Czy pracodawca prowadzący firmę wielooddziałową, zatrudniający łącznie ponad 100 pracowników, musi tworzyć służbę bhp i zatrudnić w niej pracownika na etacie? Czy sytuację pracodawcy zmienia fakt, iż żaden z oddziałów nie zatrudnia samodzielnie 100 osób?
Wątpliwości dotyczące obowiązku tworzenia służby bhp przez pracodawców zatrudniających powyżej 100 pracowników wynikają z brzmienia art. 23711 § 2 zdanie pierwsze K.p. Przepis ten stanowi, że w przypadku braku kompetentnych pracowników pracodawca może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy. Jeśli odnieść tę regułę do całego § 1 omawianej normy, można dojść do wniosku, że możliwość korzystania z usług zewnętrznych specjalistów występuje w każdym przypadku, gdy pracodawca nie jest w stanie zatrudnić kompetentnego pracownika w komórce zwanej służbą bhp. Warto jednak pamiętać, że art. 23711 § 1 K.p. jednoznacznie obliguje pracodawcę zatrudniającego powyżej 100 pracowników do tworzenia służby bhp, zaś tylko pracodawcy zatrudniający do 100 pracowników mogą powierzyć wykonywanie zadań tej służby pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy.
Zwracamy uwagę! Dla celów utworzenia służby bhp pozostaje bez znaczenia, czy firma jest jedno- czy też wielooddziałowa. Jeśli bowiem poszczególne oddziały (filie) nie posiadają statusu odrębnego pracodawcy, ilość zatrudnionych w nich pracowników sumuje się z pracownikami centrali, uzyskując łączną liczbę zatrudnionych u danego pracodawcy.
Stosownie do § 1 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. nr 109, poz. 704 ze zm.) pracodawca zatrudniający od 100 do 600 pracowników tworzy wieloosobową, lub jednoosobową komórkę służby bhp lub zatrudnia w tej komórce pracownika służby bhp w niepełnym wymiarze czasu pracy. Z powołanego przepisu wynika obowiązek utworzenia służby bhp w każdym przypadku, gdy liczebność załogi danego pracodawcy przekracza 100 pracowników. Odczytanie art. 23711 § 2 K.p. przez pryzmat tej regulacji umacnia wniosek, że możliwość powierzenia zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy została ograniczona wyłącznie do pracodawców zatrudniających do 100 pracowników, którzy co do zasady powierzają obowiązki tej służby pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy.
Powinność tworzenia służby bhp przez pracodawców zatrudniających powyżej 100 pracowników potwierdził również Główny Inspektorat Pracy w stanowisku z dnia 9 sierpnia 2007 r. w sprawie powoływania służby bhp u pracodawców zatrudniających powyżej 100 pracowników (znak: GNP/426/4560-402/07/PE). Poza przedstawionymi już powyżej argumentami GIP odwołał się do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 13 października 2006 r. (sygn. akt I OSK 263/06), w którym uznano, że pracodawca zatrudniający powyżej 100 pracowników ma obowiązek utworzyć służbę bhp i zatrudnić pracownika tej służby. Na tej podstawie GIP uznał, że zastąpienie służby bhp utworzonej na omawianych zasadach, podmiotem niebędącym pracownikiem pracodawcy zatrudniającego powyżej 100 osób, jest niedopuszczalne. W tym samym tonie wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 22 marca 2012 r. (sygn. akt III SA/Gd 8/12) wyjaśniając, że możliwość powierzenia zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy w przypadku braku kompetentnych pracowników dotyczy tylko pracodawców, którzy zatrudniają nie więcej niż 100 pracowników.
Warto jednak pamiętać, że część specjalistów prawa pracy oraz sądów administracyjnych prezentuje pogląd, zgodnie z którym zakłady zatrudniające powyżej 100 pracowników mogą nadal powierzać zadania służby bhp specjalistom niebędącym ich pracownikami, jeśli wykażą, że pomimo podejmowanych prób nie byli w stanie zatrudnić kompetentnych pracowników. Taki pogląd zaprezentował m.in. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 12 października 2011 r. (sygn. akt II SA/Wa 937/11). Oznacza to, że aby uwolnić się od odpowiedzialności związanej z niedopełnieniem obowiązku utworzenia służby bhp, pracodawca musi wykazać, że zasadnie dokonał oceny, iż nie miał możliwości zatrudnienia kompetentnych pracowników (por. wyrok NSA w Warszawie z dnia 12 stycznia 2011 r., sygn. akt I OSK 1120/10).
Przykład |
Firma zatrudnia ponad 100 pracowników w 3 oddziałach usytuowanych w różnych miastach. Przedsiębiorstwo korzysta z usług firmy zewnętrznej, która zajmuje się sprawami bhp. Do tej pory, także podczas kontroli PIP, fakt ten nie był kwestionowany. Obecnie powstała jednak wątpliwość, co do słuszności postępowania w tej sprawie. Z jednej strony bowiem, w dostępnych materiałach i komentarzach prezentowany jest pogląd, że firma zatrudniająca ponad 100 pracowników, wśród których nie ma osób posiadających kompetencje w sprawach bhp, może zatrudniać zewnętrzną firmę. Z drugiej strony Komisja Prawna Głównego Inspektora Pracy w stanowisku z dnia 21 maja 2009 r. nie dopuszcza takiej możliwości. Zdaniem GIP pracodawca zatrudniający ponad 100 osób ma obowiązek zatrudnić pracownika (z odpowiednimi kwalifikacjami) na podstawie umowy o pracę. Stanowisko to potwierdza wielu autorów, co jest uzasadnione, skoro z treści bezwzględnie obowiązujących przepisów wynika jednoznacznie obowiązek utworzenia służby bhp i zatrudnienia w niej pracownika, choćby na część etatu. Tylko dopełniając tego obowiązku, pracodawca zyskuje pewność, że nie grozi mu odpowiedzialność za naruszenie art. 23711 § 1 K.p.
Warto jednak pamiętać, że wobec rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych, pracodawca może również bronić tezy, że korzysta z usług firmy zewnętrznej wobec obiektywnego braku możliwości zatrudnienia pracownika tej służby lub też przesunięcia kompetentnej osoby spośród załogi zakładu. W takim przypadku ryzykuje jednak sporem sądowym, w którym będzie musiał wykazać fakt podejmowania starań o pozyskanie kompetentnego pracownika.
|