Zleceniodawca nie wypłacił zleceniobiorcy wynagrodzenia w wyznaczonym terminie. Czy osoba ta ma prawo zwrócić się do Inspekcji Pracy o nakazanie zleceniodawcy dokonanie wypłaty?
Zakres działania inspektora - nie każda forma zatrudnienia
Z ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2012 r. poz. 404 z późn. zm.), dalej ustawy wynika, że do zadań Inspekcji Pracy (w tym inspektorów pracy) należy kontrola i nadzór nad przestrzeganiem prawa pracy. Prawo pracy zostało zdefiniowane w Kodeksie pracy - są to normy nie tylko Kodeksu pracy, ale również przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych, określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy.
Praca może być świadczona w oparciu o stosunek pracy - jak również na podstawie tzw. cywilnoprawnych form zatrudnienia. Zalicza się do nich m.in. umowy zlecenia oraz o dzieło. Z uwagi na fakt, iż umowa zlecenia oraz umowa o dzieło regulowane są prawem cywilnym (a nie prawem pracy), inspektor pracy nie ma, co do zasady, bezpośrednich kompetencji do podejmowania interwencji w przypadku gdy zleceniodawca zalega z wypłatą wynagrodzenia.
Ważne: Prawo pracy reguluje tylko pracowniczą formę zatrudnienia, w ramach której nie mieszczą się umowy cywilnoprawne. Są one regulowane prawem cywilnym i mimo pewnych podobieństw do stosunku pracy nie są objęte Kodeksem pracy. |
Ochrona wynagrodzenia za pracę - tyko dla pracowników
Tylko osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy mają status pracownika i mogą korzystać z przywilejów gwarantowanych przez Kodeks pracy w zakresie ochrony wynagrodzenia za pracę. Warto zauważyć, że przepisy Kodeksu cywilnego regulujące umowę o dzieło przewidują zapłatę wynagrodzenia przez zamawiającego dzieło na rzecz przyjmującego zamówienie. W przypadku umowy zlecenia, wynagrodzenie należy się, jeżeli z umowy lub okoliczności nie wynika, że zleceniobiorca zobowiązał się wykonać zlecenie nieodpłatnie. Przepisy Kodeksu cywilnego regulujące umowy cywilnoprawne posługują się pojęciem "wynagrodzenie". Nie można jego jednak utożsamiać z "wynagrodzeniem za pracę" wynikającym z istoty stosunku pracy regulowanego przez prawo pracy.
Nakaz płacowy inspektora pracy
Pracownik, któremu pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia za pracę ma prawo złożyć skargę do Inspekcji Pracy. Jeżeli doniesienia pracownika się potwierdzą w przeprowadzonym przez inspektora postępowaniu kontrolnym, wówczas Inspekcja Pracy ma prawo zastosować środki prawne mające na celu zdyscyplinowanie pracodawcy w zakresie terminowego i prawidłowego wypłacania wynagrodzeń.
Przepis art. 11 pkt 7 ustawy daje możliwość wydania przez inspektora pracy tzw. nakazu płacowego, na podstawie którego pracodawca zostanie zobowiązany do wypłacenia pracownikowi wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia ze stosunku pracy.
Nakaz płacowy, może zostać wydany tylko w określonych warunkach i tylko wówczas, gdy wynagrodzenia nie wypłaca pracodawca - pracownikowi. Wykonawcą nakazu płacowego nie może być podmiot zatrudniający na podstawie umów cywilnoprawnych. W przypadku, gdy świadczący pracę w ramach umowy cywilnoprawnej nie otrzymał umówionego wynagrodzenia, wówczas jedyną drogą do dochodzenia roszczenia jest wystąpienie na drogę sądową.
Wydanie nakazu płacowego w przypadku gdy zatrudnienie wynika z umowy cywilnoprawnej oznaczałoby bezprawne wkraczanie organów administracji w kompetencje zastrzeżone dla sądów powszechnych. Wydany w takich warunkach nakaz byłby bezwzględnie nieważny z uwagi na brak oparcia w przepisach i w żadnym wypadku nie wiązałby podmiotu zatrudniającego na podstawie umów cywilnoprawnych.
Powództwo o ustalenie istnienia stosunku pracy
Od braku bezpośredniej możliwości ingerencji inspektora pracy w relacje między stronami umów cywilnoprawnych, w tym w kwestie rozliczeń (wynagrodzeń) należy odróżnić kompetencje w zakresie ustalania stosunku pracy. Jeśli osoba zatrudniona na podstawie umowy cywilnoprawnej wykonuje pracę w warunkach jakimi charakteryzuje się stosunek pracy, to jest to nielegalne i stanowi wykroczenie ścigane przez inspektorów pracy.
Ważne: Do inspektorów pracy należy wnoszenie powództw, a za zgodą osoby zainteresowanej - uczestnictwo w postępowaniu przed sądem pracy, w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy. |
W pozwie obok żądania głównego może znaleźć się wniosek o wypłatę wynagrodzenia za pracę. Należy jednak pamiętać, że pozew o ustalenie istnienia stosunku pracy, jak i ewentualnych roszczeń z tym związanych zostanie pozytywnie rozpatrzony tylko w przypadku, gdy umowa cywilnoprawna została zawarta w celu obejścia przepisów dotyczących pracowniczego zatrudnienia. W sytuacji gdy zgodnym zamiarem stron jest świadczenie pracy na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, ingerencja inspektora pracy jest niemożliwa - zarówno w formie środków prawnych przewidzianych w ustawie, jak również w drodze powództwa.
|