Obniżenie wysokości wpłat na PFRON

Pracodawca dokonujący wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (dalej PFRON) z tytułu nieosiągania odpowiedniego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych może obniżyć jej wysokość, nawiązując kooperację w zakresie zakupu usług (z wyłączeniem handlu) lub produkcji z pracodawcą uprawnionym do udzielania ulg we wpłatach na PFRON.

Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy o rehabilitacji podmiotem uprawnionym do ich udzielania jest pracodawca zatrudniający co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i osiągający wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych będących:

• osobami niepełnosprawnymi zaliczonymi do znacznego stopnia niepełnosprawności lub
   
• osobami niewidomymi, psychicznie chorymi lub upośledzonymi umysłowo lub osobami z całościowymi zaburzeniami rozwojowymi lub epilepsją - zaliczonymi do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności

w wysokości co najmniej 30%.

Mając na uwadze treść art. 2 pkt 6 ustawy o rehabilitacji, wskaźnik uprawniający do wystawiania informacji o wysokości obniżenia wpłaty na PFRON stanowi przeciętny miesięczny udział procentowy osób zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności (wszystkie schorzenia) lub osób zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności (tylko osoby niewidome, psychicznie chore, upośledzone umysłowo, z całościowymi zaburzeniami rozwojowymi lub epilepsją) w zatrudnieniu ogółem.

Wyżej wymienione kategorie pracowników niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności oraz do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności z określonymi schorzeniami podlegają sumowaniu ze względu na użycie w redakcji przepisu art. 22 ust. 1 ustawy o rehabilitacji spójnika "lub".

Wskaźnik umożliwiający wystawianie informacji o kwocie obniżenia wpłaty na PFRON można zatem wyliczyć według następującego wzoru:

Wu = (ZONzn + ZONun + ZONups + ZONuu + ZONuczr + ZONue) / Zog

gdzie:

Wystąpienie u pracownika powyższych schorzeń może być udokumentowane orzeczeniem potwierdzającym niepełnosprawność w przypadku, gdy zawiera ono stosowny opis albo symbol przyczyny niepełnosprawności jednoznacznie wskazujący na występowanie schorzenia szczególnego lub w sytuacji, gdy z treści orzeczenia nie wynika jednoznacznie występowanie schorzenia wymienionego w art. 22 ust. 1 ustawy o rehabilitacji, należy do niego załączyć zaświadczenie lekarza specjalisty lub inne orzeczenie potwierdzające wystąpienie określonego schorzenia.

Zaostrzenie po 1 stycznia 2011 r. kryteriów dotyczących wskaźników, jakie muszą spełniać pracodawcy, którzy zamierzają udzielać ulg we wpłatach na PFRON, spowodowało znaczący spadek liczby podmiotów uprawnionych, dlatego też pojawiła się dość powszechna praktyka tworzenia konsorcjów, by w ten sposób móc nadal udzielać informacji o obniżeniu wpłat na PFRON. Z uwagi na powstałe wokół tego zagadnienia kontrowersje, Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych (BON) zajęło stanowisko, wskazując, iż: "(...) Wystawianie ulg we wpłatach na PFRON w przypadku realizacji usług przez konsorcjum zależy od tego, czy konsorcjum spełnia warunki, o których mowa w art. 22 ust. 1 ustawy. Stroną uprawniającej kooperacji oraz wystawcą ulgi może być wyłącznie podmiot spełniający warunki, o których mowa w art. 22 ust. 1 ustawy, jeżeli zatem konsorcjum zatrudnia pracowników w rozumieniu art. 2 K.p. i spełnia warunki dotyczące struktury zatrudnienia, o których mowa w art. 22 ust. 1 ustawy, to może wystawiać ulgi. Natomiast gdy podmiot uprawniony do wystawiania ulg działa w konsorcjum to może wystawiać ulgi tylko w odniesieniu do sprzedaży własnej produkcji lub własnych usług z wyłączeniem handlu i na podstawie danych dotyczących tego podmiotu, a nie całego konsorcjum.". Przytoczone stanowisko dostępne jest na stronie internetowej resortu pracy (www.niepelnosprawni.gov.pl).

