1) Pracownik wziął kredyt na zabieg in vitro. Nie przewidział jednak, że koszty będą większe niż zakładał i znajdzie się w trudnej sytuacji materialnej, która uniemożliwi dalsze leczenie (brak środków). W związku z tym wystąpił do pracodawcy z wnioskiem o zapomogę z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych na zabieg in vitro. Czy pracodawca może z tego funduszu udzielić takiej pomocy? Czy zapomoga będzie zwolniona z oskładkowania i opodatkowania?
Jeśli pracownik spełnia kryterium socjalne, pracodawca może udzielić mu pomocy materialnej z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (dalej Funduszu). Będzie ona w całości zwolniona z oskładkowania, może też być wolna od podatku dochodowego (do określonej kwoty), co wyjaśniamy poniżej.
Pomoc materialna z Funduszu może przybrać formę rzeczową albo finansową. Taki podział przewiduje art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 800 z późn. zm.), dalej ustawy. Przepisy powołanego aktu nie wymieniają na jaki cel zapomoga może być przyznana ani nie definiują tego pojęcia. Słownik języka polskiego PWN określa zapomogę jako bezzwrotną pomoc finansową. Z kolei w doktrynie przyjmuje się, że jest to pomoc udzielana m.in. z powodu indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby, śmierci, a także ze względu na trudną sytuację materialną. Jednak nie będzie nią pomoc w innych okolicznościach, np. z powodu zwiększonych wydatków w okresie świąt (por. Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych. Komentarz, Łukasz Chruściel, C.H.Beck 2015, komentarz do art. 2). W związku z tym należałoby uznać, że każda zapomoga mieści się w zakresie pomocy materialnej, o jakiej mowa w art. 2 pkt 1 ustawy, pod warunkiem że jest wypłacana z przyczyn socjalnych. Przy pomocy materialnej z Funduszu ważny jest bowiem powód ubiegania się o nią, a nie jej przeznaczenie. Poza tym jak wyjaśnił Sąd Apelacyjny w Szczecinie w uzasadnieniu wyroku z 10 lutego 2015 r. (sygn. akt III AUa 429/14): "(...) pracodawca nie dysponuje uprawnieniami do weryfikowania, jakie konkretnie produkty bądź też usługi opłacił z wypłaconych środków ich beneficjent. (...) sposób spożytkowania świadczenia w żadnym razie nie może dyskredytować tego świadczenia i arbitralnie przesądzać o zaniechaniu realizacji celów socjalnych. Nie świadczy też o wynagrodzeniowej naturze świadczenia, która uzasadniałaby oskładkowanie przychodu. (...)".
Ważne: Pracodawca ma obowiązek przydzielania usług, świadczeń i dopłat z Funduszu według kryterium socjalnego, czyli w zależności od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej (art. 8 ust. 1 ustawy). |
Wszystkie te warunki muszą być spełnione łącznie (por. wyrok SN z 20 czerwca 2012 r., sygn. akt I UK 140/12, OSNP 2013/13-14/160). Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 29 września 2015 r. (sygn. akt III AUa 28/15, OSA 2016/4/103-113): "(...) Pracodawca ma (...) swobodę wyboru ocenianych elementów, a każda próba ograniczenia i tworzenia jedynie słusznego katalogu kryteriów oceny sytuacji osoby uprawnionej do świadczenia, z oczywistych względów będzie zawsze niekompletna i pewnych okoliczności nie będzie uwzględniać. (...)". Jednakże aby stwierdzić, czy w konkretnym przypadku jest spełnione kryterium socjalne należy przeprowadzić indywidualną analizę sytuacji osoby uprawnionej (por. wyrok SA w Poznaniu z 17 września 2015 r., sygn. akt III AUa 2233/14). Jeżeli zatem z takiej analizy przeprowadzonej przez Czytelnika będzie wynikało, że sytuacja życiowa, rodzinna i materialna pracownika uzasadnia wypłatę bezzwrotnej pomocy finansowej (zapomogi) z Funduszu, pomoc ta powinna zostać przyznana.
