Wycofanie samochodu (środka trwałego) z jednoosobowej działalności gospodarczej - VAT, PIT i ewidencja księgowa

Zasadniczo wycofanie samochodu z działalności w celu przekazania go do celów prywatnych podatnika jest czynnością opodatkowaną, o ile podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia VAT od nabycia tego pojazdu, w całości lub w części (zob. art. 7 ust. 2 ustawy o VAT). Przypomnijmy, że podatnicy mogą odliczać VAT od nabycia samochodów osobowych w wysokości 60% kwoty podatku, nie więcej niż 6.000 zł, a w przypadku samochodów ciężarowych - w całości. Mowa tu oczywiście o samochodach wykorzystywanych do wykonywania czynności opodatkowanych.

Zatem przekazanie samochodu (osobowego czy ciężarowego) na cele prywatne generalnie powoduje konieczność wykazania VAT należnego.

WAŻNE: W przypadku przekazania towarów na cele osobiste, podstawą opodatkowania VAT jest cena ich nabycia (bez podatku), a gdy nie ma ceny nabycia, koszt wytworzenia, określone w momencie dostawy tych towarów (zob. art. 29 ust. 10 ustawy o VAT). W praktyce przyjęło się, że chodzi tu o cenę rynkową netto.

Wycofanie samochodu osobowego z działalności będzie korzystać ze zwolnienia z VAT, jeżeli zostaną spełnione łącznie następujące warunki:

• prawo do odliczenia VAT od nabycia samochodu przysługiwało w ograniczonym zakresie (tj. 60% kwoty podatku, nie więcej niż 6.000 zł, a jeśli samochód nabyto w okresie od 1 maja 2004 r. do 21 sierpnia 2005 r. - 50% kwoty podatku, nie więcej niż 5.000 zł),
   
• samochód spełnia definicję towaru używanego, tj. okres jego używania przez podatnika przed wycofaniem z działalności wyniósł co najmniej pół roku po nabyciu prawa do rozporządzania towarem jak właściciel (np. od zakupu, wykupu z leasingu).

WAŻNE: Wycofanie firmowego samochodu z działalności gospodarczej i przekazanie go do celów prywatnych podatnika może być udokumentowane fakturą wewnętrzną.

Przypomnijmy, że w stanie prawnym obowiązującym do końca 2012 r. podatnik, który przekazywał składnik firmowego majątku na cele prywatne, miał obowiązek wystawić fakturę wewnętrzną, co wynikało z art. 106 ust. 7 ustawy o VAT. Od 1 stycznia 2013 r. treść tego przepisu uległa modyfikacji i obecnie podatnicy już nie muszą, choć mogą, wystawiać faktury wewnętrzne w celu udokumentowania ww. czynności. Więcej na ten temat pisaliśmy w Biuletynie Informacyjnym nr 2 z 10 stycznia 2013 r., w artykule pt. "Jak dokumentować transakcje, do których dotychczas wystawiane były faktury wewnętrzne?"

Wycofanie samochodu z firmy (nawet gdy jest zwolnione z VAT) powinno być odpowiednio wykazane w ewidencji prowadzonej na potrzeby VAT oraz w deklaracji VAT. Podatnicy nie dysponują żadnym dokumentem, który mógłby zostać ujęty w ww. ewidencji, dlatego powinni sami go sobie "stworzyć". Takim dokumentem może być - jak dotychczas - faktura wewnętrzna lub inny dokument. Faktura wewnętrzna może (choć nie musi) być wystawiona także wtedy, gdy przekazanie samochodu na cele prywatne jest zwolnione z VAT.

Przykładowy wzór faktury wewnętrznej dostępny jest na naszej stronie internetowej: www.druki.gofin.pl.

Korekta VAT w związku z wycofaniem samochodu z działalności

Gdy wycofanie samochodu osobowego z firmy jest zwolnione z VAT, następuje zmiana przeznaczenia towaru z działalności opodatkowanej na zwolnioną z VAT. Powoduje to konieczność skorygowania VAT odliczonego od nabycia samochodu (wykupu z leasingu), o ile wycofanie nastąpi w tzw. "okresie korekty". Dla samochodów będących środkami trwałymi okres ten wynosi (zob. art. 91 ustawy o VAT):

• 12 miesięcy, licząc od końca okresu rozliczeniowego, w którym samochód został wydany do użytkowania - dla samochodów o wartości początkowej nieprzekraczającej 15.000 zł,
   
• 5 lat, licząc od roku, w którym samochód został oddany do użytkowania - dla samochodów o wartości początkowej przekraczającej 15.000 zł.

Dodajmy, że jeżeli samochód, po wycofaniu go z działalności i przekazaniu na cele prywatne zostanie sprzedany (już poza działalnością), to taka sprzedaż nie będzie rodziła żadnych skutków w zakresie VAT. Może wystąpić konieczność zapłaty PCC, kwestię te jednak tu pomijamy.

