Rozliczenie składkowo-podatkowe chorego pracownika zgłoszonego do ubezpieczeń jako osoba współpracująca

Córka przedsiębiorcy jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę za wynagrodzeniem ustalonym w stałej miesięcznej wysokości (3.000 zł). Ze względu na prowadzenie z przedsiębiorcą wspólnego gospodarstwa domowego została zgłoszona do ubezpieczeń w ZUS jako osoba współpracująca. W okresie od 17 do 31 sierpnia 2012 r. chorowała i za ten okres otrzymała zasiłek. Jak ustalić jej wynagrodzenie za pracę? Jak rozliczyć składki ZUS za ten miesiąc, jeśli dotąd opłacane były za nią składki na ubezpieczenia społeczne od kwoty 3.000 zł, a składka zdrowotna od najniższej podstawy?

Nie ma przeszkód prawnych aby osoba prowadząca działalność gospodarczą zawarła z córką umowę o pracę. Przy czym konieczną przesłanką istnienia stosunku pracy jest to, aby praca była świadczona w warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy, określonych w art. 22 § 1 K.p. (por. wyrok SN z dnia 19 września 2003 r., sygn. akt II UK 41/03, OSNP 2004/11/199). Jednakże jeśli pozostaje z ojcem-osobą prowadzącą działalność gospodarczą we wspólnym gospodarstwie domowym, to dla celów ubezpieczeń w ZUS, jest uważana za osobę współpracującą (nie pracownika) - art. 8 ust. 2 i 11 ustawy o sus.

Ustalenie wynagrodzenia za pracę

Wynagrodzenie określone w stałej miesięcznej wysokości za przepracowaną część miesiąca, jeżeli pracownikowi za pozostałą część tego miesiąca przysługuje zasiłek chorobowy ustala się według zasad określonych w § 11 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. nr 62, poz. 289 z późn. zm.). Na podstawie powołanej regulacji miesięczną stawkę wynagrodzenia dzieli się przez 30 i otrzymaną kwotę mnoży przez liczbę dni wskazanych w zaświadczeniu lekarskim o czasowej niezdolności pracownika do pracy wskutek choroby. Tak obliczoną kwotę wynagrodzenia odejmuje się od wynagrodzenia przysługującego za cały miesiąc.

Pracownik wynagradzany w stałej miesięcznej wysokości 3.000 zł, w okresie od 17 do 31 sierpnia 2012 r. (15 dni) był niezdolny do pracy i na ten okres przedłożył zaświadczenie lekarskie ZUS ZLA. Za sierpień 2012 r. pracownik uzyskał wynagrodzenie za pracę w wysokości 1.500 zł, zgodnie z wyliczeniem: 3.000 zł : 30 = 100 zł; 100 zł x 15 dni = 1.500 zł; 3.000 zł - 1.500 zł = 1.500 zł.

Ustalenie podstawy wymiaru składek ZUS

Podstawę wymiaru składek ZUS opłacanych za osobę współpracującą stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż odpowiednio:

• na ubezpieczenia społeczne - 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe - aktualnie jest to kwota 2.115,60 zł (art. 18 ust. 8 ustawy o sus),
   
• na ubezpieczenie zdrowotne - 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku - aktualnie jest to kwota 2.828,31 zł (art. 81 ust. 2 ustawy zdrowotnej).

Ponadto opłaca się za nią składkę na Fundusz Pracy od kwoty stanowiącej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, z zastrzeżeniem, że tę składkę opłaca się, jeżeli osoba współpracująca nie osiągnęła wieku wynoszącego co najmniej 55 lat - kobieta i co najmniej 60 lat - mężczyzna.