Zapomoga sfinansowana z Funduszu jest wyłączona z oskładkowania bez ograniczenia kwotowego. W podstawie wymiaru składek ZUS nie uwzględnia się bowiem świadczeń finansowanych ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (§ 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia składkowego). Jeśli zaś chodzi o jej opodatkowanie, to zastosowanie znajdzie art. 21 ust. 1 pkt 67 ustawy o pdof. Na podstawie powołanego przepisu, wolna od podatku dochodowego jest wartość otrzymanych przez pracownika w związku z finansowaniem działalności socjalnej, o której mowa w przepisach o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, rzeczowych świadczeń oraz otrzymanych przez niego w tym zakresie świadczeń pieniężnych, sfinansowanych w całości ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych lub funduszy związków zawodowych, łącznie do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 380 zł; rzeczowymi świadczeniami nie są bony, talony i inne znaki, uprawniające do ich wymiany na towary lub usługi. Na mocy ww. przepisu, opodatkowaniu nie podlega zapomoga sfinansowana z Funduszu, o ile jej wysokość wraz z innymi świadczeniami rzeczowymi i pieniężnymi sfinansowanymi z tego Funduszu (także funduszy związków zawodowych), licząc narastająco od początku roku podatkowego, nie przekracza 380 zł. W razie przekroczenia tej kwoty, nadwyżka podlega opodatkowaniu.
Zwracamy uwagę! Zdaniem Sądu Apelacyjnego w Szczecinie, ZUS nie ma prawa weryfikować spełnienia kryteriów socjalnych - jest uprawniony jedynie do sprawdzania, czy świadczenie ma rzeczywiście charakter socjalny i czy zostało wypłacone z Funduszu (por. wyrok z 7 lipca 2015 r., sygn. akt III AUa 889/14).
2) Czy zapomoga na zabieg in vitro sfinansowana ze środków obrotowych pracodawcy mieści się w kategorii indywidualnego zdarzenia losowego, uzasadniającego przyznanie zapomogi zwolnionej ze składek ZUS i podatku dochodowego?
Z podstawy wymiaru składek ZUS wyłączone są zapomogi losowe w przypadku klęsk żywiołowych, indywidualnych zdarzeń losowych lub długotrwałej choroby (§ 2 ust. 1 pkt 22 rozporządzenia składkowego). Natomiast w podstawie opodatkowania nie uwzględnia się zapomogi otrzymanej w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci - do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2.280 zł (art. 21 ust. 1 pkt 26 ustawy o pdof).
Powołane przepisy nie definiują pojęcia "indywidualne zdarzenia losowe". Organy podatkowe zgodnie ze słownikiem języka polskiego przyjmują, iż są to wszelkie nagłe, niespodziewane, pojedyncze zdarzenia wywołane przyczynami zewnętrznymi, których nie można przewidzieć, a które są niezależne od człowieka, nawet przy zachowaniu należytej staranności jak np. kradzieże, włamania, zniszczenie domu lub mieszkania spowodowane zalaniem wodą lub pożarem, nieszczęśliwe wypadki powodujące uszczerbek na zdrowiu, śmierć (por. interpretacja indywidualna dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 5 sierpnia 2013 r., sygn. IPTPB1/415-316/13-2/AG). Interpretację dokonaną przez organy podatkowe, zwłaszcza że pokrywa się ona z jego potocznym i słownikowym definiowaniem można też przyjąć dla celów oskładkowania ww. zapomogi.
Dla wykorzystania wymienionych zwolnień: podatkowego i składkowego nie ma znaczenia źródło finansowania zapomogi. Obydwa wymienione przepisy nie wskazują bowiem żadnego sposobu finansowania jako właściwego do ich zastosowania.
Zabieg in vitro jest procesem medycznym, przebiegającym zgodnie z ustalonym planem, w celu zapłodnienia. Nie można go określić zdarzeniem nagłym i niespodziewanym, którego nie dało się przewidzieć. W efekcie, naszym zdaniem, nie mieści się w kategorii indywidualnego zdarzenia losowego.
W świetle powyższego, przyznanie ze środków obrotowych zapomogi na zabieg in vitro nie mieści się w katalogu świadczeń wyłączonych z oskładkowania i opodatkowania.
|