Wycofanie samochodu z działalności gospodarczej i przekazanie go do celów prywatnych przedsiębiorcy jest obojętne podatkowo. Jak wyjaśnił Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z 29 października 2012 r., nr IBPBI/1/415-916/12/WRz:

"(…) Czynność wycofania składnika majątku (…) z działalności gospodarczej i przekazania go na potrzeby osobiste, na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie rodzi żadnych skutków podatkowych w tym podatku. Majątek osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą nie jest prawnie wyodrębniony od jej majątku osobistego, dlatego też przekazanie składnika majątku z prowadzonej działalności gospodarczej na potrzeby osobiste nie powoduje powstania przychodu po stronie Wnioskodawcy. Poprzez tę czynność nie uzyska on żadnego przysporzenia majątkowego. Nastąpi wyłącznie przesunięcie rzeczy z majątku związanego z działalnością gospodarczą do majątku osobistego. (…)"

Samochód (środek trwały) wycofany nie może już figurować w ewidencji środków trwałych, dlatego należy go wykreślić z ewidencji i zaprzestać dokonywania dalszych odpisów amortyzacyjnych. Ostatniego odpisu dokonuje się za miesiąc, w którym samochód został wycofany z działalności gospodarczej.

WAŻNE: Niezamortyzowana wartość samochodu wycofanego z działalności gospodarczej w związku z przekazaniem go na cele prywatne, nie może zostać zaliczona do kosztów uzyskania przychodów.

Podatnik nie koryguje kosztów uzyskania przychodów o wartość dotychczasowych odpisów amortyzacyjnych. Odpisy te były bowiem dokonywane prawidłowo, gdyż środek trwały wykorzystywano na potrzeby działalności przedsiębiorcy.

Jeżeli w związku z przekazaniem samochodu na cele prywatne przedsiębiorca był zobowiązany wykazać VAT należny, to kwota tego podatku nie może zostać zaliczona do kosztów uzyskania przychodów. VAT należny nie stanowi bowiem kosztu podatkowego, poza wyjątkami określonymi w art. 23 ust. 1 pkt 43 lit. b) ustawy o PDOF. Wśród tych wyjątków brak jest VAT należnego od przekazania składników majątku na cele osobiste podatnika.

Kosztem podatkowym nie będzie również wartość VAT naliczonego, jeśli przekazanie samochodu do celów prywatnych przedsiębiorcy wiązało się z dokonaniem korekty VAT od zakupu tego pojazdu. Wprawdzie kwota VAT naliczonego, skorygowana na podstawie art. 91 ustawy o VAT, co do zasady może zostać zaliczona do kosztów uzyskania przychodów (zob. art. 23 ust. 1 pkt 43 lit. c) ustawy o PDOF), jednak nie zawsze jest to możliwe. Kosztem podatkowym mogą być bowiem te koszty, które zostały poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Celów tych z całą pewnością nie spełnia wycofanie środka trwałego z działalności i przeznaczenie go na potrzeby osobiste przedsiębiorcy. Z tego względu kwota skorygowanego VAT naliczonego nie może być uznana za koszt podatkowy.

Wspomnijmy, że gdyby podatnik sprzedał, w ramach majątku prywatnego, samochód wycofany wcześniej, to taka czynność mogłaby skutkować powstaniem przychodu z działalności. Tak będzie w przypadku, gdy sprzedaż zostanie dokonana przed upływem 6 lat, licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym samochód został wycofany z działalności (zob. art. 10 ust. 2 pkt 3 ustawy o PDOF). Więcej na ten temat pisaliśmy w Biuletynie Informacyjnym nr 32 z 10 listopada 2012 r., w artykule pt. "Sprzedaż samochodu wycofanego z działalności jest przychodem z tej działalności".

Dla celów bilansowych przekazanie samochodu na cele prywatne przedsiębiorcy powoduje konieczność wyksięgowania go z ewidencji środków trwałych. Taki samochód nie spełnia już definicji aktywów, nie spowoduje bowiem wpływu do jednostki korzyści ekonomicznych.

Dokumentem, na podstawie którego wykreśla się samochód z ewidencji, może być pisemna decyzja przedsiębiorcy, której przykładowy wzór przedstawiamy poniżej:

Wycofanie samochodu z działalności może być zaksięgowane:

Jeśli w związku z przekazaniem samochodu na cele prywatne przedsiębiorca wykazał VAT należny, to księguje się go:

Gdy w związku z ww. przekazaniem przedsiębiorca był zobowiązany do skorygowania VAT naliczonego, kwotę tej korekty może ująć w księgach rachunkowych, zapisem:

Natomiast przedsiębiorcy, którzy prowadzą podatkową księgę przychodów i rozchodów, nie dokonują w niej żadnych zapisów w związku z wycofaniem środka trwałego z działalności i przekazaniem go na cele prywatne.