Przepisy prawa nie dopuszczają możliwości przeniesienia części lub całości praw do ulgi na inny podmiot. Zgodnie ze stanowiskiem BON wyrażonym w piśmie z dnia 18 listopada 2009 r., znak: BON-I-52312-123-1-LK/2009: "Nie jest możliwe refakturowanie i dzielenie lub przenoszenie praw do ulgi. Wynika to przede wszystkim z tego, że przepisy art. 22 ustawy nie przewidują takiej sytuacji, a przepisy dotyczące ulg w daninach publicznych nie mogą być interpretowane z użyciem wykładni rozszerzającej. Ponadto zgodnie z art. 22 ust. 2 ustawy warunkiem skorzystania z ulgi jest terminowa zapłata za przedmiot kooperacji i otrzymanie od uprawnionego sprzedającego informacji o kwocie obniżenia wpłat. Podmiotem, który jednocześnie terminowo uiszcza wspomnianą należność oraz otrzymuje informację, jest nabywca. Reasumując, w razie odsprzedaży, refakturowania czy przeniesienia części kosztów na inne podmioty nie jest możliwe w ramach obrotu gospodarczego przeniesienie części lub całości praw na podmioty niebędące stroną umowy kooperacyjnej w zakresie określonym w art. 22 ust. 1 ustawy. Całość prawa do obniżenia przysługuje nabywcy.".

Przepisy ustawy o rehabilitacji nie zawierają definicji pojęć "usługi" i "produkcji" użytych w art. 22 ust. 1 tej ustawy. W związku z powyższym zasadne wydaje się odwołanie do znaczenia statystyczno-ekonomicznego tych pojęć wynikającego z przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) (Dz. U. nr 251, poz. 1885 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 października 2008 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU) (Dz. U. nr 207, poz. 1293 z późn. zm.).

Zgodnie z PKWiU pod pojęciem usługi rozumie się:

• wszelkie czynności świadczone na rzecz jednostek gospodarczych prowadzących działalność o charakterze produkcyjnym, tzn. usługi dla celów produkcji nietworzące bezpośrednio nowych dóbr materialnych,
   
• wszelkie czynności świadczone na rzecz jednostek gospodarki narodowej oraz na rzecz ludności, przeznaczone dla celów konsumpcji indywidualnej, zbiorowej i ogólnospołecznej.

Pojęcie usług nie obejmuje natomiast czynności związanych z wytwarzaniem wyrobów (włączając półfabrykaty, elementy, części, obróbkę elementów) z materiałów własnych przedsiębiorstwa na zlecenie innych jednostek gospodarki narodowej, przeznaczonych do celów produkcyjnych lub do dalszej odsprzedaży oraz z reguły nie obejmuje wytwarzania wyrobów na indywidualne zamówienie ludności z materiałów własnych wykonawcy.

Ogólne reguły klasyfikowania usług wskazują na następujący podział usług:

• usługi produkcyjne - czynności będące współdziałaniem w procesie produkcji, ale nietworzące bezpośrednio nowych dóbr, wykonywane przez jedną jednostkę gospodarczą na zlecenie innej jednostki gospodarczej,
   
• usługi konsumpcyjne - wszelkie czynności związane bezpośrednio lub pośrednio z zaspokojeniem potrzeb ludności,
   
• usługi ogólnospołeczne - czynności zaspokajające potrzeby porządkowo-organizacyjne gospodarki narodowej i społeczeństwa jako całości.

Z uwagi na fakt, iż przepis art. 22 ust. 1 ustawy o rehabilitacji zastrzega jedynie, że usługa handlowa nie może stanowić przedmiotu współpracy uprawniającego do uzyskania możliwości obniżenia wpłaty na PFRON, to wszystkie pozostałe usługi świadczone przez uprawnionego sprzedającego mogą stanowić podstawę do udzielenia ulgi.

