Ochrona stosunku pracy pracownika będącego w wieku przedemerytalnym

1) Zamierzamy z przyczyn ekonomicznych zwolnić kilku pracowników. Wśród osób wytypowanych do zwolnienia jest pracownik, któremu do osiągnięcia wieku emerytalnego brakuje 5 lat. Czy jest on chroniony art. 39 K.p.?

Ochrona przed wypowiedzeniem uregulowana w art. 39 K.p. polega na zakazie wypowiadania umów o pracę pracownikom, którym brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, o ile okres zatrudnienia umożliwia im uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. Aktualnie drugi z warunków (staż) nie ma już znaczenia. Jedyną przesłanką nabycia prawa do emerytury jest bowiem osiągnięcie przez ubezpieczonego wieku emerytalnego, wskazanego w art. 24 ust. 1a i 1b ustawy emerytalnej, zaś okres zatrudnienia - opłacania składek ma wpływ jedynie na wysokość pobieranego świadczenia. Tak też wynika ze stanowiska Głównego Inspektoratu Pracy (pismo z dnia 27 maja 2010 r., znak: GPP-426-4560-32-1/10/PE/RP).

Począwszy od 1 stycznia 2013 r. wiek emerytalny ulega stopniowemu podwyższeniu aż docelowo wyniesie 67 lat (zmiana wprowadzona do ustawy emerytalnej - ustawą z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach... opublikowaną w Dz. U. pod poz. 637). W przypadku kobiet nastąpi to w 2040 r., a mężczyzn - w 2020 r. Wówczas bowiem przejdą na emeryturę pracownice urodzone po 30 września 1973 r. oraz pracownicy urodzeni po 30 września 1953 r.

Podniesienie wieku, po osiągnięciu którego pracownik może przejść na emeryturę nie zmieniło kodeksowych zasad ochrony przed wypowiedzeniem pracowników w wieku przedemerytalnym. Jednak mając na uwadze ochronę praw nabytych, w ustawie z dnia 11 maja 2012 r. przyjęto, że pracownicy, którzy w dniu 1 stycznia 2013 r. byli objęci ochroną wynikającą z art. 39 K.p. (lub osoby, które mogłyby być nią objęte, gdyby w tym dniu pozostawały w stosunku pracy) korzystają z tej ochrony aż do osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego (art. 18 ustawy z dnia 11 maja 2012 r.). W praktyce oznacza to, iż osoby chronione w dniu 1 stycznia 2013 r., czyli kobiety urodzone w latach 1953-1956 oraz mężczyźni urodzeni w latach 1948-1951 podlegają dłuższej ochronie przedemerytalnej (maksymalnie o 16 miesięcy).

Pracownik urodzony 2 października 1951 r. może przejść na emeryturę w wieku 66 lat i 4 miesięcy. W dniu 1 stycznia 2013 r. był on objęty ochroną przedemerytalną. Okres ochronny rozpoczął się z chwilą ukończenia 61. roku życia i na podstawie art. 18 ustawy z dnia 11 maja 2012 r. trwa 5 lat i 4 miesiące.

Od czasu wprowadzenia w życie wskazanych wyżej zmian w ustawie emerytalnej pracodawca powinien indywidualnie wobec każdego "starszego" pracownika ustalać kiedy może on przejść na emeryturę i od którego momentu rozpoczyna się okres ochronny, aby nie popełnić błędu przy ewentualnym wypowiadaniu umowy. Wyrównanie obowiązywania ochrony przedemerytalnej wszystkich pracowników, tj. począwszy od osiągnięcia wieku 63 lat, nastąpi w listopadzie 2036 r.

W spółce z o.o. są zatrudnione dwie pracownice (A i B) w wieku zbliżonym do przedemerytalnego, urodzone odpowiednio 8 stycznia 1958 r. i 30 listopada 1958 r. Wiek emerytalny pracownicy A wynosi 61 lat i 9 miesięcy, a pracownicy B - 62 lata. Żadna z tych pracownic nie była objęta ochroną w dniu 1 stycznia 2013 r.

Okres ochronny dla pracownicy A rozpocznie się od 8 października 2015 r., w tym bowiem dniu osiągnie ona wiek 57 lat i 9 miesięcy, a tym samym do osiągnięcia wieku emerytalnego będzie jej brakowało nie więcej niż 4 lata. Natomiast pracownica B zostanie objęta okresem ochronnym dopiero od 30 listopada 2016 r.

Kalkulator wieku emerytalnego znajduje się w serwisie www.kalkulatory.gofin.pl

Należy wspomnieć, że zmienione regulacje podnoszące i zrównujące wiek emerytalny dla kobiet i mężczyzn, wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 maja 2014 r. (sygn. akt K 43/12, Dz. U. poz. 684) zostały uznane za zgodne z Konstytucją.

Zwracamy uwagę! Wypowiedzenie umowy o pracę pracownikowi w wieku przedemerytalnym jest dopuszczalne tylko w razie likwidacji pracodawcy lub ogłoszenia jego upadłości (art. 41¹ § 1 K.p.). Ponadto stosowanie art. 39 K.p. jest wyłączone w sytuacji uzyskania przez pracownika prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (art. 40 K.p.).

2) Zatrudniamy pracownika w wieku przedemerytalnym na czas określony wynoszący dwa lata. Umowa rozwiąże się z końcem marca br. Według pracownika korzysta on z ochrony i zamierza po ustaniu zatrudnienia wystąpić z pozwem do sądu o przywrócenie do pracy. Czy umowa ulegnie rozwiązaniu?

Tak. Istotą ochrony określonej w art. 39 K.p. jest zakaz wypowiadania umów o pracę pracownikom, którym brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego. Pracodawca nie może takiemu pracownikowi wypowiedzieć żadnej umowy o pracę, w tym umowy zawartej na czas określony, nawet jeśli strony zastrzegły w jej treści możliwość jej wcześniejszego rozwiązania w tym trybie.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 lipca 2011 r. (sygn. akt II PK 20/11) stwierdził, że przewidziany w art. 39 K.p. zakaz wcześniejszego wypowiedzenia umowy o pracę nie dotyczy umowy zawartej na czas określony, która uległaby rozwiązaniu z upływem okresu jej trwania przed osiągnięciem przez pracownika wieku emerytalnego umożliwiającego mu uzyskanie prawa do emerytury.

Należy podkreślić, że w omawianym okresie ochronnym nie można jedynie wypowiadać umów o pracę. Natomiast mogą one zostać rozwiązane w każdym innym trybie. Szczególna ochrona pracownika w wieku przedemerytalnym wygasa z chwilą osiągnięcia wieku uprawniającego do przejścia na emeryturę. Z tą datą pracownik podlega ogólnym zasadom wypowiadania umów.