Uregulowanie zobowiązania w drodze kompensaty "zwalnia" z obowiązku korekty kosztów uzyskania przychodów

Spółka nabywa towary od dostawcy, na rzecz którego jednocześnie świadczy usługi. Wzajemne należności i zobowiązania są kompensowane. Czy "zapłata" zobowiązania w drodze kompensaty może być uznana za jego uregulowanie w myśl przepisów o przeciwdziałaniu zatorom płatniczym, w związku z czym nie wystąpi obowiązek korekty kosztów podatkowych?

Przypomnijmy, że z przywołanego wyżej przepisu wynika, że w przypadku zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kwoty wynikającej z faktury/rachunku (umowy albo innego dokumentu, jeśli nie istniał obowiązek wystawienia faktury/rachunku) i nieuregulowania tej kwoty w terminie 30 dni od daty upływu terminu płatności, podatnik jest obowiązany do zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów o kwotę wynikającą z tych dokumentów. Gdy natomiast termin płatności jest dłuższy niż 60 dni, zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów o ww. kwotę dokonuje się z upływem 90 dni od daty zaliczenia jej do kosztów uzyskania przychodów, o ile nie została ona uregulowana w tym terminie. Zmniejszenia kosztów dokonuje się w miesiącu, w którym upływają powyższe terminy. Jeżeli po dokonaniu tego zmniejszenia zobowiązanie zostanie uregulowane, w miesiącu uregulowania tego zobowiązania podatnik odpowiednio zwiększa koszty uzyskania przychodów o kwotę dokonanego zmniejszenia.

Wątpliwości pytającej spółki wynikają prawdopodobnie z faktu, iż ustawodawca nie określił, co należy rozumieć przez "uregulowanie" zobowiązania. Naszym zdaniem, pojęcie to należy rozumieć szeroko, tj. jako każdą dopuszczalną prawnie formę rozliczeń, skutkującą wygaśnięciem zobowiązania. Mowa tu o takich rozliczeniach jak np.: gotówka, czek gotówkowy, dowód wpłaty na rachunek bankowy, polecenie przelewu, polecenie zapłaty, czek rozrachunkowy, akredytywa, weksel własny, weksel trasowany, karta płatnicza, potrącenie (kompensata).

Takie rozumienie pojęcia "regulowania" zobowiązań potwierdzają także organy podatkowe, czego przykładem może być interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 3 kwietnia 2014 r., nr ITPB3/423-11b/14/PS. W interpretacji tej organ podatkowy, stwierdził m.in.:

"(…) Zgodnie ze słownikiem języka polskiego (…), "uregulować" znaczy m.in. "uiścić jakąś należność." (...) Z kolei, "uiścić - uiszczać" oznacza "uregulować należność za coś". Natomiast "uiszczać się", zgodnie z powyższym słownikiem, oznacza "wywiązać się z jakiegoś zobowiązania finansowego". W konsekwencji należy uznać, iż "uregulować", zgodnie z literalnym brzmieniem, oznacza spełnienie świadczenia skutkującego wywiązaniem się z zobowiązania finansowego, a w konsekwencji - wygaśnięciem zobowiązania.

Tym samym, również wykładnia systemowa wewnętrzna wskazuje, że pojęcie "uregulowanie", którym posługuje się ustawodawca, w szczególności w art. 15b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, powinno być interpretowane szeroko, w konsekwencji powinno obejmować każdą prawnie dopuszczalną formę wykonania zobowiązania przez podatnika, w tym również potrącenie (kompensatę). (…)"

Potrącenie wierzytelności (kompensata) jest jedną z form wygaśnięcia zobowiązania. Jak bowiem wynika z art. 498 Kodeksu cywilnego, gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Na skutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.

A zatem, jeżeli w przedmiotowej sprawie spółka ureguluje zobowiązanie wobec dostawcy w drodze kompensaty i nastąpi to przed upływem ww. terminów (odpowiednio 30 lub 90 dni), wówczas nie będzie miała obowiązku korygowania kosztów uzyskania przychodów, o którym mowa w art. 15b ustawy o PDOP.

Podobne stanowisko zaprezentował Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w ww. interpretacji indywidualnej:

"(…) potrącenie wierzytelności jest jedną z form wygaśnięcia zobowiązania w wyniku wykonania świadczenia poprzez umorzenie wzajemnych wierzytelności między stronami. (…) Zatem potrącenie stanowi formę wzajemnej zapłaty za istniejące pomiędzy stronami zobowiązania, co pozwala na traktowanie jej na równi z zapłatą.

(…) uregulowanie przez Wnioskodawcę kwoty wynikającej z faktury wystawionej przez dostawcę w drodze potrącenia wzajemnych wierzytelności stanowi uregulowanie zobowiązania w rozumieniu przepisu art. 15b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

W konsekwencji, w części zobowiązań wynikających z faktur nabycia usług, które zostaną uregulowane w drodze potrącenia, nie powstanie dla Wnioskodawcy, po upływie terminów wskazanych w art. 15b ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, obowiązek zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów (lub odpowiednio zwiększenia przychodów w razie braku kosztów) o kwoty w ten sposób uregulowane na rzecz kontrahenta. (…)"

Słuszność powyższego stanowiska potwierdzają także inne organy podatkowe, np. Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z 17 lipca 2014 r., nr IBPBI/2/423-466/14/MS czy Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z 17 stycznia 2014 r., nr ILPB4/423-414/13-3/ŁM.