Warto zwrócić uwagę na stanowiska BON odnoszące się do leasingu jako przedmiotu kooperacji uprawniającej do udzielania ulg. W jednym z nich (pismo z dnia 21 września 2009 r., znak: BON-I-52312-42-1-LK/2009) Biuro wskazało, iż: "(…) W celu ustalenia, czy i w jakim zakresie można wystawić informację o wysokości obniżenia wpłat z tytułu zakupu usługi leasingu, należy ustalić, czy usługa ta została zaliczona do usług handlowych oraz czy usługę tę można uznać za usługę uprawnionego sprzedającego (a nie podmiotów trzecich). Należy zwrócić uwagę, że w przypadku usług, których przedmiotem są działania dokonywane na przedmiotach niewyprodukowanych przez uprawnionego sprzedającego (np. dostarczenie, udostępnienie itd.) wartością kooperacji nie jest wartość tych przedmiotów, a wartość usługi.". W innym piśmie (z dnia 16 listopada 2012 r., znak: BON-I-52311-420-2-LK/2012) czytamy, że: "Zgodnie z art. 709¹ Kodeksu cywilnego przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do używania albo używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego. Oznacza to, że ww. określona transakcja nie mieści się w zakresie uprawniającej kooperacji w części dotyczącej zakupu produkcji sprzedającego, ponieważ przedmiot leasingu nie zostaje nabyty w drodze zakupu i nie stanowi produkcji uprawnionego sprzedającego. Natomiast transakcja ta mieści się w zakresie kooperacji odnoszącej się do usług uprawnionego sprzedającego, zatem jej skutkiem może być wystawienie ulgi we wpłatach na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Produkcja w ujęciu statystycznym oznacza natomiast ogół wytworzonych przez przedsiębiorcę produktów. Stosownie do PKWiU pod pojęciem produktu rozumie się wyroby i usługi, z uwagi jednak na fakt, że te drugie zostały odrębnie wskazane w art. 22 ust. 1 jako przedmiot kooperacji uprawniającej do udzielania ulg, to pojęcie produkcji użyte w tym przepisie należy utożsamiać z wyrobami, czyli z surowcami, półfabrykatami, wyrobami finalnymi oraz zespołami i częściami tych wyrobów - o ile występują w obrocie.".

Podstawą do skorzystania z prawa do obniżenia wpłaty na PFRON jest terminowe uregulowanie należności. W celu ustalenia, czy zapłata nastąpiła terminowo, należy się odwołać do art. 115 K.c., zgodnie z którym, jeżeli koniec terminu do wykonania czynności przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy, termin upływa dnia następnego. Zwrot "dzień uznany ustawowo za wolny od pracy" należy interpretować ściśle. Dni takie wymienił ustawodawca w art. 1 ustawy z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (Dz. U. nr 4, poz. 28 z późn. zm.). Należą do nich niedziele i święta (np. 1 i 3 maja, 25 i 26 grudnia).

Powyższe oznacza, że jeżeli koniec terminu na uregulowanie należności przypada na niedzielę, to za terminowe jej uregulowanie należy uznać zapłatę w poniedziałek. W przypadku płatności realizowanych za pośrednictwem banku, za datę uregulowania należności przyjmuje się datę obciążenia rachunku bankowego nabywcy na podstawie polecenia przelewu.

Informację o kwocie obniżenia sprzedający przekazuje nabywcy niezwłocznie po uregulowaniu należności w terminie określonym na fakturze, co wskazuje na konieczność wystawienia informacji w momencie, gdy wszystkie dane niezbędne do wyliczenia kwoty obniżenia są w dyspozycji sprzedającego. Nie istnieje definicja pojęcia "niezwłocznie". Przyjmuje się jednak, że termin niezwłocznie oznacza "bez nieuzasadnionej zwłoki". Z uwagi na fakt, iż do wyliczenia kwoty ulgi niezbędna jest informacja o przychodzie ogółem w danym miesiącu oraz wskaźniki zatrudnienia za cały miesiąc, to uregulowanie płatności za fakturę przed zakończeniem danego miesiąca spowoduje, że dopiero po jego zamknięciu znane będą wszystkie wskaźniki rzutujące na wysokość ulgi. Przepisy regulujące kwestię ulg we wpłatach na PFRON nie określają wzoru informacji o wysokości ulgi.

Przykładową informację prezentujemy poniżej.

Kwota obniżenia stanowi iloczyn wskaźnika wynagrodzeń niepełnosprawnych pracowników sprzedającego zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności i wskaźnika udziału przychodów.

Wskaźnik wynagrodzeń niepełnosprawnych pracowników sprzedającego zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności to iloczyn współczynnika wynagrodzeń tych pracowników oraz liczby etatów odpowiadającej różnicy między rzeczywistym zatrudnieniem wszystkich pracowników niepełnosprawnych a zatrudnieniem zapewniającym osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości 6%.

Współczynnik wynagrodzeń niepełnosprawnych pracowników sprzedającego zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności to iloraz sumy wynagrodzeń pracowników ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności - pomniejszonych o należne od nich składki na ubezpieczenia społeczne - i liczby pracowników niepełnosprawnych ogółem w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy.

Wskaźnik udziału przychodów to iloraz przychodu ze sprzedaży własnych usług (z wyłączeniem handlu) lub produkcji sprzedającego, zrealizowanych w danym miesiącu na rzecz pracodawcy zobowiązanego do wpłat na PFRON i przychodu ogółem uzyskanego w tym miesiącu ze sprzedaży własnej produkcji lub usług, z wyłączeniem handlu.