Zgodnie z powołanymi przepisami, ustawodawca określił dla osoby współpracującej przy prowadzeniu działalności najniższe podstawy wymiaru składek na ww. ubezpieczenia. Upoważnił też płatnika tych składek do zmniejszania najniższej podstawy, z tym że tylko na ubezpieczenia społeczne. Jak stanowi przepis art. 18 ust. 9 ustawy o sus, za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi lub ich ustanie i jeżeli trwały one tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu. Powyższe zasady zmniejszania najniższej podstawy wymiaru składek stosuje się odpowiednio w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, jeżeli z tego tytułu ubezpieczony spełnia warunki do przyznania zasiłku (art. 18 ust. 10 ustawy o sus). Nie ulega natomiast zmniejszeniu najniższa podstawa wymiaru składki zdrowotnej. W myśl bowiem art. 79 ust. 2 ustawy zdrowotnej, składka na ubezpieczenie zdrowotne jest miesięczna i niepodzielna.

Przyjmujemy dane z poprzedniego przykładu i dodatkowo, że pracownik dla celów ubezpieczeń w ZUS jest traktowany jako osoba współpracująca. Z tego tytułu podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, ubezpieczeniu wypadkowemu oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu, a ponadto dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu. Składki za tę osobę są opłacane od podstawy w wysokości odpowiednio:

• na ubezpieczenia społeczne - zadeklarowanej kwoty 3.000 zł,
   
• na ubezpieczenie zdrowotne - najniższej podstawy 2.828,31 zł,
   
• na Fundusz Pracy - stanowiącej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, czyli kwoty 3.000 zł.

Za okres choroby przypadający od 17 do 31 sierpnia 2012 r. osoba współpracująca spełniła warunki do przyznania zasiłku chorobowego (wypłacanego przez ZUS).

Składki ZUS za osobę współpracującą za sierpień 2012 r. należy opłacić odpowiednio:

• na ubezpieczenia społeczne od podstawy nie niższej niż 1.091,92 zł (tj. 2.115,60 zł : 31 dni sierpnia x 16 dni),
   
• na ubezpieczenie zdrowotne od podstawy nie niższej niż 2.828,31 zł,
   
• na Fundusz Pracy od kwoty stanowiącej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Na temat zmniejszania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przedsiębiorców (także osób współpracujących) pisaliśmy w UiPP nr 11/2012, str. 9-10.

Ustalenie zaliczki na podatek dochodowy

Od dochodu osoby współpracującej zatrudnionej na podstawie umowy o pracę ustala się zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych na zasadach określonych w art. 32 ustawy o pdof. Podstawą do obliczenia zaliczki będzie przychód po odliczeniu kosztów uzyskania przychodu. Wyliczoną zaliczkę na podatek dochodowy pomniejsza się o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, określonej w pierwszym przedziale obowiązującej skali podatkowej (jeżeli osoba ta złożyła PIT-2).

Od dochodu nie odlicza się składek na ubezpieczenia społeczne, a od zaliczki na podatek dochodowy składki zdrowotnej, bowiem te składki za osobę współpracującą finansuje w całości z własnych środków osoba prowadząca działalność.

Przyjmujemy dane z poprzednich przykładów i dodatkowo, że przedsiębiorca posiada PIT-2 osoby współpracującej uprawiający do pomniejszania zaliczki o kwotę zmniejszającą podatek, czyli o 46,33 zł, a koszty uzyskania przychodów wynoszą 111,25 zł. Od uzyskanego przez osobę współpracującą w sierpniu 2012 r. wynagrodzenia za pracę wykonywaną w tym miesiącu w kwocie 1.500 zł należy pobrać zaliczkę na podatek dochodowy w wysokości 204 zł, zgodnie z wyliczeniem:

• podstawa opodatkowania: 1.500 zł - 111,25 zł = 1.388,75 zł, po zaokrągleniu 1.389 zł,
   
• zaliczka na podatek: 1.389 zł x 18% - 46,33 zł = 203,69 zł, po zaokrągleniu 204 zł.

W sierpniu 2012 r. osoba współpracująca otrzymała wynagrodzenie w wysokości 1.296 zł (1.500 zł - 204 zł). Ponadto ZUS wypłacił jej zasiłek chorobowy.

Zwracamy uwagę! Wynagrodzenia pełnoletniej córki zatrudnionej na podstawie umowy o pracę osoba prowadząca działalność gospodarczą może zaliczyć do kosztów podatkowych (art. 22 ust. 1 ustawy o pdof).