W ustawie o VAT brak jest regulacji, które zabraniałyby dokonywania czynności opodatkowanych VAT pomiędzy podmiotami w jakikolwiek sposób powiązanymi. Chodzi tu o powiązania o charakterze rodzinnym lub z tytułu przysposobienia, kapitałowym, majątkowym lub wynikające ze stosunku pracy między kontrahentami lub osobami pełniącymi u kontrahentów funkcje zarządzające, nadzorcze lub kontrolne. Związki te istnieją również wtedy, gdy którakolwiek z wymienionych osób łączy funkcje zarządzające, nadzorcze lub kontrolne u kontrahentów.
Przez powiązania kapitałowe, o których mowa w art. 32 ust. 2, rozumie się sytuację, w której jedna z osób lub jeden z kontrahentów posiada prawo głosu wynoszące co najmniej 5% wszystkich praw głosu lub dysponuje bezpośrednio lub pośrednio takim prawem (art. 32 ust. 4 ustawy o VAT).
Wymienione w art. 32 ust. 2 ustawy o VAT powiązanie rodzinne – to małżeństwo oraz pokrewieństwo lub powinowactwo do drugiego stopnia (art. 32 ust. 3 ustawy).
Ani pokrewieństwo, ani też innego rodzaju powiązania pomiędzy podmiotami (o charakterze majątkowym czy kapitałowym) nie może wykluczać prawa do zawarcia pomiędzy stronami umowy. Należy jednak pamiętać, że organy podatkowe wnikliwie analizują takie transakcje, w których występują podmioty powiązane ze sobą, głównie pod kątem ustalenia przez te podmioty ceny towaru czy usługi. Okoliczność, że podmioty zawierające umowę są ze sobą powiązane nie może bowiem doprowadzić do zaniżenia lub całkowitego uniknięcia zobowiązań podatkowych, czyli do działania mającego na celu obejście przepisów prawa. Zatem transakcje zawierane przez takie podmioty, mogą zostać przy zaistnieniu pewnych okoliczności, zakwestionowane przez organy podatkowe.
Ustalenie ceny towaru czy usługi należy do podmiotu, który ten towar czy usługę sprzedaje. Przepisy ustawy o VAT nie zawierają ograniczeń co do sposobu określania takiej ceny. Nie powinno zatem być kwestionowane ustalenie ceny na poziomie niższym, niż rzeczywista wartość towaru czy usługi. Stanowisko takie potwierdzają również organy podatkowe, czego przykładem może być interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z dnia 10 października 2012 r., nr IPTPP2/443-606/12-4/JN.
Uwaga
Przy ustalaniu ceny towaru lub usługi warto wziąć pod uwagę ewentualne powiązania rodzinne, kapitałowe, majątkowe lub wynikające ze stosunku pracy, istniejące pomiędzy sprzedającym a kupującym. W przypadku takich powiązań wynagrodzenie ustalane za dostawę towaru lub świadczenie usług powinno być skalkulowane na poziomie cen rynkowych, czyli takich, jakie stosowane byłyby także wobec innych niepowiązanych odbiorców. Pozwoli to uniknąć podatnikowi zarzutów zaniżenia ceny z powodu ww. powiązań.
Wartość rynkowa została zdefiniowana przez ustawodawcę w art. 2 pkt 27b ustawy o VAT i oznacza całkowitą kwotę, jaką, w celu uzyskania w danym momencie danych towarów lub usług, nabywca lub usługobiorca na takim samym etapie sprzedaży jak ten, na którym dokonywana jest dostawa towarów lub świadczenie usług, musiałby, w warunkach uczciwej konkurencji, zapłacić niezależnemu dostawcy lub usługodawcy na terytorium kraju. W przypadku gdy nie można ustalić porównywalnej dostawy towarów lub świadczenia usług, przez wartość rynkową rozumie się:
Nie w każdym przypadku gdy ustalone przez strony wynagrodzenie za towar czy usługę odbiega od wartości rynkowej, organ podatkowy ma podstawy do jego zakwestionowania. Będzie to jednak możliwe wówczas, gdy ustalenie ceny na poziomie odbiegającym od wartości rynkowej towaru czy usługi wynika z powiązań rodzinnych, kapitałowych czy majątkowych pomiędzy kontrahentami i to jedynie wtedy gdy te właśnie powiązania miały wpływ na wartość transakcji.
Z art. 32 ust. 1 ustawy o VAT wynika bowiem, że w przypadku gdy między nabywcą a dokonującym dostawy towarów lub świadczeniodawcą istnieje związek, o którym mowa w art. 32 ust. 2 oraz w przypadku gdy wynagrodzenie jest:
1) niższe od wartości rynkowej, a nabywca towarów lub usług nie ma zgodnie z art. 86, 86a, 88 i art. 90 oraz z przepisami wydanymi na podstawie art. 92 ust. 3 pełnego prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego,
2) niższe od wartości rynkowej, a dokonujący dostawy towarów lub usługodawca nie ma zgodnie z art. 86, 86a, 88 i art. 90 oraz z przepisami wydanymi na podstawie art. 92 ust. 3 pełnego prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, a dostawa towarów lub świadczenie usług są zwolnione od podatku,
3) wyższe od wartości rynkowej, a dokonujący dostawy towarów lub usługodawca nie ma zgodnie z art. 86, 86a, 88 i art. 90 oraz z przepisami wydanymi na podstawie art. 92 ust. 3 pełnego prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego
– organ podatkowy określa podstawę opodatkowania zgodnie z wartością rynkową, jeżeli okaże się, że związek ten miał wpływ na ustalenie wynagrodzenia z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług.
Wyjątek od powyższych zasad zawarty został w art. 32 ust. 5 ustawy, zgodnie z którym, przepisy art. 32 ust. 1–4 nie mają zastosowania w przypadku transakcji zawieranych pomiędzy podmiotami powiązanymi, w odniesieniu do których właściwy organ podatkowy, na podstawie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.), wydał decyzję o uznaniu prawidłowości wyboru i stosowania metody ustalania ceny transakcyjnej między podmiotami powiązanymi.
|