Określając przychód z handlu, należy posiłkowo posługiwać się klasyfikacjami PKD i PKWiU.

Warto również pamiętać, że w przypadku sprzedaży usług, których przedmiotem są działania na towarze niewyprodukowanym przez uprawnionego sprzedającego, do wyliczenia ulgi nie bierzemy pod uwagę wartości tych towarów, a jedynie wartość samej usługi.

Kwotę ulgi ustalamy zatem w oparciu o następujący algorytm:

Ko = [(Sw : Ln) × (Zrz − Zws)] × (Pw : Po)

gdzie:

Zwracamy uwagę! Przychody brane pod uwagę przy wyliczaniu ulgi muszą być przychodami ze sprzedaży własnych usług lub własnej produkcji. W ocenie Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych (pismo z dnia 1 lipca 2011 r., znak: BON-II-076-14-2--LK/2011) oznacza to, że: "(…) Brak jakościowego wkładu własnego sprzedawcy wyłącza możliwość uznania tych usług i produkcji za usługi i produkcję uprawnionego sprzedającego. Produkcją uprawniającą do ulgi może być np. uszycie ubrania z materiałów i artykułów pasmanteryjnych wyprodukowanych przez inne podmioty czy złożenie komputera z karty graficznej, karty głównej i innych podzespołów wyprodukowanych przez inne podmioty. Cechy produktu wejściowego i wyjściowego bowiem różnią się. Natomiast nie będzie uprawniać do ulgi sprzedaż zestawu składającego się z komputera wyprodukowanego przez inny podmiot oraz z drukarki również wyprodukowanej przez inny podmiot. Sprzęty te nie zostały bowiem wyprodukowane przez uprawnionego sprzedającego, a są wyłącznie przez niego sprzedawane. Również usłudze w całości wykonanej przez inny podmiot (podwykonawcę) nie można przypisać przymiotu usługi uprawnionego sprzedającego. Natomiast wykonanie usługi przy pomocy osób świadczących pracę na rzecz sprzedającego w ramach outsourcingu nie wyłącza wprawdzie własnego charakteru usług, ale z jednej strony nie zwiększa kwoty wynagrodzeń (Wzu) ani stanów zatrudnienia (ZON, ZOG), a z drugiej generuje dodatkowe koszty dla obu spółek (dotyczy to także rozliczeń podatkowych).".

Sprzedający "DĄB" Sp. z o.o. w maju br. zatrudniała 30 osób ogółem, z tego wszystkie osoby były niepełnosprawne (w tym 4 osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności, 17 osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności oraz z ww. schorzeniami szczególnymi, 9 osób z lekkim stopniem niepełnosprawności). Firma osiąga więc wskaźnik w wysokości co najmniej 30% osób wymienionych w art. 22 ust. 1 ustawy o rehabilitacji.

Za maj br. wartość wynagrodzeń osób ze znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności (bez składek ZUS) wyniosła 30.100 zł. W tym miesiącu przychód ze sprzedaży usługi zrealizowanej na rzecz pracodawcy zobowiązanego do wpłat na PFRON (nabywca "LAS" Sp. z o.o.) wyniósł 15.000 zł.

Przychód ogółem ze sprzedaży własnych usług za maj br. wyniósł 78.760 zł.

Dane do wzoru: Sw = 30.100 zł, Ln = 30, Zrz = 30, Zws = 1,8, Pw = 15.000 zł, Po = 78.760 zł.

Wysokość ulgi dla "LAS" Sp. z o.o. za maj 2013 r. wynosi 5.375,84 zł, zgodnie z wyliczeniem: [(30.100 zł : 30) x (30 - 1,8)] x (15.000 zł : 78.760 zł) = 1.003,33 zł x 28,2 x 0,19 zł = 5.375,84 zł.

Ustawodawca przewidział sytuację, w której kwota obniżenia przewyższa wartość zrealizowanej produkcji lub usługi. Wówczas obniżenie wpłaty przysługuje tylko do wysokości kwoty określonej na fakturze. W przypadku natomiast, gdy kwota obniżenia będzie przewyższała 80% wpłaty na Fundusz, do której obowiązany jest nabywca w danym miesiącu, różnicę zalicza się na obniżenie wpłaty z tego tytułu w następnych miesiącach.

Niewykorzystana kwota obniżenia może być uwzględniana we wpłatach na PFRON przez okres nie dłuższy niż 12 miesięcy, licząc od dnia uzyskania informacji o jej wysokości.