Czy w spółce z o.o. udziałowiec takiej spółki może być zatrudniony w oparciu o umowę o pracę na stanowisku prezesa zarządu takiej spółki? Czy wypłacane z tego tytułu wynagrodzenie spółka może zaliczyć do swoich kosztów uzyskania przychodów?
W przypadku, kiedy zawarta przez spółkę z o.o. ze wspólnikiem tej spółki umowa o pracę jest prawnie skuteczna, to wówczas, wypłacane na podstawie tej umowy wynagrodzenie, spółka będzie mogła zaliczyć do swoich kosztów uzyskania przychodu. Wskazać jednak należy, iż zgodnie z praktycznie jednolicie prezentowanym w orzecznictwie sądowym stanowiskiem, nie jest możliwe skuteczne zatrudnienie przez spółkę z o.o. na umowę o pracę w charakterze członka zarządu jej jedynego wspólnika. W przypadku zaś takiej nieważności umowy, możliwość zaliczenia wynagrodzenia do kosztów uzyskania przychodów spółki byłaby najprawdopodobniej kwestionowana przez organy podatkowe. |
Spółka z o.o. oraz wspólnik takiej spółki są odrębnymi podmiotami prawa cywilnego, gospodarczego i podatkowego. Będąc zaś takim odrębnym od swoich wspólników podmiotem spółka z o.o. może oczywiście zawierać ze swoimi wspólnikami wszelkie dopuszczone przez przepisy prawa umowy, takie jak np. umowa zlecenia, umowa o dzieło, umowa menedżerska, czy umowa o pracę. Niezależnie jednak od wskazanych wcześniej umów, pomiędzy spółką a innymi osobami powstać mogą stosunki o charakterze organizacyjnym, w szczególności wynikające z powołania takich osób do pełnienia w spółce określonych funkcji, w tym funkcji członka zarządu. W przypadku, gdy za świadczenia wykonane na rzecz spółki przez wspólnika na podstawie wyżej wskazanych tytułów, spółka wypłaca temu wspólnikowi wynagrodzenie, to wynagrodzenie takie, co do zasady, podlega zaliczeniu do kosztów spółki na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o PDOP, jako koszt spółki poniesiony "w celu osiągnięcia przychodów". Do wynagrodzeń takich nie znajdą zastosowania ograniczenia wynikające z art. 16 ust. 1 pkt 38 ustawy o PDOP. Przepis ten wyłącza bowiem z podatkowych kosztów tylko te świadczenia dokonywane przez spółkę na rzecz jej wspólników, które mają charakter jednostronny.
Jak wcześniej wskazaliśmy, pomiędzy spółką a osobami zasiadającymi w jej zarządzie (w tym wspólnikami tej spółki) zawierane mogą być także umowy na podstawie innych przepisów prawa cywilnego, przewidujące wypłatę wynagrodzenia za wykonywane przez wspólnika na rzecz spółki świadczenia - np. umowa o zarządzanie, umowa o świadczenie usług, umowa zlecenia, umowa menedżerska, czy umowa o pracę (por. art. 203 § 1 zd. 2 K.s.h.). Należy jednak przypomnieć o szczególnym sposobie reprezentacji spółki z o.o., obowiązującym w umowach z członkami jej zarządu (art. 210 K.s.h.).
W przypadku zawieranej przez spółkę z o.o. z jej członkiem zarządu i zarazem wspólnikiem umowy o pracę, uwzględnić dodatkowo należy wymogi wynikające z przepisów prawa pracy. Aby można było mówić o zatrudnieniu na podstawie stosunku pracy, muszą być zachowane jego elementy konstrukcyjne. Zgodnie z art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Powyższy przepis m.in. konstytuuje jedną z podstawowych zasad prawa pracy - stosunek podporządkowania pracownika pracodawcy. Jednocześnie w orzecznictwie sądowym ugruntowany jest pogląd, iż wystąpienie takiego stosunku podporządkowania pracownika pracodawcy jest możliwe tylko wówczas, kiedy udziały w spółce z o.o. posiadane są przez więcej niż jednego wspólnika. Nie jest zaś możliwe wystąpienie tego stosunku pomiędzy spółką z o.o. a jej jedynym udziałowcem będącym zarazem jedynym członkiem jej zarządu. Wyraz takiemu stanowisku dał m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z 3 sierpnia 2011 r. (sygn. akt I UK 8/11), w którym czytamy:
"(...) W dotychczasowej judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje się dopuszczalność pracowniczego zatrudnienia członków zarządu spółek kapitałowych. Wyjątek, który należy tu jednak zdecydowanie przywołać, stanowi zatrudnienie jedynego wspólnika spółki kapitałowej w takiej spółce w charakterze członka zarządu. Możliwość tę Sąd Najwyższy w większości wypowiedzi odrzuca (…).
Godzi się zauważyć, że w jednym tylko orzeczeniu Sąd Najwyższy dopuścił możliwość pracowniczego zatrudnienia jedynego wspólnika jako pracownika spółki-członka zarządu (wyrok z 9 września 2004 r., I PK 659/03). Wyrok ten wypada jednak traktować jako odosobniony. (…)
W zakresie dopuszczalności pracowniczego zatrudnienia w spółkach o wieloosobowym składzie wspólniczym Sąd Najwyższy nie ma wątpliwości, że mogą oni wykonywać pracę w zarządzie w charakterze wspólników (np. wyrok z 16 grudnia 1998 r., II UKN 394/98, ostatnio wyroki z 16 grudnia 2008 r., I UK 162/08 oraz z 12 maja 2011 r., II UK 20/11). Jedynie wyjątkowo, gdy udział w kapitale zakładowym spółki innych wspólników pozostaje iluzoryczny (99/100 do 1/100), Sąd Najwyższy nie przyjmuje zatrudnienia pracowniczego (por. np. wyrok z 7 kwietnia 2010 r., II UK 177/09), co zresztą zasługuje na uznanie. (...)" (opubl. LEX nr 1043990, OSNP 2012/17-18/225).
|