych w celu wyświetlenia reklam produktów własnych i klientów reklamowych.
Pliki cookies

Są to pliki instalowane w urządzeniach końcowych osób korzystających z Serwisu, w celu administrowania Serwisem, dostosowania treści Serwisu do preferencji użytkownika, utrzymania sesji użytkownika oraz dla celów statystycznych i targetowania reklamy (dostosowania treści reklamy do indywidualnych potrzeb użytkownika). Informujemy, że istnieje możliwość określenia przez użytkownika Serwisu warunków przechowywania lub uzyskiwania dostępu do informacji zawartych w plikach cookies za pomocą ustawień przeglądarki lub konfiguracji usługi. Szczegółowe informacje na ten temat dostępne są u producenta przeglądarki, u dostawcy usługi dostępu do internetu oraz w Polityce prywatności i plików cookies.

Administratorzy

Administratorem Pana/Pani danych osobowych w związku z korzystaniem z Serwisu internetowego i jego usług jest Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o. Administratorem danych osobowych w plikach cookies w związku z wyświetleniem analizy statystyk i wyświetlaniem spersonalizowanych reklam są partnerzy Wydawnictwa Podatkowego GOFIN sp. z o.o., Google Inc, Facebook Inc.

Jakie ma Pani/Pan prawa w stosunku do swoich danych osobowych?

Wobec swoich danych mają Pan/Pani prawo do żądania dostępu do swoich danych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych, prawo do cofnięcia zgody.

Podstawy prawne przetwarzania Pani/Pana danych osobowych
  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z wykonaniem umowy.

    Umowa w naszym przypadku oznacza akceptację regulaminu naszych usług. Jeśli zatem akceptuje Pani/Pan umowę na realizację danej usługi, to możemy przetwarzać Pani/Pana dane w zakresie niezbędnym do realizacji tej umowy.

  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z prawnie uzasadnionym interesem administratora.

    Dotyczy sytuacji, gdy przetwarzanie danych jest uzasadnione z uwagi na usprawiedliwione potrzeby administratora, tj. dokonanie pomiarów statystycznych, ulepszania naszych usług, jak również prowadzenie marketingu i promocji własnych usług administratora.

  • Dobrowolna zgoda.

    Aby móc realizować cele:
    - zapamiętania Pani/Pana decyzji w Serwisach w zakresie korzystania z dostępnych opcjonalnie funkcjonalności,
    - analiz statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
    - wyświetlania spersonalizowanych reklam produktów własnych i klientów reklamowych w związku z odwiedzaniem niniejszego Serwisu internetowego partnerzy Wydawnictwa Podatkowego Gofin sp. z o.o. muszą mieć możliwość przetwarzania Pani/Pana danych.

Potrzebna jest Nam Pani/Pana dobrowolna zgoda na zapisy w plikach cookies w celach realizacji powyższych celów.
W związku z powyższymi wyjaśnieniami prosimy o wyrażenie dobrowolnej zgody na zapisywanie informacji w plikach cookies przez kliknięcie przycisku „Zgadzam się” lub „Nie teraz” w przypadku braku zgody. Istnieje możliwość skorzystania z „ustawień zaawansowanych” plików cookies w celu określenia indywidualnych zgód na zapis wybranych plików cookies realizujących wybrane cele.